به گزارش سلامت نیوز جاده ابر؛ جاده ای در قلب جنگل های هیرکانی شرق گلستان که از سال های 1385 برخی می خواستند آنرا احداث کنند؛ اما در نهایت دولت دهم انرا از اولویت خارج کرد و در دولت یازدهم سازمان حفاظت محیط زیست با همراهی مجلس شورای اسلامی و بازدید از منطقه، با مصوبه "شورایعالی محیط زیست، آنرا "منطقه حفاظت شده عنوان و جاده سازی غیرضروری در آن را ممنوع اعلام کرد.
در گلستان چه خبر است؟ آیا این استان در حال تبدیل به یک ایالت مستقل از ایران است که دائما از ان اخبار تصمیم سازی ها و موضع گیری های خلاف قانون از سوی مدیران اجرایی می آید؟ از تله کابین ها در قلب جنگل های هیرکانی خلاف نظر کارشناسان جنگل و محیط زیست گرفته تا برخوردهای تند استاندار با مسوولان محیط زیست میانکاله و حالا نامه ای از مدیرکل راه وشهرسازی گلستان خطاب به مدیرکل منابع طبیعی استان که خبر از از سرگیری رایزنی ها و حتی ابلاغ بودجه برای مطالعه ساخت جاده ابر دارد؛ درحالی که این محدوده در سال 93 با تصمیم گیری و مصوبه "شورایعالی محیط زیست" به عنوان "منطقه حفاظت شده" اعلام شد و در سال 98 نیز به عنوان میراث جهانی در لیست یونسکو قرار گرفت که بر اساس قوانین داخلی و جهانی، ساخت جاده در آن ممنوع است.
حالا خبرها از سرگیری دوباره احداث جاده ابر و ابلاغ بودجه برای مطالعه آن از سوی وزارت راه وشهرسازی را شهادت می دهند؛ موضوعی که در نامه مدیرکل راه وشهرسازی استان گلستان خطاب به مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان بدان اشاره شده است. این در حالی است که ساخت هر کیلومتر جاده 100 میلیارد تومان هزینه دارد و چنین بودجه کلانی در شرایط کنونی کشور و تحریم ها انهم برای مسیری که 3 جاده فعال دیگر نیز دارد یک خطای بزرگ اقتصادی است.
در این نامه کوتاه که از طرف مهدی ملکی مدیرکل راه وشهرسازی گلستان امضا شده است آمده است:« احتراما با عنایت به پیگیری های به عمل آمده از سوی نماینده محترم مردم شریف علی ابادکتول مبنی بر احداث راه در محور علی آباد به شاهرود و پیرو ابلاغ اعتبار از وزارت متبوع مبنی بر انجام مطالعات امکان سنجی احداث راه در محور شیرین آباد به قلعه نو (شاهرود) به استحضار می رساند جهت ارائه اطلاعات اولیه مورد نیاز و کمک به تسریع و بهینه نمودن مطالعات مذکور، شرکت مهندسین مشاور پرهون آبراهه به حضور معرفی می گردد. خواهشمند است دستور فرمایید مساعدت لازم را در این خصوص مبذول نمایند.»
از متن نامه فوق چنین استنباط می شود که مسوولان وزارت راه وشهرسازی کشور، پس از گذشت دو دولت از درخواست و موافقت شورای عالی محیط زیست با اعلام "منطقه حفاظت شده ابر" در دولت 11 و 12 هنوز از این موضوع بی خبر است و نیز خبر از ثبت جهانی جنگل ابر به عنوان میراث طبیعی جهانی در لیست یونسکو ندارد.
ماجرای پر مناقشه یک جاده
درخواست احداث جاده در مسیر علی آبادکتول به شاهرود در سال های دهه 80 مطرح شد. مخالفت دو سازمان متولی یعنی سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل ها و مراتع کشور از همان ابتدا و اصرارها و پیگیری های برخی نمایندگان وقت علی ابادکتول نشان داد که موضوع منافع اقتصادی و سیاسی در این میان مطرح است.
ماجرا با مخالفت و پیگیری های متعدد از سوی رسانه ها و کنشگران محیط زیست به آنجا کشید که هر یک اظهارنظرهای شفاف راجع به موضوع داشتند.
معصومه ابتکار هم در دولت نهم و دهم و هم در دولت یازدهم که خود بر صندلی ریاست سازمان حفاظت محیط زیست نشست به صراحت با ساخت این جاده در دل جنگل هیرکانی ابر مخالفت کرد.
یکی دیگر از اظهارنظرها مربوط به مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست بود. فرهنگ قصریانی مدیرکل وقت این دفتر در ابتدای آغاز به کار دولت اول حسن روحانی اعلام کرد: « بحث ساخت جاده جدید در مسیر علی آباد به شاهرود از منظر فنی کاملا تمام شده است و من نمی دانم که چرا دوباره مطرح شده و وقت اضافی از سازمان می گیرد.»
پس از آن طرح فوق از سوی نماینده علی آبادکتول در مجلس پیگیری شده و دوباره به هیات دولت رفت. به دنبال طرح این درخواست، دکتر فرهنگ قصریانی در گلستان حاضر شد و پس از بازدید از محل پیشنهادی برای ساخت جاده ابر در بالادست روستای "شیرین آباد" گفت که «بحث ساخت جاده جدید از منظر فنی کاملاتمام شده است و من نمی دانم که چرا دوباره مطرح شده و وقت اضافی از سازمان می گیرد.»
او تاکید کرد که منطقه مورد تقاضا اولا صعب العبور و کوهستانی است که باید ستیغ البرز را خراش دهد و در همین حال زیستگاه های بکر ما را تحت تاثیر قرار می دهد و قاعدتا رویشگاه های جنگلی را نیز متاثرخواهد کرد. مطمئنا با ایجاد این جاده، صدمات جبران ناپذیری بر محیط زیست منطقه وارد خواهد شد و خطرات بسیاری را از جمله رانش و ریزش برای شهروندان در بر خواهد داشت. ساخت جاده ابر علاوه بر این، گدار حیوانات، زیستگاه ها و رویشگاه ها را با مشکل مواجه خواهد کرد و من فکر می کنم هر کارشناس بی تجربه یی با یک نگاه بسیار سطحی، به این نکته خواهد رسید که این جاده از منظر اصول محیط زیستی قابل توجیه نیست.»
جاده ای بدون ارزیابی و مخالفت همه متولیان
همه این دعواها برای ساخت جاده ای رخ داد که انجام مطالعات ارزیابی محیط زیستی آن انجام نشده بود. مطالعاتی که در ماده 82 قانون برنامه دوم توسعه و مصوبات متعدد شورایعالی حفاظت محیط زیست بر آن تاکید شده و یکی از مهم ترین فرایندهای قانونی - ملی است که تمام طرح های بزرگ و پرریسک باید آن را طی کنند و ضرورت آن ریشه در اصل هفدهم مصوبه اجلاس زمین در ریودوژانیرو (1992) دارد.
اما این مطالعات درباره جاده جنگل ابر انجام نشد و این در حالی بود که اخبار ضدونقیض فراوانی از سوی سازمان های متولی به گوش می رسید. بعدها دکتر معصومه ابتکار اعلام کرد که « مصوبه جاده ابر خلاف برنامه چهارم توسعه بوده و به همین دلیل اجازه ساخت آن در زمان وی داده نشده است.»
همچنین مسوولان پیشین سازمان جنگل ها اعلام کردند که طرح احداث جاده ابر در زمان ایشان نیز مطرح شده بود که با توجه به میزان تخریب جدی جنگل ابر آن را رد کرده اند.
کاظم نصرتی، رییس اسبق سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در این باره به نگارنده گفت که سازمان منابع طبیعی از ابتدا با این طرح مخالف بوده است. او تاکید کرد:« ما هم آن زمان سه مرتبه برای بازدید به منطقه رفتیم و به علت آنکه تخریب بخش وسیعی از جنگل را دربرداشت حتی مطالعه روی این طرح را نیز متوقف کردیم.»
بعد از این مناقشه ها دولت نهم راه جدیدی برای راضی کردن جماعتی که به دنبال ساخت جاده به هر قیمت بودند پیدا کرد و آن، گرفتن اختیار تصمیم گیری از سازمان محیط زیست و سپردن آن به دست استانداران دو استان گلستان و سمنان بود. این نخستین قدم دولت احمدی نژاد برای کاهش اختیارات محیط زیست بدون تغییر متون صریح قانونی نبود. پیش از این نیز سرنوشت جاده "پارک ملی گلستان" به استاندار این استان سپرده شده بود.
در همین حال رییس بعدی سازمان حفاظت محیط زیست همسوتر از گذشته برای ساخت این جاده با دولت همکاری کرد. محمدی زاده تمام راه های نرفته فاطمه واعظ جوادی را رفت تا بتواند طراح جاده ابر را راضی نگه دارد.
موضوع تا آنجا پیش رفت که در پاییز سال 1390 تعدادی از افراد ناشناس، در اعتراض به ساخته نشدن جاده ابر به جنگل های علی آباد ریختند و در روز روشن ده ها اصله از درختان ارزشمند آنجا را قطع کردند.
این واقعه از نظر برخی فعالان حوزه محیط زیست به پیدایش نخستین گروه های فشار در محیط زیست تعبیر شد. جالب اینجاست که ادارات کل منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست دو استان گلستان و سمنان در این باره سکوت اختیار کردند و هیچ واکنشی به متخلفان نشان ندادند.
به نام مردم و به کام زمین خواران
درست یک سال پس از این رخداد، دلاور نجفی معاون محیط زیست طبیعی وقت سازمان حفاظت محیط زیست (دولت اول احمدی نژاد) در مصاحبه با نگارنده، خبر از «دست های پشت پرده در پروژه جاده ابر» داد.
او به صراحت گفت که برخی افرادی که ساخت جاده ابر را پیگیری می کردند منافعی در آنجا داشتند و حتی این را نیز آشکارا به بنده می گفتند. بعضی زمین داشتند؛ بعضی طرح های اقتصادی مثل پرورش ماهی و البته کارهای دیگر اقتصادی. این جاده برای خود آنها منفعت داشت نه برای مردم و مردم در واقع دستاویزی برای منافع شخصی و اقتصادی آن چند نفر بودند. نمی خواهم بگویم هیچ کدام از مردم نمی خواهند. اما مردم را می توانیم توجیه کنیم. اگر ما آسیب هایی که به جنگل و زندگی آنها می خورد را برایشان توضیح بدهیم فکر می کنم آنها از این جاده صرف نظر می کنند.( روزنامه اعتماد)
دلاور نجفی با اشاره به اینکه «شک ندارم که همین مقاومت ها باعث رفتن خانم واعظ جوادی و آمدن آقای محمدی زاده به سازمان محیط زیست شد، خاطره ای را از زمان فاطمه واعظ جوادی نقل کرد: «آقای احمدی نژاد جمله ای را آنجا مطرح کرد؛ هر چند با خنده اما به نظر من از منویات قلبی ایشان بود. رییس جمهور در حضور بیش از 100 نفر گفت :« ما هر کاری می خواهیم در این مملکت انجام بدهیم خانم واعظ جوادی موی دماغ ما می شود.» من فکر می کنم این حرف جدی بود.»
اتفاق ناگوار برای جنگل‌های هیرکانی
بیستم دی ماه 1393 در رسانه ها اعلام شد که بهزاد انگورج معاون وقت "سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور" درباره جاده در جنگل ابر گفته است: « به دلیل نداشتن شیب استاندارد و با توجه به گزارشاتی که ارایه شده من با ساخت جاده در این نقطه کاملا مخالف هستم. در آنجا شبکه برق و گاز و جاده رفته است و اگر جاده دیگری مجددا برود اتفاق ناگواری است. این جابه‌جایی باعث از بین رفتن پیوستگی جنگل‌های هیرکانی خواهد شد و حیات آنها به خطر خواهد افتاد. عرصه فوق دارای حساسیت زیادی است و ساخت جاده آثار تخریبی فراوانی خواهد داشت.»
کویر بی‌درخت
دی ماه 93 اتفاق های جالب توجهی در حوزه تصمیم سازی برای جاده ابر افتاد. نماینده وقت علی آبادکتول توانست با ارائه اطلاعات ناقص و نادرست، نامه ای در موافقت با احداث جاده ابر را به امضا نمایندگان وقت مجلس برساند. او گفته بود آن نقطه ای که قرار است جاده احداث شود اصلا کویر است و درخت و جنگل ندارد. ( نقل به مضمون)
پس از آن با گزارش های رسانه ها و اعتراض های کنشگران، فراکسیون محیط زیست و کمیسیون های متعددی از مجلس وقت تصمیم گرفتند تا به منطقه بروند و بعد از بازدید میدانی، خود در اینباره قضاوت و تصمیم گیری کنند.
نماینده مردم اردکان و رییس فراکسیون محیط زیست مجلس درباره سفر به محل احداث جاده ابر گفت: « اتخاذ تصمیم نهایی درباره این جاده به زودی صورت خواهد گرفت؛ افکار عمومی به جاده ابر اهمیت می‌دهند، سازمان محیط زیست و همچنین نماینده این منطقه یعنی رحمت‌الله نوروزی بنده را در خصوص تعیین تکلیف این جاده به عنوان داور انتخاب کرده‌اند؛ از این رو لازم است تا نظرات تمامی نمایندگان وکارشناسان متخصص در این حوزه اخذ شده و سپس اقدامات لازم در این زمینه انجام شود.»
در جریان سفر و پس از بازدید از منطقه، کمال‌الدین پورموذن از اعضای فراکسیون محیط زیست مجلس با بیان اینکه به او گفته بودند در این مسیر جنگل و درخت وجود ندارد، گفت: « من از امضاکنندگان نامه موافقت با جاده ابر بودم؛ اما به ما حقیقت را نگفته بودند و نمی‌دانستیم که این راه از جنگل‌هایی با آن اهمیت می‌گذرد و در مسیر آن درختان ارزشمند وجود دارد.» او در مسیر بازدید نیز مدام با لحنی طنزگونه دیگر نمایندگان را به دیدن «کویر بی‌درخت» دعوت می‌کرد و از عکاسان خبری خواست تا از مجلسیان در کویر، عکس یادگاری بگیرند.
اما مرغ نماینده علی‌آباد کتول همچنان یک پا داشت و او بر ساخت جاده ابر پای می‌فشارد. رحمت‌الله نوروزی با تاکید بر ضرورت ایجاد مسیر جنگلی جاده ابر گفت:« این مسیر از زمان جنگ جهانی دوم وجود داشته و از سال ٨٥ با احداث آن موافقت کرده اند. زمانی که می‌توان با کوتاه کردن مسیر تردد مردم رضایت آنها را ایجاد کرد چرا باید با بهانه‌های تخریب محیط زیست مانع رشد استان شد؟!»
اعلام منطقه حفاظت شده ابر
بالاخره پس از سفر مجلسیان به محل احداث جاده ابر و اظهارنظرهای متعدد درباره تخریب های قطعی و وسیع ساخت جاده به این جنگل ارزشمند باستانی-هیرکانی، تصمیم نهایی گرفته شد و شورایعالی محیط زیست که طبق قانون مرجع تعیین کننده بود نظر نهایی را اعلام و جنگل ابر را به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین کرد.
دامنگیر مدیرکل وقت محیط زیست سمنان نیز به رسانه ها گفت که « پیرو مصوبه شورایعالی محیط زیست مبنی بر اعلام جنگل ابر به عنوان "منطقه حفاظت شده" با انتشار این مصوبه در روزنامه رسمی کشور، این منطقه به طور رسمی برای حفاظت بهینه توسط سازمان حفاظت محیط زیست دارای پشتوانه قانونی شد. تلاش برای تبدیل جنگل ابر به یک منطقه حفاظت شده به منظور حفظ یکی از بهترین و بی‌نظیرترین اکوتون‌های جنگل‌های هیرکانی و بر اساس توافق سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری، از سال 1387 آغاز شد و پس از اخذ موافقت‌های قانونی در جلسه شورایعالی محیط زیست مورخ 29/10/93 به تصویب این شورا رسید. بر اساس ماده 4 "قانون شکار و صید" مصوبات شورایعالی حفاظت محیط زیست 20 روز پس از انتشار در روزنامه رسمی کشور لازم الاجرا خواهند بود؛ لذا از 7 شهریور ماه 1394 همه قوانین مقرر بر مناطق حفاظت شده در حدود اربعه "منطقه حفاظت شده جنگل ابر" لازم الاجرا است و به منظور حفاظت بهینه و امکان برقراری گشت و کنترل محیط بانان در این منطقه یک واحد محیط‌بانی نیز از محل اعتبارات استانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان احداث و در سال جاری آماده بهره برداری است.»
حال چگونه و با چه منطقی، موضوع ساخت جاده ابر دوباره به جریان افتاده و با آمدن دولت جدید تحرکات نماینده علی ابادکتول دوباره آغاز شده جای بحث دارد. اما از این مهم تر پاسخ به این پرسش است که چطور می شود وزیر راه وشهرسازی از مصوبه و تصمیم نهایی دولت وقت پس از گذشت 7 سال بی خبر است و برای مطالعه آن بودجه تعیین و ابلاغ کرده است؟!
کنشگران محیط زیست می خواهند بدانند قوه قضایی و نهادهای نظارتی در اینباره چه برخوردی خواند داشت. جدای از ارزش جنگل ها برای محیط زیست بحرانی امروز ایران و جهان، آیا محیط زیست قرار است گوشت قربانی دولت ها باید و از آن بدتر قانون قرار است توسط نمایندگانی که خود قانونگذار هستند و وزارتخانه هایی که مجری قانون هستند نقض و زیرپا گذاشته شود؟!
نظر شما