سال 86 بود كه وزارت بهداشت موظف شد پروتكل مدونی را آماده كند تا برنامهای باشد برای تمامی مراكز بازپروری معتادان، آن هم نه معتادان تزریقی و سنتی بلكه معتادان وابسته به كراك و شیشه و هزاران مواد ریز و درشت صنعتی جدید و قرصهای روانگردان حالا در آستانه ماههای پایانی سال 90 قرار است به جای پروتكل، راهنمایی به پزشكان داده شود تا برنامهوار به درمان معتادان صنعتی بپردازند.
حالا در آستانه ماههای پایانی سال 90 قرار است به جای پروتكل، راهنمایی به پزشكان داده شود تا برنامهوار به درمان معتادان صنعتی بپردازند.
اگرچه پیش از این مدیركل سلامت روان وزارت بهداشت فقدان یك پروتكل درمانی را رد كرده و گفته بود این ادعا كه پروتكل درمان برای مصرفكنندگان داروهای محرك و روانگردانها در كشور نداریم، حرف نادرستی است، اما امروز مدیركل سابق درمان ستاد مبارزه با مواد در گفتوگو با «شرق» از تدوین یك راهنما خبر میدهد. او چندی پیش هم از درمان این افراد همانند مسمومان به الكل خبر داده بود «درمان مصرفكنندگان قرصهای روانگردان جزو متون آموزشی رشته روانپزشكی است و مصرفكنندگان داروهای روانگردان مانند مسمومان با الكل در كشور درمان میشوند.»
مسوولان وزارت بهداشت اما همواره اعلام میكنند كه مساله ازدیاد مسایل مربوط به مصرفكنندگان روانگردانها به علت ماهیت جدید سوءمصرف با قرصهای روانگردان است و به این دلیل نیست كه ما درمان این افراد را ندانیم، این یك معضل جهانی است و باید منتظر باشیم تا درمانهای جدیدی برای این افراد كشف شود.به گفته سعید صفاتیان، مدیركل سابق درمان ستاد مبارزه با مواد، روانگردانها در حالی رو به افزایش هستند كه از نظر قاچاق و گرایش مصرفكنندگان به این مواد لازم رو به افزایش است و این به دلیل نبود برنامه یا پروتكل درمانی خاصی برای پزشكان نیست یا اینكه برنامه خاصی وجود ندارد چراكه اصولا برای رواندرمانی مصرف موادمخدر صنعتی در دنیا هم پروتكل خاصی وجود ندارد و پزشكان راهنما یا شرایط دارویی خاصی ندارند: «در دو، سه ماه گذشته نشستهای مشترك بین مسوولان وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد و مسوولان «یواناودیسی» برگزار شد تا اینكه در نهایت به یك راهنمای مشتركی رسیدند كه براساس یك درمان غیردارویی است.»
معاون سابق درمان ستاد مبارزه با موادمخدر معتقد است كه بحث گسترش مواد یك بخش است و درمان معتادانی كه تمایل به ترك دارند، بحث دیگری است: «امروز راهنمای كامل درمان با تاكید معاونت درمان وزارت بهداشت در حال آمادهسازی است. این راهنمایی است كه برای روانشناسان آماده شده كه با یك نگاه درمانی درست ایجاد شده است.»به گفته او خوشبختانه با نگاه مثبت دستگاه قضایی نسبت به مجازات دارندگان و قاچاق شیشه در این بخش كمكهای بیشتری به پیشگیری شده چراكه به دلیل سهولت روشهای آمادهسازی و قاچاق بالای این مواد، جوانان بیشتری گرایش به استفاده از مواد روانگردانها پیدا كردهاند و از سویی دیگر كاهش قیمت مواد در كشور و افزایش تولید باعث میشود تمایل و گرایش به این نوع مواد بیشتر شود.
كاهش قیمت یكی از اصلیترین موادهای مخدر صنعتی یكی دیگر از دلایل است؛ دلیل ورود هرچه بیشتر به دامن مواد روانگردانها. چیزی كه صفاتیان بر آن تاكید دارد: «پیشسازهای روانگردانها از طریق مختلف وارد كشور میشود كه متاسفانه باعث شده قیمتش پایین بیاید. قیمت شیشه دو سال پیش 30 تا 35میلیون تومان بود اما امروز كیلویی پنج، شش میلیون تومان خرید و فروش میشود. در مجموع عللهای مختلف برای افزایش گرایش به مواد روانگردان وجود دارد كه باعث رشد آمار شده است.»
تدوین این راهنما از نظر او یك نكته مثبت است: «اما نكته مثبتی كه در این چند ماه اخیر شاهد هستیم تصمیم برای تدوین این راهنما و وجود یك برنامه دقیق و نگاه كارشناسانه است و بهتر است این راهنما هرچه زودتر آماده و ارایه شود تا برای آموزش در اختیار پزشكان قرار گیرند چراكه در حال حاضر یك نوع آموزش یكطرفه به برخی پزشكان مراكز درمان معتادان داده میشود كه صلاح نیست.»برای درمان غیردارویی كه در واقع تنها درمان موثر در این زمینه است هنوز راهنمای رسمی وجود ندارد و تنها آموزشهای ابتدایی هستند كه در موسسه دانشگاه تهران ارایه شده است و در واقع تمامی مراكز تا نهایی شدن این راهنمای جدید منتظر میمانند. مسوولان هماهنگكننده قرار است تا هفته آینده این راهنما را ارایه كند.
تنوع روانگردانها درمان را سخت میكند
آدامس، شكلات، قرص و داروهای متنوعی ساخته میشوند كه با نامهایی كه پسوند اكس دارند وارد بازار تقاضا میشوند و همین لحظه كه برنامهها پس از چهار سال در حال نوشتن است یك مواد جدید روانگردان كه شاید خوردنی، بوكردنی یا آشامیدنی باشند وارد میشوند كه از قلم افتاده و همیشه مواد یك قدم از درمان جلو است.
مدیركل دفتر سلامت روان وزارتخانه بهداشت و درمان هم بر این موضوع تاكید میكند «تهیه پروتكل به دلیل تنوع مواد، زمانبر است.»
«به گفته عباسعلی ناصحی اگرچه فرم اولیه پروتكل تهیه شده ولی به دلیل تنوع روانگردانها، درمان محركها نسبت به مخدرها سختتر است. فعلا درمان دارویی برای
روانگردانها وجود ندارد و در این حوزه باید كار رواندرمانی و مشاوره صورت گیرد.»
اداره كل سلامت روان وزارت بهداشت از زمانیكه شیوع محركها رو به افزایش گذاشته بهصورت غیررسمی در این زمینه فعالیت كرده است و برنامههای مختلف درمانی نیز ارایه شده كه صرفا پایلوت و آزمایشی بوده است.» اما ناصحی هم عنوان میكند كه هدف نهایی وزارت بهداشت در این بخش، اجرای یك مدل واحد برای پیشگیری و درمان مواد محرك و روانگردانهاست.
مواد یك گام از ما به پیش است
یكی از بزرگترین مواردی كه باعث میشود مصرفكنندگان به سمت این نوع مواد جذب شوند، تصور عدم ایجاد وابستگی جسمی به آن است. مواد روانگردان تخیلات و مشاعره فرد را هدف میگیرد؛ هدفی كه درمانش بسیار بلندمدتتر از موادمخدر سنتی است.
یك كارشناس موادمخدر معتقد است كه مقایسه این مواد با موادمخدر 10 سال پیش مقایسهای نادرست است: «ما با موادمخدری مواجه هستیم كه با موادمخدر سنتی متفاوت است. گرایش از تریاك و هروئین به سمت شیشه و كراك تغییر كرده است و به همین نسبت در مقایسه با وابستگی جسمانی موادمخدر سنتی متفاوت است. در این نوع از مواد دیگر فرد از نظر جسمی و فیزیكی درگیر نمیشود. ما خود در مراكز درمانی شاهد هستیم كه در این بخش اگر فرد در گذشته برای درمان و ترك اعتیاد دو هفته به سمزدایی، درد جسمانی و استفاده از مرفین نیاز داشت حالا فرد تجربه درگیری روحی و عصبی را از سر میگذراند. متاسفانه به باور غلط اینگونه برداشت میشود كه این مواد اعتیادآور نیستند چراكه فرد كمتر دچار درد جسمانی میشود، بدنش مورمور نمیشود و آبریزش بینی پیدا نمیكند بلكه بدن از نظر روحی و روانی درگیر میشود.»
به گفته او در دسترس نبودن پروتكل درمانی در این سالها باعث شده موسساتی هم كه با مجوز وزارت بهداشت به وجود آمدهاند به طور مستقل طرحهایی نظیر ماتریكس را اجرا كنند كه گام به گام براساس توصیههای روانشناختی سعی دارند به فرد كمك كنند: «در مركزهای بازپروری در برخورد با این افراد بیش از هرچیز تغییر افكار و باورهای معتادان به ماده صنعتی دغدغه پزشكان است كه چنین چیزی هم در مدت كوتاه جوابگو نیست و یك پروسه بلندمدت لازم است تا فرد با مشكلش كنار بیاید. چنین كاری واقعا زمانبر است و با متدهای درمانی روانشناختی اجرایی است.»درگیری روحی و روانی و درمان از آن دست درمانهاییاند كه به پیشرفتهای علمی روانشناسی وابستهاند و آزمون و خطا كردن در این درمان تاثیرات جدی برجای میگذارد: «در درمان این دسته از معتادان باید از شیوههای همهجانبه و كلنگر استفاده كرد و ساختار اجتماعی و روحی بیمار را توامان در نظر گرفت. بیمار در كوتاهمدت با مشكلات مختلفی مواجه میشود و به دلیل فشارهای عصبی و روحی كه در زمان درمان وجود دارد به این نتیجه میرسد كه اعتیادش هرگز درمانپذیر نیست و باور این شكست به مراتب سختتر از درمان است و بیمار را برای اقدام به درمان با مشكل مواجه میكند. موادمخدر جدید علایم قدیمی را بر جای نمیگذارد و براساس همین علایم هم خانواده چندان متوجه این موضوع نمیشوند چراكه مواد تاثیری بر وضعیت بهداشتی و دیسیپلین فرد نمیگذارد. بنابراین آسیب اجتماعی شدیدی بر جای نمیگذارد و وقتی بیماری مزمن شد علایم روحی و روانی او پیشرفت میكند و ساختار شخصیت او تخریب میشود و به همین علت درمان بیش از دو، سه سال طول میكشد و این یك فاجعه برای ساختار روحی فرد است.»
او منتقد نگاه موضعی به این مساله است؛ نگاهی كه مواضع كلان را خدشهدار و درمان قطعی را با مشكل روبهرو میكند: «در حال حاضر نگاهها به این مقوله موضوعی و موقتی است و مسوولان در این زمینه بیش از هرچیز تحلیل سود و زیان است كه سعی كنند تا آنجا كه ممكن است برای دولت هزینه كمتری داشته باشد.»
به گفته این كارشناس موادمخدر دولت هم به صورت موضوعی با طرحهای ارایهشده موافقت میكند و نتیجه این میشود كه امروز انجیاوها و مركز غیردولتی یا گروههای انای مطرح میشوند. این گروهها هم با این شعار به میان میآیند كه انتظار دریافت بودجه از دولت نداریم و بدون هیچ هزینهای كار رواندرمانی را به دوش میگیرند و با این شعارها هم مسوولان را به خود جلب میكنند.
به اعتقاد مویدی وجود نگاه موضعی است كه باعث میشود هیچ برنامه درازمدتی ارایه نمیشود و نتایج درازمدتی هم در بر ندارند: «متاسفانه نگاه امروز مسوولان نگاه قشری و سطحی است. طرحهای ملی پیشگیری از اعتیاد هم در برهههای زمانی خود فاصله زیادی تا اجرا داشتند. وقتی كه قوانین جدید وضع میشود تا این مساله اجرا شود مواد جدیدتری به بازار میآید و اینگونه میشود كه مواد همیشه یك قدم از ما جلوتر است و ما یك گام در پیشگیری عقبتر هستیم. متاسفانه در این چند سال اخیر این روند به همین منوال ادامه داشته است.»
آمار روانگردان
براساس اعلام سازمان پزشكی قانونی در سال ۸۸، سه هزار و ۷۹۸ نفر به دلیل سوءمصرف موادمخدر جان خود را از دست دادند كه در سال ۸۹ این رقم با كاهش 7/3درصدی به رقم سههزار و ۶۵۶ نفر رسید. همچنین در سه ماه نخست امسال ۹۴۷ نفر به دلیل سوءمصرف موادمخدر جان خود را از دست دادهاند.
براساس جدیدترین آمار ستاد مبارزه با موادمخدر و براساس پژوهشی كه سال ۸۹ در بین ششهزار و ۵۰۰ نفر از ۲۲ منطقه شهر تهران بهمنظور بررسی شیوع مصرف و روند مصرف مواد محرك در این شهر انجام شد، نشان داد كه 3/2درصد از نمونه تحقیق در شهر تهران مصرفكننده فعلی مواد محرك هستند و 15/1درصد نیز مصرفكننده روزانه مواد محرك هستند، همچنین75/1درصد، مصرفكننده هفتگی مواد محرك در شهر تهران بودهاند.در هفت سال گذشته بیش از دو هزار مركز ترك اعتیاد و درمان با متادون در كشور راهاندازی شده بدون اینکه برنامه آموزشی داشته باشد. بنا بر آخرین اعلام سازمان پزشكی قانونی در سهماهه نخست امسال ۹۴۷ نفر بر اثر سوءمصرف موادمخدر جان خود را از دست دادند. براساس این آمار روزانه بهطور میانگین ۱۰ نفر بر اثر سوءمصرف موادمخدر جان خود را از دست میدهند. هشدار مسوولان سازمان پزشكی قانونی به مسوولان از وقوع یك سونامی نام آشنا خبر میدهد؛ سونامی روانگردانها. داروهای به كار رفته در این مواد خیابانی ناخالص و همواره حاوی مواد افزودنی بسیار هستند. در سال گذشته بیش از سههزار نفر جان خود را در اثر مصرف موادمخدر از دست دادهاند و اعتیاد بهعنوان یكی از چهار آسیب اجتماعی مطرح در جامعه، حلقه رابط بین سه معضل دیگر یعنی فقر، بیكاری و طلاق است.
آمارها نشان میدهد از جمعیت 70میلیونی ایران، 10میلیون نفر به طور مستقیم با معضل اعتیاد دست به گریبان هستند.
اما هشدارها نسبت به افزایش مصرف موادمخدر صنعتی كمی تلختر است. چراكه به گفته سعید صفاتیان مدیركل سابق درمان ستاد مبارزه با موادمخدر مصرفكنندگان مواد روانگردان در رتبه نخست و هروئین در رتبه دوم و تریاك در رتبه سوم قرار دارد.
رییس سازمان پزشكی قانونی كشور هم در این مسیر هشدار دیگری میدهد: «در پنج سال اخیر با ورود موادمخدر صنعتی، الگوی مصرف مواد نیز در جامعه تغییر كرده است به طوریكه از مصرف مواد سنتی مانند تریاك، شیره و حشیش به مصرف مواد صنعتی مانند هروئین، كراك و شیشه و طریقه مصرف از تدخین و خوراكی به تزریقی گرایش پیدا كرده است.»
از جمله مواد روانگردان سنتی مورد استفاده، حشیش یا كانابیس است ولی با ورود مواد روانگردان جدید در چند دهه اخیر در دنیا این دسته از تركیبات شدیدا مورد سوءمصرف قرار گرفتهاند. به گفته وی سوءمصرف مواد توهمزا مانند اكستازی، LSD، فن سیكلیدین و در راس آنها آمفتامینها سونامی سوءمصرف مواد روانگردان را تداعی میكند. به گفته شجاعی از آنجاییكه استفاده از این مواد باعث ایجاد اختلالات رفتاری از قبیل پرخاشگری، رفتارهای تهاجمی، عدم درك زمان و مكان و اختلالات شناختی در افراد میشود، همواره احتمال بروز حوادث و جرایم در زمان مصرف این مواد مطرح است. به همین دلیل قضات و محاكم همواره با این سوال مواجه هستند كه آیا متهم در حین ارتكاب جرم تحتتاثیر این مواد بوده است یا خیر؟
انواع داروهای ماهوارهای یا داروهایی كه در برخی از عطاریها بهعنوان داروی گیاهی ارایه میشود از جمله درمانهای غیراستانداردی است كه در بررسیهای به عملآمده، مشخص شده دارای تركیبات اعتیادآور و حتی روانگردان هستند. نتایج یك تحقیق كه توسط یك دكترای فیزیولوژیك انجام شده است، نشاندهنده این نكته است كه از هزار و 18مورد تحقیقات انجام شده روی معتادان تنها 18 نفر موادمخدر سنتی مصرف میكنند و بقیه به مصرف شیشه روی آوردهاند. براساس پژوهش حاج رسولیها شبكه تهیه و تولید موادمخدر صنعتی در كشور شبكهای هوشمند است كه با تولید موادمخدر صنعتی (شیشه) كه فاقد رنگ و بو است با قیمت ارزان و دوز ابتلای بسیار سریع و بالا نه تنها تجارت كثیفی را با درآمدها نجومی در كشور برای خود رقم زده است بلكه اگر تا سالهای گذشته مصرفكنندگان موادمخدر سنتی افراد سنبالا بودهاند اكنون شیشه كیان خانوادهها را هدف گرفته و نهتنها سرپرست خانواده بلكه فرزندان بیگناه نیز به گرداب اعتیاد شیشه گرفتار شدهاند. در مقابل تاكتیكها شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر در مقابل انواع موادمخدر بسیار كارآمد باید باشد و همچون ستاد بحران آمادگی هرگونه مقابله را در بخشهای اطلاعرسانی و آگاهسازی خانوادهها و ابداع یا انتخاب روشهای درمانی موثر داشته باشد. اما قطع یقین این مهم است كه روشهای درمانی بسیار عقبتر از روشهای شبكههای مافیایی در گسترش اعتیاد روزافزون در جامعه هستند.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما