مراسم روز جهانی محیط زیست که هر ساله 5 ژوئن برابر با 15 خرداد برگزار می شود یکی از اصولی است که از طریق آن ، سازمان ملل افکار عمومی را متوجه موضوع محیطزیست می کند.
شعار امسال روز جهانی محیط زیست ، گرمایش جهانی و ذوب شدن یخهاست که نشان می دهد این مساله تهدیدی جهانی برای تمام سرزمین ها به شمار می رود؛ چراکه تغییرات آب و هوایی بر تمام ابعاد زندگی بشر تاثیر می گذارد.
روز جهانی محیط زیست فرصتی است تا هر چند کوتاه به وضعیت محیط زیست طبیعی کشور نگاهی داشته باشیم.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در تشریح وضعیت تنوع زیستی و نقش جوامع محلی می گوید: در چند دهه اخیر، مفهوم حفاظت از نظر ماهیت و مفهوم تغییر یافته و در روند تکامل خود مفهوم گسترده تر و قابل انعطاف پذیری پیدا کرده و نه تنها در تقابل با توسعه و بهره برداری قرار ندارد، بلکه به مکمل آن بدل شده است ؛ زیرا مفهوم بهره برداری نیز در گستره توسعه پایدار، خود را از محدوده تنگ استفاده فیزیکی و صرف اقتصادی ، رها و دامنه وسیع تری پیدا کرده است که استفاده های آموزشی ، پژوهشی و تفرجگاهی از آن جمله است.
دکتر دلاور نجفی می افزاید: بعد از کنفرانس ریو در سال 1992 میلادی حفاظت از تنوع زیستی وارد مرحله جدیدی شد. تنوع زیستی جهان گستره رایگان و عظیم منابع زنده را در بر می گیرد و شامل هر نوع از اشکال حیات از ریزترین زیستمندان تا بزرگترین جانداران زمین است.
تنوع زیستی و جوامع محلی
تنوع زیستی دارای 3 سطح ژن ، گونه و اکوسیستم است و بعد چهارمی نیز دارد که اهمیت آن کمتر از سایر ابعاد آن نیست و آن تنوع فرهنگی است که نمی توان آن را از سایر ابعاد تنوع زیستی جدا کرد. مسلما برای حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی طیف گسترده ای از رهیافت ها ضروری است و زمینه های پژوهشی آموزشی و امکانات حفاظتی زیادی را در داخل و خارج از زیستگاه های اصلی طلب می کند.
جلب همکاری مردم برای حفاظت و حمایت از منابع زیستی موجود در سیستم های اقتصادی - اجتماعی متفاوت و دشوار است
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: سازمان حفاظت محیط زیست ایران افزایش و ارتقای مشارکت مردمی در حفاظت محیط زیست ، افزایش تعداد تشکلهای غیردولتی زیست محیطی ، افزایش سطح عرصه های حفاظتی براساس ضوابط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و افزایش تعداد و سطح مناطق تحت مدیریت را در دستور کار خود قرار داده است. با توجه به تنوع اقلیمی و توپوگرافیک ، کشور ایران دارای غنای زیستی گیاهی و جانوری بالا و فوق العاده ای است.
پستانداران وحشی ایران 164 گونه دارند که تقریبا با کل گونه های پستاندار اروپا برابری می کند و گونه های گیاهی ایران نیز حدود 8 هزار گونه برآورد شده که شامل یک هزار و 727 گونه بومی کشور است ؛ همچنین 517 گونه پرنده ، 174 گونه ماهی ، 200 گونه خزنده و 38 گونه دوزیست در ایران ثبت شده است.
ارتقای وضعیت محیط زیست ایران
ارتقای وضعیت محیط زیست ایران و رسیدن به استانداردهای ملی و بین المللی محیط زیست ، توجه به اصل توسعه پایدار در بهره برداری از منابع و در برنامه ها و طرحهای توسعه ، ایجاد حلقه سامانه ای بین تمامی نهادها و سازمان ها در حفاظت از طبیعت ، اولویت اصلی پیشگیری از تخریب محیط زیست و فرهنگ سازی و مشارکت جوامع محلی و بومی در مدیریت مناطق از سیاست های سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران است.
امروزه سازمان حفاظت محیط زیست ایران برای رسیدن به سطح استاندارد 10 درصد حفاظت شده عرصه های طبیعی کشور تلاش مضاعفی برای تحت مدیریت قرار دادن مناطق بکر و حساس اکولوژیکی انجام داده که حاصل آن ، افزایش سطح مناطق از 4.8 درصد (شامل 81 منطقه با وسعتی معادل 7 میلیون و 931 هزار و 443 هکتار) در سال 1997 به 7.34 درصد (شامل 172 منطقه با وسعتی معادل 12 میلیون و 105 هزار و 321 هکتار) در سال 2007 طی یک دهه است که به منظور افزایش کمی تعداد مناطق اقدامات فراوانی نیز به منظور بهبود کیفیت انجام داده است.
معاون طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اجرای طرح جامع مطالعات برای حداقل 52 درصد این مناطق که در آن تمام ویژگی های طبیعی ، فیزیکی ، بیولوژیکی و اقتصادی اجتماعی بررسی شده و متعاقب آن اجرای مدیریت بهینه مناطق براساس ساختار جمعیت و وضعیت جوامع بومی از مهمترین برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه است ؛ چراکه تجربیات چند دهه اخیر نشان داده است تا زمانی که فرآیند احقاق حقوق جوامع بومی به طور عادلانه صورت نگیرد، امکان حفاظت در درازمدت عملا مشکل و غیرممکن است. با توجه به مناسبات فرهنگی و اقتصادی دیرینه جوامع این مناطق لازم است تمام حقوق آنها با توجه به ملاحظات زیست محیطی و قوانین محلی مورد نظر قرار گیرد.
جلب همکاری مردم برای حفاظت و حمایت از منابع زیستی موجود در مناطق در سیستم های اقتصادی اجتماعی متفاوت ، دشوار است.
مهمترین اصل در جلب اعتماد مردم ، سهیم کردن آنها در منافع حاصل از این مناطق و مشارکت آنها در امور است ، به طوری که موجودیت خود را وابسته به بقا و ارتقای سطح کیفی منابع زیستی اطراف خود بدانند. سال گذشته 7 مورد از مناطق (شامل مناطق دره بادام ، ریسیی ، درونه ، هلالی ، آرک و کرنگ و بدر و پریشان) با وسعتی معادل 241 هزار هکتار به مناطق حفاظت شده ارتقا پیدا کردند که 0.14 درصد به سطح مناطق تحت حفاظت سازمان افزود.
براساس پیگیری های انجام شده تالاب های زریوار در استان کردستان و تالاب چغاخور در استان چهارمحال و بختیاری جزو تالاب های بین المللی کنوانسیون رامسر ثبت شدند و تلاش شده است 3 منطقه جدید شامل دنا در کهگیلویه و بویراحمد، تنگ صیاد در چهارمحال و بختیاری و تندوره در استان خراسان رضوی به عنوان مناطق با تنوع ژنتیکی و اکوسیستمی خاص به عنوان ذخیره گاه زیست کره با اهمیت جهانی در یونسکو ثبت شود.
کنوانسیون تنوع زیستی و اجلاس منطقه ای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت
بسیاری از کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی در حال بحث یا اجرای توافقات بین المللی به دست آمده در زمینه حمایت از جوامع محلی و به تبع آن ، دانشهای سنتی متعلق به آنها در کنار سایر زمینه های موضوعی کنوانسیون هستند.
سازمان محیط زیست ایران و سایر دستگاه های اجرایی نیز در چارچوب بند هشتم کنوانسیون تنوع زیستی طی برنامه های متنوع مشارکتی در حال انجام پروژه های مرتبط با انتقال دانش سنتی و بومی جوامع و استفاده از تجربیات مردم محلی و مشارکت آنها در مدیریت و بهره مندی اقتصادی است.
تغییرات آب و هوا و تنوع زیستی
در سالهای اخیر به دلیل اهمیت بحث تغییر آب و هوا، مطالعات گوناگونی بر زندگی پرندگان انجام شده و نتایج جالبی نیز به دست آمده است. در مجموع تغییر آب و هوا آثار مستقیم و غیرمستقیمی بر زندگی پرندگان دارد که می تواند بشدت چرخه زندگی آنها را دچار مشکل کند.
برای نمونه با گرم شدن هوا پرندگان هنگام مهاجرت به عرضهای شمالی تر رفته ، آنجا ساکن می شوند. به این ترتیب ، پرندگان مسافت بیشتری را نسبت به گذشته هنگام مهاجرت شان طی می کنند که می تواند باعث از بین رفتن گونه های ضعیف تر شود.یک مطالعه جالب که از سوی دانشگاه میشیگان امریکا انتشار یافت ، نشان می دهد با دو برابر شدن غلظت دی اکسید کربن در جو و پیامد گرمایش بیشتر هوا تعداد پرندگانی که در مناطق مشخصی وجود داشتند، بسیار کمتر شده و در بعضی مناطق اصلا یافت نشدند.
از سوی دیگر به علت گرمایش کلی جهان ، زمان گل دهی و رشد گونه های گیاهی نیز نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده است.
در این حالت مشاهده شده است ، پرندگان مختلف ، بعضا حدود یک یا 2 هفته زودتر تخم گذاری می کنند که باعث می شود سن پرندگان هنگام مهاجرت حدود یک یا 2 هفته بیشتر باشد. در چنین شرایطی هنگام بازگشت یا در طول سفر احتمال از بین رفتن پرندگان بیشتر و جمعیت آنها روز به روز کمتر می شود
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برگزاری ششمین نشست منطقه ای غرب و مرکز آسیا و شمال آفریقا در تهران یکی از بزرگترین دستاوردها برای تدوین برنامه کاری حفاظت منطقه ای بوده که برای ارائه در چهارمین همایش جهانی حفاظت که در بارسلونا برگزار می شود تهیه شد.
دکتر دلاور نجفی افزود: هدف اصلی نشست ، ایجاد زمینه اتحاد و اتفاق اعضا و توسعه اجتماعات حفاظتی است که با محوریت جوامع محلی و توسعه پایدار شکل گرفت.
در این اجلاس نمایندگانی از 21 کشور منطقه حضور داشتند که شرکت کنندگان آن در جریان آخرین اطلاعات مربوط به روند پیشرفت آماده سازی همایش جهانی بارسلونا و همچنین برنامه جهانی اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) برای سالهای 2009 تا 2012 قرار گرفتند.
دکتر نجفی با اشاره به اقدامات حفاظتی برای گونه های حیات وحش ایران گفت: تهیه طرح جامع مدیریتی حیات وحش کشور به عمل آمده که در آن از استادان دانشگاهی دعوت به همکاری شده است.
اجرای طرح ساماندهی گوزن زرد در کشور و ساماندهی 12 زیستگاه جدید گونه از اقدامات انجام شده است.
اجرای طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با همکاری برنامه عمران سازمان ملل (UNDP) در استان های یزد و سمنان منجر به ارتقای وضعیت حفاظتی همین گونه منحصر به فرد در ایران شد و برای اولین بار به منظور حفاظت از آن روی یوزپلنگ ردیاب ماهواره ای نصب شد.
اجرای طرح حفاظت از درنای سیبری و زیستگاه آن با کمک برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) و ایجاد بانک اطلاعات حیات وحش کشور به منظور تهیه آمار و اطلاعات دقیقی از حیات وحش کشور، از دیگر اقدامات حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست است.
همچنین طرح مبارزه با آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در 30 استان کشور خصوصا در استان های مرزی اجرا شد و در این طرح علاوه بر برگزاری کارگاه های آموزشی توانمندسازی تجهیز امکانات و کارکنان نیز انجام شد.
نظر شما