سلامت نیوز : مدرنیزه شدن جوامع در كنار منافع فراوانی كه برای بشر داشت او را از آسیب‌های جدی به ویژه در حوزه سلامت بی‌نصیب نگذاشت. ابتلا به انواع بیماری‌های غیر واگیر از قبیل بیماری‌های قلبی، اسكلتی - عضلاتی، دیابت، فشار خون و از همه مهم‌تر سرطان همگی پیامد سبك زندگی مدرن است. هر چند ابتلا به سرطان پدیده‌یی نو نیست و نخستین اسناد پزشكی مكتوب در این زمینه به كتاب بوعلی سینا باز می‌گردد كه از سرطان به نام «چنگار» نام برد، اما زندگی مدرن شیوع این بیماری را شتاب بخشید. مصرف غذاهای فرآوری شده، آلودگی‌های محیطی، استعمال دخانیات، كم تحركی و چاقی همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا روند ابتلا به سرطان را شتاب بخشند. از سوی دیگر افزایش امید به زندگی و طولانی شدن عمر بشر وی را بیش از گذشته در معرض ابتلا به بیماری‌های فوق از جمله سرطان قرار داده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ؛ سرعت شیوع این بیماری تا به آنجاست كه از روند پرشتاب آن به نام سونامی سرطان نام برده‌اند. اصطلاحی كه به عقیده دكتر پیام آزاده، مسوول كمیته راهبردی انجمن سرطان ایران به غلط درباره سرطان به كار برده می‌شود. چون سرطان را برخلاف سونامی می‌توان با اقدامات پیشگیرانه مهار كرد. به عقیده دكتر آزاده، اطلاق سونامی به سرطان، سلب مسوولیت در برابر پیشگیری و كنترل این بیماری است. وی در این گفت‌وگو، به چالش‌های نظام سلامت در ارتباط با درمان سرطان اشاره دارد و پیشنهادهایی را مبنی بر ساختار جدید وزارت بهداشت مطرح می‌كند.

‌‌ همان‌طور كه می‌دانیم، آمار ابتلا به سرطان در كشور از رشد شتابنده‌یی برخوردار است تا جایی كه برخی از آن به سونامی سرطان تعبیر می‌كنند. برای حل این بحران چه باید كرد؟

سرطان نه تنها در ایران كه در بسیاری از كشورها از رشد فزاینده‌یی برخوردار است. اما من با واژه سونامی برای بازگو كردن رشد سرطان موافق نیستم. سونامی معمولا به وقایع غیر قابل پیش‌بینی، پیشگیری و غیر قابل كنترل اطلاق می‌شود در حالی كه شواهد نشان می‌دهد، بیماری سرطان با برنامه‌ریزی صحیح و البته بلندمدت از سوی مسوولان و كارشناسان و اصلاح سبك زندگی قابل پیشگیری است. كما اینكه در امریكا توانسته‌اند با یك برنامه جامع كنترل سرطان كه از 30 سال قبل آن را شروع كرده بودند در سال گذشته از آمار بروز سرطان و میزان مرگ و میر ناشی از آن بكاهند. درمان‌های جدید، كشف سریع سرطان، اطلاع‌رسانی دقیق به مردم و كار گروهی از سوی مسوولان، متخصصان و كارشناسان امر از عواملی بود كه سبب شد، دولت امریكا در كنترل سرطان توفیق یابد. از سوی دیگر بر اساس نظر متخصصان با اصلاح سبك زندگی، سرطان‌ها تا 50 درصد قابل پیشگیری هستند.

بر اساس مصوبه مجلس در سال 1385 برنامه جامع كنترل سرطان ‌باید تهیه می‌شد، اقداماتی هم در این زمینه از سوی وزارت بهداشت صورت گرفت به نظر شما این برنامه تا چه حد در امر كنترل سرطان موفق بوده است؟

از یك سال و نیم پیش گروه PACT (گروهی بین‌المللی كه با همكاری آژانس انرژی اتمی در زمینه برنامه‌ریزی و پرداخت هزینه برای كنترل سرطان به كشورها كمك می‌كنند) با همكاری شبكه ملی تحقیقات سرطان در زمینه تدوین برنامه جامع كنترل سرطان ایران اقداماتی را شروع كردند كه به دلیل تغییر وزیر بهداشت و دلایل متعدد دیگر، این برنامه تاكنون اجرایی نشده است. از طرف دیگر وزارت بهداشت اگر هم بخواهد این برنامه را اجرایی كند به تنهایی قادر نیست و در تمام دنیا ارگان‌های مختلف با محوریت انجمن‌ها و تشكل‌های غیر دولتی در این زمینه اقدام می‌كنند. به‌طور كلی برنامه جامع كنترل سرطان ‌باید، توسط ارگان‌هایی خارج از وزارت بهداشت طراحی شود.

در صورتی كه برنامه جامع كنترل سرطان توسط ارگانی خارج از وزارت بهداشت شكل گیرد، آن ارگان كدام ارگان می‌تواند، باشد و دیگر آنكه نقش وزارت بهداشت در این میان چگونه خواهد بود؟

در تمام كشورهای پیشرفته این ارگان نهادی غیردولتی است كه با همكاری NGO‌ها (تشكل‌های غیردولتی) مانند انجمن‌های سرطان كار برنامه‌ریزی را عهده‌دار است. در آن صورت نقش وزارت بهداشت نقش نظارتی در ابعاد كمی و كیفی و اجرای همه‌جانبه برنامه در تمام سطوح كنترل سرطان خواهد بود.

‌ چرا وزارت بهداشت نمی‌تواند، برنامه جامع سرطان را تدوین كند؟

برنامه جامع كنترل سرطان نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت 20 تا 30 ساله است. این درحالی است كه شاهدیم با تغییر وزیر، معاون وزیر و دیگر مسوولان، رویكرد نسبت به برنامه جامع كنترل سرطان تغییر می‌كند كه این مساله به برنامه مذكور آسیب می‌زند و عموما اجرای برنامه عقیم می‌ماند.

‌ در بعد اجرایی، وزارت بهداشت تا چه حد می‌تواند در زمینه كنترل سرطان موفق عمل كند؟

وزارت بهداشت به تنهایی و بدون همكاری مجلس و سایر وزارتخانه‌ها نمی‌تواند، اقدامی عملی كند. به عنوان مثال یكی از علل سرطان‌های دستگاه گوارش كه اتفاقا در ایران از شیوع بالایی برخوردار است به كارگیری سموم غیر استاندارد و باقی مانده آلاینده‌ها در محصولات كشاورزی، لبنیات و... است كه این مساله به عهده وزارت كشاورزی است.

‌ به مجلس اشاره كردید، نقش مجلس را در زمینه پیشگیری و كنترل سرطان چگونه ارزیابی می‌كنید؟

تصویب قوانین بازدارنده در زمینه‌هایی كه تحقیقات آثار سرطان زایی مواردی را نشان می‌دهد. برای مثال جلوگیری از گسترش مصرف دخانیات با اعمال تعرفه بالای سیگار نیاز به تصویب قوانین دارد. دولت میتران در فرانسه در مقطعی برای تامین كسر بودجه، مالیات بر دخانیات را 400 برابر كرد كه با اعتراض‌های فراوانی روبه‌رو شد، اما در نهایت این امر نه تنها به جبران كسر بودجه كمك كرد كه آمار مصرف‌كنندگان دخانیات را بین 7 تا 9 درصد كاهش داد. توصیه سازمان بهداشت جهانی هم به تمام دولت‌ها، اعمال مالیات زیاد بر سیگار و دخانیات است. اما متاسفانه این مالیات در ایران هنوز بسیار پایین است كه افزایش آن نیازمند تصویب قانون در مجلس است.

‌ با توجه به مساله كمبود دارو، وضعیت بیماران سرطانی را طی یك سال اخیر چطور ارزیابی می‌كنید؟

بحث كمبود و گرانی دارو از عمده‌ترین معضلات بیماران سرطانی طی یك سال اخیر بوده است. نایاب بودن داروهای این بیماران از یك سو و از سوی دیگر، گرانی داروهای موجود، كمر بیماران سرطانی را شكسته است. یارانه پرداختی دارو به این بیماران هرچند عادلانه و هدفمند تقسیم نمی‌شد، اما همان یارانه هم طی یك سال اخیر به این بیماران پرداخت نشده است.

‌ یكی از مشكلات بیماران سرطانی، ناكارآمدی بیمه آنان است، به نظر شما چگونه می‌توان در سیستم بهداشت درمان كشور بیمه‌یی كارآمد داشت؟

در ایران هر نهاد و ارگانی دارای بیمه مخصوص به خود است و ما بیش از 100 بیمه مختلف درمانی داریم. این در حالی است كه عملا هیچ كدام از این بیمه‌ها از كارایی لازم برخوردار نیستند. ما به دست كارمندان و كارگران یك دفترچه بیمه می‌دهیم كه در بخش خصوصی كارایی ندارد و حداكثر 10درصد هزینه‌های درمانی را پوشش می‌دهد. در بخش دولتی هم حداكثر 60 درصد هزینه‌ها پرداخت می‌شود و 40 درصد بقیه را خود بیمار باید تقبل كند. بهترین روش برای مقابله با این جریان، تشكیل یك بیمه یكپارچه درمانی است كه سازمان‌ها، بودجه مربوط به خدمات درمانی را به صندوق این سازمان واریز كنند. تشكیل چنین صندوقی تا 90درصد هزینه‌های درمانی را پوشش دهد و بابت 10درصد بقیه می‌توان از بیمه‌های تكمیلی استفاده و در میان شركت‌های ارائه‌دهنده خدمات بیمه تكمیلی برای عرضه خدمات بهتر، رقابت ایجاد كرد.

به نظر شما، ساختار فعلی وزارت بهداشت در دولت جدید در كدام بخش‌ها نیاز به اصلاحات دارد؟

وزارت بهداشت باید از حوزه تامین دارو و تجهیزات پزشكی خارج شده و این امر را به ویژه در زمینه تامین دارو به بیمه‌ها یا بخش خصوصی بسپارد. كاری كه در تمام دنیا در حال انجام است و بیمه‌ها در میان شركت‌های وارد‌كننده دارو با ایجاد رقابت، داروهای با كیفیت مناسب را با ارزان‌ترین قیمت تهیه می‌كنند. خروج دانشكده‌های پزشكی از حوزه وزارت بهداشت از دیگر اقدامات ضروری در این زمینه است.

در تمام كشورهای پیشرفته دنیا، دانشگاه‌ها به صورت مستقل و به شكل هیات امنایی اداره می‌شوند و زیرنظر وزارت بهداشت نیستند. به دلیل اینكه هم اینك دانشگاه‌های علوم پزشكی زیرنظر وزارت بهداشت است، شاهدیم كه با تغییر وزیر بهداشت، روسای این دانشگاه‌ها جابه‌جا می‌شوند كه این مساله بر عملكرد این دانشگاه‌ها تاثیر منفی برجای می‌گذارد. از طرف دیگر در هیچ كجای دنیا مثل ایران وزارت بهداشت، مسوول برگزاری امتحانات تخصصی نیست و این امتحانات توسط ارگان‌های مستقل علوم پزشكی برگزار می‌شود. مساله دیگر مربوط به پژوهش‌هایی است كه در این دانشگاه‌ها در حال انجام است به عنوان مثال بیش از 10 مركز تحقیقات سرطان داریم كه در آنها پژوهش‌های بعضا موازی در حال انجام است. در حالی كه می‌توان با ادغام این پژوهش‌ها در قالب شبكه‌های ملی، بودجه‌هایی را كه صرف تحقیقات موازی می‌شود به سمت پژوهش‌های مورد نیاز كشور به‌طور هدفمند هدایت كرد.

یكی دیگر از مهم‌ترین نقایص موجود در بخش سلامت و درمان به‌ویژه در ارتباط با بیماری سرطانی، نداشتن دستور العمل‌های بومی مبتنی بر شواهد ملی (گاید لاین‌ها) است كه تدوین آن نیازمند یك عزم جدی از طرف سیاستگذاران حوزه سلامت است. در یك جمع‌بندی كلی باید گفت با وجود پایین بودن سهم سرانه سلامت در كشور به دلیل سیاستگذاری‌های غلط، همین سهم اندك نیز به شكل صحیح مدیریت نشده و باعث اتلاف منابع می‌شود.