سلامت نیوز: سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی كرده است تا 20 سال آینده، مردم بیش از هر بیماری به اختلالات روانی و بیماری‌های اضطراب و افسردگی مبتلا خواهند شد و این بیماری‌ها بزرگ‌ترین بار اقتصادی و اجتماعی را برای جوامع مختلف در جهان خواهد داشت.

وقتی گفته می‌شود جوامع مختلف، در واقع كشور و جامعه ما را نیز شامل می‌شود هر چند كه در حال حاضر نیز به گفته روان‌شناسان اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی در كشور ما از جمله اختلالات روانی شایع محسوب می‌شود كه متاسفانه آمار مشخصی ندارد، چراكه اصولا همه كسانی كه دچار این اختلالات هستند برای درمان اقدام نمی‌كنند و از طرفی از سوی نهادهایی مانند وزارت بهداشت به شكل دقیق، غربالگری در این خصوص صورت نمی‌گیرد تا تعدادشان ثبت شود.

به هر حال این اختلالات از نظر درصدی و آماری جزو بالاترین اختلالات در همه جوامع محسوب می‌شود. در واقع هر چقدر جوامع از لحاظ امكانات، دسترسی‌ها و ارتباطات پیشرفته‌تر می‌شوند، به همان نسبت زندگی‌ها نیز پیچیده‌تر می‌شود. از طرفی انسان‌ها نیز از نظر ذهن و فكر درگیر مشكلات می‌شوند و این سبب می‌شود تا دچار اضطراب و افسردگی شوند كه ضروری است با آموختن تكنیك‌های حل مشكل و مهارت‌های لازم، بر این مشكلات غلبه كنند.

در خصوص افسردگی به غیر از كسانی كه بر اساس زمینه ژنتیكی دچار این مشكل می‌شوند، سایر افراد ممكن است تحت شرایط محیطی دچار افسردگی شوند، البته شرایط محیطی می‌تواند بر كسانی كه زمینه ژنتیكی ابتلا به افسردگی دارند، تاثیر بیشتری داشته باشد.

چه كسانی مضطرب و افسرده هستند؟

در تعریف علمی به كسی مضطرب می‌گویند كه دچار انتظار به ستوه آورنده می‌شود، افراد دچار اختلال اضطراب مدام منتظر یك اتفاق و خبر بد هستند و نگرانی‌ها و اضطرابی دارند كه لزوما وجود خارجی ندارد، این نوع اضطراب غیرحقیقی و دائمی به مرور می‌تواند حتی به فرد آسیب‌های جسمانی نظیر مشكلات گوارشی یا پوستی بزند و سبب می‌شود فرد خلق تحریك‌پذیری پیدا كند.

دكتر سیما فردوسی، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به «جام‌جم» می‌گوید: در خصوص افسردگی نیز فرد افسرده كسی است كه خلق ناپایدار و بشدت تحریك‌پذیری دارد كه نمی‌تواند از هیچ چیزی لذت ببرد. اختلال افسردگی می‌تواند در خواب، به شكل بدخوابی یا دیدن كابوس‌های شبانه و در تغذیه فرد با بداشتهایی یا كم‌اشتهایی تاثیر منفی داشته و حتی فرد را به تفكرات انتحاری مانند خودكشی وادارد. در حالت حاد این اختلال، ممكن است حتی فرد دست به خودكشی نیز بزند.

او تاكید می‌كند: البته باید دقت كنیم كه هر اختلال خواب یا تغذیه كه به شكل گذرا سراغ فرد می‌آید، افسردگی نیست بلكه حالات و علایم گفته شده باید به مدت یك تا دو سال در فرد ادامه یابد تا فرد به عنوان فردی افسرده تعریف شود.فرد افسرده در عملكرد اجتماعی،شخصی و شغلی خود دچار اختلال می‌شود و سطح و كیفیت عملكردش در زندگی به شكل قابل ملاحظه‌ای پایین می‌آید.

فردوسی در خصوص شیوع این اختلالات در زنان و مردان ادامه می‌دهد: از لحاظ جنس اختلالات اضطراب و افسردگی ناشی از محیط در هر دو گروه زنان و مردان به یك اندازه شایع است اما از نظر ژنتیك از آنجا كه نوسانات هورمونی در زنان بیشتر است به همان نسبت گرایش به این اختلالات در زنان بیشتر از مردان است.

به اعتقاد او البته شرایط اجتماعی نیز بی‌تاثیر نیست، مثلا در جوامعی كه تبعیض علیه زنان بیشتر باشد به همان نسبت شیوع این اختلالات در زنان بیشتر می‌شود.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه از طرفی در هر گروه سنی امكان شیوع افسردگی یا اضطراب وجود دارد اما می‌توان به طور مشخص به این مساله اشاره كرد كه اختلالی به نام افسردگی سالمندان وجود دارد.

فردوسی ادامه می‌دهد:در دوران سالمندی به دلیل كهولت سن و تغییراتی كه در بدن به وجود می‌آید، ممكن است فرد سالمند دچار افسردگی شود یا افسردگی در كودكان نیز اختلال شناخته‌شده‌ای است كه شاید علایم آن با افسردگی در بزرگسالان مشابه نباشد اما كودك را دچار مشكلات خلقی می‌كند كه حتی می‌تواند آثار سوئی مانند افت تحصیلی یا شب ادراری را در آنها ایجاد كند.

باورهای غلط

به اعتقاد روان‌شناسان و روان‌پزشكان منظور از بیماری‌های روانی فقط انواع حاد و مزمن آن نیست و اغلب افرادی كه به اضطراب و افسردگی مبتلا هستند، نیازمند خدمات روان‌پزشكی و حتی مصرف قرص هستند.

نكته: بسیاری از روان‌شناسان معتقدند كه اعتقاد درست و واقعی به خدا و استفاده از عامل ایمان از میزان ابتلا به افسردگی می‌كاهد و كسانی كه ارتباط معنوی و مذهبی دارند، كمتر به اختلالات روانی مبتلا می‌شوند

این در حالی است كه بسیاری از افراد در مواجهه با مشكلات جسمی بلافاصله به پزشك و مراكز درمانی مراجعه می‌كنند اما اگر دارای احساس افسردگی یا اضطراب مداوم هستند از مراجعه به مشاور و یا روانپزشك خودداری می‌كنند. این در حالی است كه در برخی از اختلالات روانی بیمار ابتدا باید تحت درمان دارویی قرار بگیرد و سپس اقدام به مشاوره كند. سلامت روان باید به اندازه سلامت جسم و حتی بیشتر مورد توجه قرار گیرد، چراكه اگر روح ناسالم باشد بلافاصله جسم را نیز درگیر خواهد كرد اما باوری غلط سبب شده افراد مراجعه‌كننده به مشاور یا روانپزشك را انگ محسوب كرده و از مراجعه به این مراكز سرباز زنند.

درمان؛ دارو یا مشاوره؟

اختلالات افسردگی و اضطراب قابل درمان است البته فرد مبتلا باید تمایل به درمان داشته باشد، روش‌های موجود در روان درمانی و رفتار درمانی می‌تواند كمك موثر و كاملی به فرد دچار این اختلالات بكند.

عضو هیات علمی دانشگاه در این خصوص می‌گوید: مثلا در حال حاضر روش شناخت رفتاردرمانی از روش‌های بسیار موثر برای درمان این افراد محسوب می‌شود كه به روان‌شناس كمك می‌كند تا با تغییر نگاه و نگرش فرد مضطرب یا افسرده به زندگی و اطرافش، بتواند او را از این حالات درآورد.

فردوسی در خصوص درمان این اختلالات با دارو ادامه می‌دهد: تجویز دارو نیز در بسیاری از موارد البته با تشخیص پزشك، می‌تواند در درمان تاثیر كاملا مثبتی داشته باشد. مثلا برای كسانی كه به شكل ژنتیكی دچار اختلالات افسردگی و اضطراب هستند حتما دارو تجویز می‌شود و برای كسانی كه با زمینه‌های محیطی دچار این اختلالات می‌شوند، با مشورت روان‌شناس بالینی در صورت نیاز به دارو به روانپزشك معرفی می‌شوند. در خیلی از موارد هم تنها با روش‌های مشاوره و بدون استفاده از دارو فرد می‌تواند به درمان برسد.

نقش خانواده در درمان

نقش خانواده در درمان اختلالات افسردگی و اضطراب آنقدر زیاد است كه حتی مبحثی به نام خانواده‌درمانی وجود دارد. ابتلا به این اختلالات چه از خانواده به فرد باشد و چه از فرد به خانواده، می‌تواند مورد خانواده‌درمانی قرار گیرد. حتی در خیلی موارد لازم است سایر اعضای خانواده برای این‌كه بدانند چطور با فرد مبتلا به این اختلالات برخورد كنند، مورد مشاوره قرار بگیرند.

ناگفته نماند كه بسیاری از روان‌شناسان تاكید می‌كنند كه اعتقاد درست و واقعی به خدا و استفاده از فاكتور ایمان بشدت می‌تواند مانع ابتلا به این اختلالات باشد، معمولا كسانی كه ارتباط معنوی درستی دارند و به شكل بالغانه‌ای مذهبی هستند كمتر دچار این اختلالات می‌شوند. این افراد معمولا انتقامجو نیستند؛ آرامش دارند، بخشنده هستند و با سجایای اخلاقی نام برده كمتر دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند.

علاوه بر این موارد توصیه می‌شود كه هر نوع تحرك بدنی منظم می‌تواند در درمان اختلالات افسردگی و اضطراب تاثیر مبثت داشته باشد اما باید توجه كرد كه به شكل منظم انجام شود. ورزش‌های ایروبیك (هوازی) مثل قدم زدن، آهسته دویدن یا شنا از جمله فعالیت‌های بدنی موثر محسوب می‌شود. حتی توصیه می‌شود انجام این فعالیت‌های بدنی به همراه یكی از اعضای خانواده یا یك ‌دوست باشد.

آموزش مهارت‌های زندگی

پیشگیری از اختلالات روانی به اندازه مباحثی نظیر شیوع و درمان آنها اهمیت دارد. در همین خصوص كارشناسان معتقدند كه آموزش مهارت‌های زندگی نقش به سزایی در كنترل و پیشگیری از ابتلا به اختلالات روانی دارند.

بر این اساس اگر افراد در سن طلایی آموزش یعنی از سنین كودكی و در مراكزی مانند مهدكودك‌ها یا مدارس ابتدایی در معرض آموزش مهارت‌های زندگی قرار گیرند در واقع می‌توانند مصونیت بیشتری نسبت به مشكلات اختلالاتی مانند افسردگی یا اضطراب داشته باشند.

از طرفی ضروری است كه والدین نیز تحت آموزش مهارت‌های زندگی قرار بگیرند و در همین زمینه نسبت به مهارت‌های فرزندپروری نیز آگاه شوند.

مدیركل اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در این خصوص به ایرنا می‌گوید: آموزش مهارت‌های فرزندپروری و مهارت‌های زندگی به والدین و سرپرستان كودك در پیشگیری از ابتلا به اختلالات روان در دوران كودكی نقش بسزایی دارد.

عباسعلی ناصحی ادامه می‌دهد: كودكانی كه به شیوه تربیتی سازنده پرورش می‌یابند احتمال رشد مهارت‌ها و ایجاد احساس خوب به خود در آنها بیشتر است و همچنین احتمال بروز مشكلات رفتاری در آنان كمتر دیده می‌شود.

مدیركل اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت تاكید می‌كند: یادگیری مهارت‌های فرزندپروری نقش مهمی در تحكیم بنیان خانواده و تامین امنیت اجتماعی ایفا می‌كند.

بر این اساس لازم است همه نهاد‌های مربوط به موضوع از بخش دولتی شامل وزارت بهداشت و شهرداری‌ها گرفته تا انجمن‌های روان‌پزشكی و مراكز مشاوره نسبت به آموزش خانواده‌ها و كودكان در خصوص مهارت‌های زندگی و كنترل خشم، پرخاشگری، استرس و اضطراب اقدام كنند تا جامعه به سلامت روان و روح پیش برود.

منبع: جام جم آنلاین