به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی، واقعیت آن است که ایران در سال‌های اخیر به شدت به سمت سالمندی حرکت کرده و طبق پیش‌بینی سازمان جهانی بهداشت جمعیت ایران در سال ۲۱۰۰ میلادی به ۳۰ میلیون نفر خواهد رسید.

ایران اگرچه سال‌ها جمعیت جوان داشته است، اما به سمت سالخوردگی جمعیت می‌رود. در حال حاضر ۹ میلیون و ۳۰۰ هزار سالمند در کشور وجود دارد و جمعیت سالمندی به سمت زنانه شدن می‌رود. در هر جامعه‌ای اگر نسبت افراد ۶۰ سال به بالا به کل جمعیت آن جامعه ۱۲ درصد یا بالاتر باشد، آن جامعه به عنوان جامعه‌ای سالخورده محسوب می‌شود.

در ایران بر اساس سرشماری که در سال ۱۳۹۵ انجام شد، ۹.۲۸ درصد جامعه را افراد سالمند تشکیل می‌دهند و در حال حاضر این نسبت بالاتر رفته است. دکتر حسام‌الدین علامه، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور در این باره با اشاره به اینکه میانگین سن بازنشستگی در ایران ۵۲ سال است و سال ۱۴‍۱۰ آغاز بازنشسته شدن متولدین سال ۱۳۵۸ خواهد بود، گفت: سال ۱۴۱۰ جمعیت سالمند ایران از ۱۴ درصد عبور ‌می‌کند و کشورمان رسما یک کشور سالمند محسوب ‌می‌شود.

در عین حال بر اساس سرشماری‌هایی که از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ انجام شده، جمعیت سالمند ما تقریبا حدود ۶.۳ برابر شده است. در حالی که طی این سال‌ها در دنیا جمعیت سالمندی حدود پنج برابر شده است. بنابراین در ایران با سرعت بیشتری به سمت سالخوردگی جمعیت می‌رویم.

عقب ماندگی ۵۰ ساله در برنامه‌های سالمندی

اکنون عقب ماندگی ۵۰ ساله در برنامه‌های سالمندی کشور داریم و در اسناد بالادستی، سازمان‌هایی که متولی سالمندی هستند در این حوزه کار چندانی انجام نداده‌اند. ۱۸ سال از نوشتن سند ملی سالمندی می‌گذرد و در حالی که ۲ سال قبل این سند رونمایی شد اما برنامه اقدام برای این سند و تقسیم کار ملی نوشته نشده است.

همچنین بر اساس گزارش‌ها مراحل تصویب لایحه جامع حمایت از حقوق سالمندان نیز به کندی صورت می‌گیرد. در این باره احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی گفت: دانشگاه توانبخشی و انجمن سالمندی ایران نگران آن است که دوره سالمندی در کشور تبدیل به یک چالش شود. شعار ملی امسال روز جهانی سلامت، تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند است تا بتوان مسائل و موارد ضروری در این زمینه ارائه کرد.

به گفته او هر چند در سال‌های گذشته افزایش امید به زندگی در کشور قابل قبول بوده و حتی از میانگین جهانی نیز بیشتر است، به طوری که این امید به زندگی در مردان ۷۴ سال و در زنان ایرانی ۷۶ سال بوده است اما نباید به این افزایش دلخوش کنیم زیرا در زمینه کیفیت زندگی سالمندان شرایط خوبی نداریم و بیش از ۲۵ درصد آنها دچار اختلالات روحی و روانی، حدود ۳۰ درصد مشکلات قلبی و ۹۰ درصد یک بیماری مزمن دارند. اکنون ۱۴ هزار و ۵۰۰ تخت آسایشگاه سالمندان در کشور وجود دارد در حالی که ۹ میلیون و ۳۰۰ هزار سالمند بالای ۶۰ سال داریم و در واقع می‌توان گفت به ازای هر ۶۴۱ نفر بالای ۶۰ سال یک تخت آسایشگاه در کشور موجود است.

او اظهار داشت: از مجموع ۱۴ هزار و ۵۰۰ تخت آسایشگاه، حدود ۳۰ درصد از این تخت‌ها را سالمندان (پنج هزار نفر) مجهول الهویه و سرراهی اشغال کرده‌اند و به عنوان مثال در آسایشگاه کهریزک هزینه ماهانه نگهداری هر سالمند ۹ تا ۱۱ میلیون تومان است و سازمان بهزیستی فقط ماهانه ۲ میلیون تومان بابت این هزینه پرداخت می‌کند.

چالشی برای صندوق‌های بازنشستگی

اگرچه سالخوردگی جمعیت یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود و مرهون رشد، توسعه و پیشرفت‌ در تکنولوژی، حوزه‌های پزشکی و ... است، اما وقتی جمعیتی به سمت سالخوردگی می‌رود، با یک‌سری چالش‌ها از جمله شیوع بالاتر انواع بیماری‌های مزمن و افزایش بار مالی بر سیستم سلامت مواجه خواهیم بود. همچنین وقتی جمعیتی به سمت سالخوردگی می‌رود، نیروی کار کمتر و نسبت سرباری بالاتری داریم که این مساله چالشی برای صندوق های بازنشستگی خواهد بود.

کمبود نیروی متخصص طب سالمندی

نیروی متخصص طب سالمندی از جدی‌ترین چالش‌های حوزه سالمندی است. با توجه به شمار افزایش افراد بالای ۶۰ سال، متخصص طب سالمندی کم داریم در حالی که آنها نیاز به مراقبت بیشتری دارند. بر اساس استانداردهای دنیا باید ۲ هزار و ۳۰ متخصص در این زمینه داشته باشیم که این رقم اکنون ۲۳ نفر است.

در چند سال اخیر رشته طب سالمندی در کشور حذف شد، در مرکز استان فقط یک کارشناس طب سالمندی وجود دار و این در حالیست که در ۴۰ سال گذشته میزان جمعیت سالمندان ۲ برابر شده و اکنون۱۰/۷ درصد است و در سال ۱۴۳۰ یک سوم جمعیت یا به عبارتی ۳۰ درصد جمعیت سالمند خواهد بود و ما نیاز بیشتری به متخصص در این زمینه داریم.

دانشگاهی برای سالمندان

سیده صالحه مرتضوی، عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره راهکارهای توانمدی سالمندان گفت: کشورهایی که زودتر از ما درگیر این پدیده بودند راه‌کارهای مختلفی را برای مواجهه با این پدیده آزمودند که یکی از این راه‌کارها توانمندسازی خود سالمندان است. به طوری که سالمند را توانمند کرده تا خودش بتواند بخشی از مشکلاتش را مدیریت کند. یکی از تکنیک‌های توانمندسازی سالمندان ، آموزش به سالمندان است.

حال مساله بعدی این است که آموزش سالمند با آموزش سایر سنین متفاوت است و بر همین اساس فضاهایی ایجاد شده که خاص آموزش سالمند است که در دنیا به U۳A معروف است که در ایران به آن دانشگاه سالمندان گفته می‌شود. شرکت کنندگان در این دانشگاه ها افراد بالای ۵۰ سال و سالمندان هستند. یکی از اهداف مهم این دانشگاه این است که سالمند را به نوعی توانمند کند تا بتواند نیازهایش را مدیریت کرده و به آن پاسخ دهد.

او با اشاره به تجربه‌های ایران در حوزه راه‌اندازی دانشگاه سالمندی، گفت: در کشور ما از ۱۳۹۱ زاهدان نمونه‌ای از دانشگاه سالمندان را در زیرمجموعه معاونت بهداشتی‌ راه اندازی کرده است و دوره‌های مختلفی را به سالمندان ارائه می‌دهد. یک نمونه از این دانشگاه‌ها هم در رفسنجان داریم، اما برای توسعه این دانشگاه در همه استان‌های کشور، باید ابتدا مدل بومی‌کشور را استخراج می‌کردیم.

بر همین اساس به سفارش اداره سلامت سالمندان دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران یک‌سری مطالعاتی را در زمینه بومی‌سازی U۳A در ایران انجام داد. مطالعات مفصلی انجام شد و مدل‌های موجود در دنیا مرور شد و نیازهای آموزشی-مهارتی سالمندان ایرانی استخراج شد و نهایتا مدل ایرانی دانشگاه سالمندی را تبیین و مدل اجرایی آن را طراحی کردیم.

اکنون بحث پایلوت دانشگاه سالمندان را در دانشگاه علوم پزشکی ایران پیش می‌بریم. باتوجه به افزایش قابل توجه فرزندآوری در دهه ۶۰، حدود ۱۴۲۰ به سالمندی می‌رسد و ما در کمتر از ۲۰ سال آینده انفجار جمعیت سالمندی را در ایران خواهیم داشت. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال طول کشیده تا این روند را طی کنند. بنابراین فرصت بسیار کمتری داریم تا بتوانیم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کرده و زیرساخت‌های لازم را در کشور برای مواجهه با سالخوردگی جمعیت فراهم کنیم.