با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های ایران در گردشگری سلامت و اذعان رئیس سازمان گردشگری به موفق نبودن در این عرصه و همچنین تاکید بر تشکیل کمیته ای مشترک با وزارت بهداشت در آینده ای نزدیک آیا می توان امیدوار بود ایران به جایگاه واقعی خود در گردشگری سلامت برسد؟

تبدیل شدن به قطب گردشگری سلامت درخاورمیانه باکدام برنامه؟
سلامت نیوز :  در مقابل در ورودی یکی از بیمارستان های شهر مشغول صحبت با راننده «ون» است. راننده با کلماتی عربی- انگلیسی- فارسی سعی می کند منظورش را به او بفهماند. کنجکاو می شوم، می پرسم: مرد عرب چه می گوید، جای خاصی می خواهد برود؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان ؛ راننده می گوید: تاآن جا که من متوجه شدم برای عمل قلب مادرش به ایران آمده است و اکنون باید چند روزی را این جا بماند. من هم آدرس چند مرکز خرید و مکان های ییلاقی اطراف شهر و چند مکان باستانی و زیارتی را به او دادم. از مرد کویتی می پرسم: چرا عمل جراحی را در کشور خودتان انجام نداده اید؟ و او پاسخ می دهد: اولاً هزینه این عمل در کویت حداقل دو برابر ایران است ثانیاً دانش و تخصص پزشکان ایرانی زبانزد است.

از او سوال می کنم آیا از شرایط سفر به ایران راضی است؟ می گوید: البته ما توقع‌مان از شماخیلی بیشتر از این است و با توجه به نام و آوازه ایران انتظار داشتیم شرایط خیلی بهتر از این باشد. با خودم فکر می کنم چه فرصت های طلایی به ما رو کرده است و ما قدرش را نمی دانیم و این سوال در ذهنم شکل می گیرد که آیا کسی پیدا می شود ما را به خودمان بشناساند و به ما بگوید چه ظرفیت ها و توانمندی هایی داریم!

گردشگری سلامت

به موازات گسترش صنعت گردشگری، شاخه ها و انواع گوناگونی از این صنعت پدید آمد که هر کدام نیز طرفدارانی دارد. یکی از این شاخه های نوظهور و البته به سرعت در حال گسترش، گردشگری سلامت یا «Health tourism» است. گرچه آدمی دیرزمانی است که به حکمت زندگی در نقاط خوش آب وهوا و یا دارای اقلیم‌های خاص و همچنین نقش معجزه گر برخی آب های معدنی و‌...پی برده است چنان که انسان های عهد باستان با سفر به مناطقی با آب و هوای خاص بیماری‌های تنفسی را درمان می کردند. ولی به اذعان کارشناسان، صنعت گردشگری سلامت مربوط به آغاز قرن جدید است وروز به روز نیز بر اهمیت و ارزش آن افزوده می شود.

برای درک بهتر این پدیده لازم است تعریف مشخصی از آن ارائه دهیم. بنابر تعریف سازمان جهانی، گردشگری سلامت سفر افراد از محل دایمی زندگی خود به مدت بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از یک سال برای حفظ ، بهبود یا به دست آوردن سلامت جسمی و روانی است.بنابراین تعریف گردشگری سلامت حوزه گسترده ای از پیش گیری تا درمان را شامل می شود. دکتر «مهدی سقایی» عضو هیئت علمی گروه علوم جهانگردی دانشگاه حکیم جرجانی گرگان در این باره می گوید: گردشگری سلامت گستره وسیعی است و شامل ۳ بخش گردشگری تندرستی(پیش گیری)، گردشگری درمانی و گردشگری پزشکی است.

بر این اساس گردشگری پزشکی به سفرهایی اطلاق می شود که به منظور درمان یک بیماری خاص یا اعمال جراحی تحت نظارت پزشک در مراکز درمانی یا بیمارستانی انجام می شود در حالی که گردشگری درمانی سفری برای بهبود یک بیماری یا گذراندن دوران نقاهت تحت نظارت پزشک با استفاده از منابع طبیعی مانند چشمه  های آبگرم و گردشگری تندرستی(پیش گیرانه) سفربه دهکده های سلامت و مناطقی با آب و هوای خاص برای رهایی از تنش های روزمره زندگی و تجدید قوا بدون مداخله یا نظارت پزشک است.

بازار پررونق گردشگری سلامت

گرچه برآورد حجم تجارت این صنعت در دنیا به دلیل نوظهور بودن و کمبود یا نبود آمار دقیق کاری دشوار است ولی در عین حال روند رو به رشد این آمار و ارقام این نکته را به خوبی نمایان می کند که برخی کشورهای دنیا با درک درست و به موقع درحال سرمایه گذاری های کلان در این صنعت درآمدزا و به سرعت در حال گسترش هستند و متاسفانه مانند اکثر موارد برخی مسئولان ما در پیچ و خم وضع قوانین و تصمیم سازی و تصمیم گیری های بی نتیجه خود به سر می برند.بر اساس آخرین آمار گردش مالی گردشگری سلامت در جهان رقمی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می شود که سالانه ۲۰ درصد نیز به آن افزوده می شود.

امروزه کشورهای شرق آسیا و خاورمیانه جزو اصلی ترین و اولین مقاصد گردشگری سلامت در دنیا هستند به عنوان مثال کشور تایلند به عنوان یکی از بزرگ ترین مقاصد گردشگری پزشکی در دنیا ۳۸ درصد از این بازار پررونق را در اختیار دارد. در این کشور اعمال جراحی زیبایی، پیوند اعضا و جایگزینی مفاصل با کیفیتی بالا و هزینه ای مناسب انجام می شود یا مثال دیگر کشور ترکیه است که با کاهش هزینه ها و تضمین کیفیت در بیمارستان هایی فوق مدرن با ایجاد شرایط یک هتل ۵ ستاره و ارتباط با مراکز مشهور علمی در جلب گردشگران پزشکی موفق عمل کرده و بر اساس اعلام سازمان گردشگری و بهداشت ترکیه با رشد ۴۰ درصدی مواجه بوده است.

بیمارستان هایی نظیر «آنادولو» که به دانشگاه جان هاپکینز وابسته است یا بیمارستان «آسیبادم» که با دانشگاه ماساچوست همکاری می کند. شاهد مثال دیگر در این مورد کشور امارات است که با سرمایه گذاری سنگین قصد دارد تا در سال های آینده به اولین مقصد گردشگری پزشکی در خاورمیانه تبدیل شود.

دست ما کوتاه و خر ما بر نخیل

هر چند در سال های اخیر گردشگری سلامت در ایران رشد قابل توجهی داشته است اما سوال این است که آیا توان و ظرفیت کشور ما همین است؟ متخصصان و کارشناسان بر این باورند که اگر ظرفیت های کشورمان آزاد شود بدون شک ایران می تواند به قطب گردشگری سلامت خاورمیانه تبدیل شود. دکتر غضنفری جراح و متخصص قلب در این باره می گوید: وجود پزشکان متخصص و متبحر و آشنا به علوم و روش های روز دنیا، وجود بیمارستان ها و مراکز درمانی مجهز به انواع وسایل مدرن با آخرین فناوری ها، هزینه های کم خدمات پزشکی و پاراکلینیکی در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکایی و حتی برخی کشورهای منطقه، پیشرفت های شگرف و خیره کننده اخیر دانشمندان ایرانی در زمینه سلول های بنیادین، رادیوداروها، پزشکی هسته ای و... همه و همه می تواند کشور ما را به یکی از بزرگ ترین مقاصد گردشگری پزشکی دنیا تبدیل کند.

وی ادامه می دهد: در حالی که هزینه آنژیوپلاستی در کشوری مثل آمریکا در سال های اخیر در حدود ۱۰۰ هزار دلار بوده در ایران با کمتر از ۱۰ میلیون تومان این کار انجام می شود یا اگر چکاپ قلب در کشورهای آمریکایی با ۵۰یا ۶۰ میلیون تومان انجام می شود در ایران با کمتر از ۳ میلیون تومان نیز می توان این کار را انجام داد. از سوی دیگر همان طور که گفته شد گردشگری سلامت فقط به گردشگری پزشکی منحصر نمی شود و در زیرگروه های دیگر گردشگری سلامت نیز کشور ما از ظرفیت بالایی برخوردار است.

بابک ارسیا، رئیس مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران در این باره می گوید: ظرفیت های فوق العاده ای در گردشگری درمانی داریم که به دلیل ناشناخته بودن و نبود برنامه ریزی درست از جذب گردشگران آن بی بهره می مانیم. وی می افزاید: ایران با داشتن حدود ۲۵ پدیده بی نظیر گل فشان در نواحی ساحلی چابهار و همچنین وجود دریاچه لجن در ارومیه یکی از کشورهای غنی در زمینه جذب گردشگری سلامت است در حالی که تاکنون تبلیغات و سرمایه گذاری خاصی در این زمینه برای جذب گردشگران انجام نگرفته است. این کارشناس گردشگری در گفت وگو با پایگاه اطلاع رسانی صدای طبیعت اضافه می کند: بیشترین گنبدهای نمکی در ایران قرار دارد و غار درمانی یکی از حوزه های ناشناخته گردشگری درمانی در ایران است.

کوه نمک یا گنبد نمکی جاشک(دشتی) عروس کوه های جهان، حد فاصل شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهر یکی از بزرگ ترین، فعال ترین و زیباترین گنبدهای نمکی خاورمیانه است که به عنوان اثر طبیعی ملی به ثبت رسیده است. این مدرس دانشگاه یکی از راه های معرفی و شناساندن این گنبدهای نمکی را ثبت جهانی آن می داند. عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی لجن درمانی را نیز یکی دیگر از انواع گردشگری درمانی ذکر می کند و می افزاید:لجن درمانی از جمله مباحثی است که در صنعت گردشگری سلامت قدمتی دیرینه دارد و در دنیا از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در گل و لجن، مواد معدنی و آلی وجود دارد که سبب بهبود بیماری های پوستی و دردهای مفصلی می شود.

این کارشناس گردشگری ضمن تاکید بر خواص درمانی چشمه های آب معدنی می افزاید: بیش از هزار چشمه آب معدنی در کشور داریم که یکی از امتیازات و جاذبه های بی نظیر برای جلب گردشگر درمانی است و می توانیم با ترغیب گردشگران به استفاده از جاذبه های طبیعی اطراف چشمه ها و همچنین استفاده از آن ها به عنوان یک جاذبه ارزشمند درمانی، ارزآوری قابل قبولی نیز داشته باشیم. حال جای طرح این پرسش است که چرا کشور ما با وجود این ظرفیت های بی نظیر سهمی در خور نام و جایگاه خود در گردشگری سلامت پیدا نکرده است؟

چه باید کرد؟

رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور هفته قبل اذعان کرد: در زمینه گردشگری درمانی موفق نبوده ایم. به گزارش ایسنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دولت‌، محمدعلی نجفی گفت: با وجود مزیت هایی که کشور ما در مقایسه با بیشتر کشورهای منطقه در بخش سلامت و درمان دارد، متاسفانه در حوزه گردشگری درمانی خیلی موفق نبوده ایم. وی افزود: از جمله برنامه های ما این است که کمیته ای مشترک با وزارت بهداشت تشکیل دهیم تا هم در مورد اطلاع رسانی به کشورهای هدف و هم در مورد توسعه خدمات به گردشگرانی که برای درمان یا سلامت به ایران می آیند، اقداماتی انجام شود. او اظهار کرد: امیدواریم این اقدام در ۲ تا ۳ ماه آینده انجام شود، زیرا به بررسی دقیق نیاز دارد و متاسفانه سیستم بهداشتی درمانی ما آمادگی این کار را ندارد و باید بتواند خود را به خوبی در دنیا معرفی کند تا با همکاری سازمان میراث فرهنگی و وزارت بهداشت این بخش نیز فعال شود.

با دقت در سخنان شخص اول سازمان گردشگری کشور متوجه چند نکته اساسی می شویم اولا کشور ما در بخش گردشگری درمانی دارای مزیت هایی است که در مقایسه با کشورهای منطقه اگر نگوییم بی نظیر، کم نظیر است ما در این گزارش سعی کردیم به گوشه ای از این توانایی ها و قابلیت ها اشاره ای داشته باشیم. مزیت هایی که اگر هر کدامشان در اختیار کشورهایی که یاد گرفته اند از کوچک ترین فرصت ها و امکانات چگونه بهره های بسیاری ببرند قرار می گرفت شاهد تحولی شگرف در آن منطقه بودیم.

چنان که مرتضی دیلان کارشناس ارشد دفترتوسعه صادرات سازمان توسعه تجارت در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران گفت: برخی کشورها با استقرار مقطعی پزشک مشاور و راهنما در سفارتخانه ها اقدام به انجام معاینات اولیه پزشکی و مشاوره ای برای بیمارانی می کنند که به دلیل نبود امکانات لازم در کشور خودشان تمایل به ادامه مداوا و عمل های جراحی در کشور ثالث دارند. پس هماهنگی های لازم را با مراکز بیمارستانی و آزمایشگاهی مورد نظر برای اعزام بیمار و تحت مداوا قرار گرفتن ایشان به عمل می آورند و از این طریق ضمن ایجاد اشتغال، ارزآوری کلانی را نیز نصیب کشورشان می کنند.

ولی افسوس که ما نه تنها از این فرصت ها بهره کافی نمی بریم بلکه در اکثر اوقات با بی برنامگی و نبود سازماندهی و نظارت کافی کار را به افراد غیرمتخصص و گاه سودجو می سپاریم و در نهایت فرصت سوزی می کنیم. به گفته خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) دکتر سعید عبدالحسینی مدیرعامل بیمارستان فوق تخصصی رضوی مشهد امسال در ششمین کنگره بین المللی قلب و عروق اظهار کرد: یکی از معضلات گردشگری سلامت در ایران به درمان های نابه جا و غیرعلمی مربوط می شود که توسط دلال ها انجام می گیرد و در نهایت نیز عوارض آن به نام ایران تمام می شود.

خراسان در گفت وگو با یکی از فروشندگان بلیت در یک آژانس به نکته جالبی برخورد می کند. خانم فروشنده به صورت خصوصی و نه در قالب مصاحبه می گوید: شرکت هایی که گردشگر پزشکی می آورند با ما هماهنگ هستند و در صورتی که گردشگری از نتیجه عمل پزشکی اش راضی نباشد به بهانه نبود بلیت، بازگشت او را به تاخیر می اندازند تا گروه بعدی وارد ایران شود و به محض ورود آن ها این گردشگران را از ایران خارج می کنند. وی اضافه می کند: به این ترتیب گردشگر ناراضی فرصت آن را پیدا نمی کند تا در بازگشت به گروهی که قصد آمدن دارند حقیقت را بگوید. وقتی هم که آن ها وارد ایران می شوند این گردشگر بلافاصله بازگردانده می شود تا هیچ ارتباطی با گردشگران جدید برقرار نکند.

و اما نکته دوم در سخنان آقای دکتر نجفی اذعان ایشان به موفق نبودن در حوزه گردشگری درمانی است به عبارت دیگر ایشان پذیرفته اند که کار در خور و شایسته ای انجام نشده است و اگر کاری صورت گرفته به دلایلی همراه با موفقیت قابل توجهی نبوده است. حال با توجه به ظرفیت های فراوان موجود سوال این است که چرا ما در این عرصه موفق نبوده ایم؟ کارشناسان حوزه گردشگری بر این باورند که ارتقای گردشگری درمانی نیازمند توجه جدی مسئولان به این حوزه است. جلالی کارشناس گردشگری در این باره می گوید: یکی از محورهای توسعه گردشگری در برنامه پنجم توسعه گردشگری سلامت است. وی می افزاید: براساس این برنامه ۳ محور اصلی و عمده برای گردشگری کشور ترسیم شده است که شامل گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت و طبیعت گردی (اکوتوریسم) است و در چشم انداز۲۰ساله و افق ۱۴۰۴ کشور ما باید پذیرای ۲۰ میلیون گردشگر باشد که قطعا بخش عمده ای از آن را گردشگران سلامت تشکیل می دهند در حالی که با روند کنونی ما فاصله زیادی با این اهداف داریم و این خود نیازمند توجه جدی و باور عمیق مسئولان به توانایی های کشور در جذب و جلب گردشگر در این حوزه است.

نکته دیگری که در سخنان آقای دکتر نجفی مشهود است ضرورت همکاری بین بخشی در سازمان ها و وزارتخانه هاست. داشتن نگاه فرابخشی و جامع از ضرورت ها و اولویت های کار است. دکتر سقایی دانش  آموخته جغرافیا و کارشناس گردشگری می افزاید: گردشگری پزشکی تنها بخشی از گردشگری سلامت است و نگاه مسئولان باید جامع تر از این باشد. مثلا دانشگاه علوم پزشکی کمیته گردشگری سلامت تشکیل می دهد در حالی که این مسئله در حوزه دانشگاه علوم پزشکی قابل تعریف نیست و باید کمیته ای برای گردشگری سلامت تشکیل دهیم که از همه بخش ها نماینده داشته باشد و یکی از نمایندگان این کمیته می تواند از دانشگاه علوم پزشکی باشد. وی ادامه می دهد: گردشگری سلامت یک حوزه بینابینی است که هم بخش درمان و پزشکی را شامل می شود و هم بخش گردشگری را و ما ناگزیریم با تعریفی دقیق تر از این حوزه کمیته ای فرابخشی تشکیل دهیم تا مسئولیت ها درست تقسیم شود. البته با نگاهی دوباره به بخش پایانی سخنان رئیس سازمان گردشگری متوجه می شویم ایشان نیز این مسئله را مدنظر قرار داده اند آن جا که گفته اند نظام بهداشتی درمانی ما آمادگی این کار را ندارد.

با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های ایران در گردشگری سلامت و اذعان رئیس سازمان گردشگری به موفق نبودن در این عرصه و همچنین تاکید بر تشکیل کمیته ای مشترک با وزارت بهداشت در آینده ای نزدیک آیا می توان امیدوار بود ایران به جایگاه واقعی خود در گردشگری سلامت برسد؟

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha