این یعنی طب سنتی پا به پای طب مدرن در خانههای ما نفس میكشد و استفاده از گیاهان برای تسكین درد و درمان بیماریها هنوز هم در كنار درمانهای دارویی مدرن استفاده میشود.
شاید بتوان گفت امروزه بیش از هر زمان دیگری در سراسر جهان، مقوله سلامت به رجوع به طبیعت و دوری كردن از تركیبات شیمیایی پیچیده گرایش یافته و احترام به طبیعت، الگو گرفتن از آن و استفاده مطلوب از مواهب طبیعی به تدریج از سطح مباحث علمی و تحقیقاتی خارج شده و در كلیه سطوح و عرصه فعالیتهای تولیدی و خدماتی مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
برگزاری اولین نمایشگاه محصولات گیاهان دارویی و تركیبات طبیعی از 12تا15دیماه، با هدف معرفی توانمندیهای تولیدكنندگان گیاهان دارویی و بهرهگیری از آنان برای ترویج این تولیدات در كشور نشانی از این گرایش در كشور ما نیز به حساب میآید.
چنانكه دكتر رسول دیناروند معاون غذا و داروی وزارت بهداشت نیز در حاشیه این نمایشگاه به این نكته اشاره كرد: «در حال حاضر 5درصد از داروهای مصرفی كشور، گیاهی است و باتوجه به اینكه ایران از نظر طب سنتی و گیاهی پیشینهای طولانی دارد، این سهم برای گیاهان دارویی بسیار ناچیز است.»
****
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت(WHO) در سال1978 مجموعه تمامی علوم نظری و عملی كه در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماریهای جسمی، ذهنی یا ناهنجاریهای اجتماعی به كار میرود و به صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسلی دیگر انتقال مییابد را «طب سنتی» میگویند.
دكتر سیدمهدی میرغضنفری- متخصص فیزیولوژی و مدیر گروه تحقیقات طب سنتی ایران میگوید: «بعضی از كشورها در تاریخچه و تمدن خود دارای علوم، آداب و رسوم طبی بودهاند كه این مجموعه در این كشورها به عنوان طب سنتی شناخته میشود مثل آفریقا، آمریكای لاتین، كشورهای غرب اقیانوس آرام و آسیای جنوب شرقی(ایران، هند، چین و...) اما برخی دیگر از كشورها این طب را نداشته و از طب سنتی كشورهای دیگر استفاده میكنند.»
وی در ادامه میگوید: «گاهی اوقات طب سنتی ایران با طبهای دیگر مثل طب گیاهی، طب یونانی، طب عربی، طب اسلامی و یا موارد دیگر اشتباه گرفته میشود در حالیكه طب سنتی ایران یك مكتب مستقل است كه میتواند با عوارض و هزینه كمتر به حل معضلات درمانی كمك كند.»
دكتر تقی قفقازی- استاد گروه فارماكولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان-نیز میگوید: «علم داروهای شیمیایی را در خدمت گیاهدرمانی گذاشته و جهادی را آغاز كردهایم تا مصرف صحیح گیاهان دارویی را به مردم یادآور شویم.»
البته دكتر قفقازی معتقد است كه اگر بگوییم گیاهان دارویی برای تمام بیماریها مفید است، حرف درستی نخواهد بود چرا كه برحسب نوع بیماری، گیاهان دارویی قادر به تاثیرگذاریهای سودمند هستند به شرطی كه از آنها به نحو صحیح استفاده شود.
یافتههای جدید
در سالهای اخیر تاكید مسئولان وزارت بهداشت بر ساماندهی بازار داروهای گیاهی ایران بیشتر شده است. طبیعتا مطالعات و تحقیقات در این زمینه، پیش نیاز این توسعه به حساب میآید و محققان ایرانی نیز در این باره به مطالعات گستردهتر ی پرداختهاند.
دكتر قفقازی به نوعی درمان موثر برای بیماری هپاتیتC و التهاب كبد اشاره كرده و میگوید: «در سایر كشورها با استفاده از داروهای ضدویروس و اینترفرون برای درمان آسیبهای كبدی ناشی از هپاتیتC اقدام میكنند كه هم هزینه هنگفتی را در بر دارد و هم عوارض آن زیاد است اما ما در مقابل موفق به استخراج ماده موثرهای از گیاهان «خارمریم» به نام «سیلی مارین» شدهایم كه این ماده باتوجه به آزمایشات انجام شده قادر است سلولهای از بین رفته كبدی را بازسازی و فعالسازی كند.»
وی در ادامه به تجارب بالینی این دارو در اصفهان و نتایج به دستآمده از آزمایش سیلی مارین در یك گروه نمونه 20نفری اشاره میكند و میگوید: «پس از انجام آزمایشات متعدد از جمله بیوسپی كبد، حدود 12نفر از افراد مورد آزمایش نتایج مثبتی را نشان دادند.»
«سیلی مارین» دارای خاصیت ضد اكسیدانی بسیار قوی است و در تمام دنیا برای بیماریهایی از جمله فشار خون بالا، چربیهای خون، بیماریهای قلبی-عروقی و پیشگیری از سكته از آن استفاده میشود.
این ماده موثره و آنتی اكسیدانهایی از این دست به وسیله مقابله با آسیبهای حاصله از واكنشهای اكسیداتیو مانع از ایجاد آسیبهای كبدی میشود.
دكتر قفقازی با اشاره به آلودگیهای محیطی روزافزون میگوید: «ما به شكل روزمره در معرض آلودگیهای محیطی مثل سرب هستیم و این آلودگیها و همچنین وجود بیماریهای مزمنی مثل صرع و فشار خون كه مصرف طولانیمدت دارو را در پی دارد، عواض ناخوشایندی را بر كبد به جا میگذارند كه با استفاده از خاصیت آنتی اكسیدانی بسیار قوی سیلی مارین(10برابر ویتامینC و خاصیتE آنتی اكسیدان دارد) میتوان آن را درمان كرد.»
جالب است بدانید در قرن بیستم در آمریكا توصیههای فراوانی در مورد گیاه خارمریم انجام شده بود و همچنین برگهای این گیاه در سالاد مورد استفاده قرار میگرفت. همچنین در سال1968 گروهی از دانشمندان آلمانی با استفاده از ماده موثره سیلی مارین برای درمان آسیبهای كبدی ناشی از الكلیسم استفاده میكردند.
درمانهای گیاهی ریزش مو
در ایران حدود 700 گونه گیاه دارویی و مفید میروید كه 5 برابر تمام گیاهانی است كه در اروپا بهعمل میآیند و بنابراین احیای فرهنگ قدیمی استفاده از گیاهانی دارویی در كشور با توجه به رشد فناوری ضروری به نظر میرسد.
دكتر فریبرز معطر- استاد فارماكولوژی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان- كه در تحقیقات خود در زمینه گیاهان دارویی به درمانهای مؤثری برای رفع اختلالات پوستی دست یافته است، میگوید: «پوست عضوی است كه بیش از سایر نقاط بدن در معرض محیط بیرونی، ضربات و آلودگیها قرار دارد و از آنجایی كه تمام بدن را به مساحتی حدود 4 مترمربع میپوشاند بنابراین حفاظت از پوست بسیار لازم است.»
این در حالی است كه در بین داروهای مصرفی، داروهای مربوط به بیماریهای پوستی بیشترین میزان را به خود اختصاص میدهد.
دكتر معطر در ادامه به برخی از این گیاهان دارویی اشاره میكند و میگوید: «گزنه، خارخاسك و پرسیاوشان، گیاهان معالج ریزش مو هستند یا برای درمان بیماری پوستی برص میتوان از گیاهی با نام «كندوس» یا «خربق» استفاده كرد، همچنین قارچهای پوستی بهوسیله مصرف آویشن شیرازی، حنا، سیر، زردچوبه و سدر قابل درمان است.»
وی در ادامه به بیماری پسوریازیس اشاره میكند و میگوید: «بیماری پوستی پسوریازیس را كه در گذشته غیرقابل درمان تلقی میكردند، میتوان با استفاده از شاتره و كندر بهبود بخشید. البته در سالهای اخیر از گیاهی به نام خله یا آمی ماژوس استفاده میشود و خوشبختانه به شكل خود رو در مزارع نیشكر اطراف اندیمشك میروید.»
دكتر معطر همچنین به التهاب پوستی و سوختگیها اشاره میكند و از گل همیشه بهار، بابونه شیرازی، گیاه ختمی، تنباكوی كوهی و شیرینبیان به عنوان گیاهان مؤثر در رفع التهاب یاد میكند.
بد نیست بدانید كه «گل همیشه بهار» به عنوان درمان مؤثری برای بهبود «زخم بستر» پیشنهاد شده است.
هیرسوتیسم (رشد موهای زاید) هم با تركیبی از گیاهان تاتوره، شوكران و بذرالبنج قابل درمان است. همچنین آكنه یا جوش صورت كه مبتلایان زیادی هم دارد با مصرف توامان آویشن شیرازی و بابونه و پوست گردو رفع میشود.
دكتر معطر در پاسخ به این سؤال كه آیا گیاهان دارویی درمان قطعی برای بیماریهای فوق محسوب میشوند میگوید: «در دنیا هیچ درمان قطعی وجود ندارد، پس كلمه قطعی عوامفریبانه است بهعلاوه اینكه طبیعت انسانها با هم متفاوت است بنابراین تأثیر درمانها متفاوت خواهد شد اما نكتهای كه وجود دارد این است كه ما علاوه بر استفاده از اطلاعات بهجا مانده از طب قدیم مواد مؤثره بهدست آمده را مورد تحقیقات گسترده فارماكولوژی و بالینی قرار میدهیم و سپس تجویز میكنیم.»
درمان دردهای مفصلی
از زنجبیل برای درمان اسهال، تهوع و استفراغ و همچنین تسكین دهندهای برای دردهای مفصلی از چهار قرن قبل از میلاد مسیح استفاده میشده است. اما در جوامع امروزی زنجبیل بیشتر به عنوان ادویه معرفی شده است و خواص درمانی آن نادیده گرفته شده است.البته در سالهای اخیر برای درمان مجموعه بیماریهای حركت (بیماری سفر- دریازدگی و...) به آن توجه شده است.
دكتر هادی علوی- داروساز- در این زمینه میگوید: «سازمان فضایی آمریكا پس از انجام آزمایشات متعدد به وسیله صندلیگردان، اثرات ضدتهوع و سرگیجه زنجبیل را تأیید كرد، ضمن اینكه این گیاه برخلاف سایر داروهای ضدتهوع و سرگیجه، خوابآور نیست.»
وی در ادامه به اثرات آنتیاكسیدانی زنجبیل اشاره میكند و میگوید: «اثر آنتیاكسیدانی زنجبیل باعث پیشگیری از بسیاری از بیماریها از جمله سرطان و بیماریهای قلب و عروق است و اثرات ترموژنیك (گرمازایی) آن سبب میشود تا همه افرادی كه دائماً احساس سرما در بدنشان میكنند با مصرف 1 عدد كپسول بهدست آمده از زنجبیل آن را درمان كنند.»
وی خاصیت برجسته دیگر زنجبیل را اثرات ضد روماتیسم آن بیان میكند و اثر آن در مهار ترشح پروستاگلانیدینها (عوامل التهابزایی) را بیشتر از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی نظیر آسپرین و ایبوپروفن میداند. علاوه بر اینكه عوارض گوارشی كه در نتیجه مصرف داروهای شیمیایی وجود دارد در اثر مصرف زنجبیل پیش نمیآید.»
اولین قدم، آگاهسازی مردم است
دكتر فریبرز معطر معتقد است: «اولین گام در جهت رسیدن به هدف اصلی جایگزینی مواد طبیعی در درمان، اطلاعرسانی صحیح به مردم از طریق رسانههای گروهی و همچنین برگزاری كارگاههای آموزشی برای پزشكان است چرا كه با افزایش آگاهی پزشكان در زمینه گیاهان دارویی و تجویز صحیح آنها برای افراد به عنوان یكی از مهمترین اصول فراگیر شدن این نوع درمان محسوب میشود.»
دكتر تقی قفقازی نیز در تأیید لزوم جایگزینی داروهای شیمیایی با داروهای گیاهی و بازگشت به طب سنتی میگوید: «مصرف داروهای شیمیایی در ایران بسیار بالاست؛ مثلاً مصرف آنتیبیوتیك در كشور ما برابر كشور چین است. این یعنی ما از مصرف صحیح گیاهان دارویی غافل ماندهایم.»
نظر شما