سلامت نیوز: اگر کودک خردسالی، امکان برقراری ارتباط با دیگران را نداشته باشد، نمی‌تواند بیاموزد که چه طور در اجتماع رفتار کند. به او مهارت‌های اجتماعی را بیاموزید و هنگامی‌که دوستی‌اش خاتمه یافت یا احساس بروز مشکل کرد به او کمک کنید. برای زمان بازی خردسالان و کودکان پیش از سنین مدرسه برنامه‌ریزی کنید. روی اولین تجارب کودکان نظارت کنید و آماده باشید تا با دخالت در کارشان بازی آنها را آسان کنید.

اصولاً تمامی کودکان برای تصمیم گیری در مورد دوست شدن یا نشدن با کودکی دیگر در ضمیر و ذهن ناخودآگاه خود پاسخی برای پرسش های اساسی زیر پیدا میکنند:

1- آیا بودن با این کودک مایه ی خوشحالی و شادی خواهد بود ؟شوخ طبعی ،خوش رویی،داشتن مهارت و توانایی های خاص ،تمایل و قابلیت مشارکت و همکاری ویژگی های مثبت و پرخاشگری و حالت تهاجمی داشتن ،رفتار دخالت گرانه،بدجنسی ،برتری طلبی ،حالت تدافعی و گوشه گیری ،خجالت و قدرت ادراک پایین ویژگی های منفی برای این سوال به شمار می رود.

2-آیا او قابل اعتماد هست؟اطمینان صداقت ،راستگویی،رازداری و وفاداری پاسخ های مثبت به این سوال هستند و حالت تهاجمی و پرخاشگری داشتن ،دروغ ،فاش کردن راز وسر ویژگی های دفع کننده خواهند بود.

3- آیا او در رسیدن به اهدافم کمک خواهد بود یا سد است؟مشارکت و کمک کردن(جذب)،دخالت گری و حساس و انفجاری بودن(دفع)

4- آیا به نحوی که من دوست دارم برهم تاثیر گذار هستیم ؟قابلیت همکاری وواکنش و پاسخ مثبت دادن جزوء ویژگی های مثبت و تهاجمی و پرخاشگر بودن(قلدری)،ریاست و برتری طلبی و انعطاف ناپذیری و یک دندگی ویژگی های منفی تلقی  می شوند.

5-آیا با او بودن باعث می شود تا حس خوبی نسبت به خود پیدا کنم؟ کمک کردن ،مهربانی ،ابراز محبت و دوستی کردن و پاسخ وواکنش مناسب دادن  از امتیازات مثبت بوده و توهین و بدجنسی کردن،عدم پاسخ دهی وواکنش نشان دادن و بی مهری کردن از امتیازات منفی کودک خواهند بود.

6- آیا او شبیه من است ؟علایق و ارزشهای مشابه ،احترام به عهد و پیمانهای درون گروهی ،هم سن ،هم جنس و هم نژاد بودن جزء ویژگی های جذب کننده و برعکس آنها ونیز معلولیت  جزء موارد دفع کننده  به حساب خواهند آمد.

پاسخ سوالات فوق نه تنها بر روابط کودکان بلکه بر سایر اشکال روابط از جمله والدین با فرزند،بزرگسالی و ازدواج نیز اثرات عمیق و مهمی دارند.در گروههای سنی مختلف جایگاه و ارزش هریک از معیارها و عوامل فوق متفاوت است.برای مثال در سنین پیش دبستانی و و کلاس اول و دوم ،پاسخ سوال اول(خوش و شاد بودن باهم) و در سنین بالاتر و خصوصا در دوران نوجوانی قابل اعتماد بودن (رازداری و وفاداری )حائز اهمیت ویژه ای است.

برخی از ویژگی های مثبت و منفی فوق به تنهایی نقش تعیین کننده در جذب یا دفع کودک توسط دیگر همسالان ندارد بلکه مجموع ویژگی ها و شخصیت کلی کودک  است که مهم است . برای  مثال اگر کودکی گاهی رفتار برتری طلبی و رهبری داشته باشد ولی در عین حال شوخ طبع و دارای برخی مهارت های خاص (خصوصا در ورزش )باشدو گاهی کاملا کمک کننده یا مهربان باشد ،توسط دیگران پذیرفته خواهد شد.اما بر عکس اگر همین کودک رفتارهای مثبت کمی داشته باشد توسط دیگران دفع و طرد خواهد شد.

کمک به کودک در برقراری ارتباط و دوستی
مهم ترین الگوی رفتاری کودکان والدین آنها هستندو هر نوع خواسته ای از آنها ببایستی با رفتار والدین  تضاد نداشته باشد.

سر آغاز شروع رابطه:اولین قدم در روابط اجتماعی ،حال و احوال پرسی استو اگر چه در اکثر موارد یک حالت عادتی است ولی بازهم همین کلمات به ظاهر ساده سلام !حالت چطوره؟خسته نباشی !بطور خواسته و ناخواسته تاثیر مثبت بر روی خود فرد و طرف مقابل می گذارند،درست مانند خنده مصنوعی که اثرات مثبتی بر روی روحیه و سلامتی فرد می گذارد.(هرچند کمتر از خنده واقعی).

حالت چهره نه تنها بر روی دیگران بلکه بر روی عواطف و روحیه ی خود شخص اثرات چشمگیری می گذارد،حتی اگر کاذب باشد.چهره خندان جذاب تر و دوستانه تر به نظر می رسد. لذا عادت کنید حداقل زمان هایی که با فرزندتان هستید ،لبخند داشته باشید.

یخ شکن ها:شاید سخت ترین کار در برقراری رابطه ،پیدا کردن بهانه ای برای شروع رابطه است.در این سنین (و نیز در بیشتر موارد در سنین دیگر)بهترین تکنیک برای شروع یک مکالمه تعریف کردن از عمل یا تعلقات فرد مقابل است.برای این منظور عادت کنید در حضور فرزندتان  چنین یخ شکن هایی را به کار ببرید.مثلا اگر با فرزندتان به پارک رفته اید و کودکی درکنار و نزدیک شماست می توانید به او بگویید :چه عکس دایناسور قشنگی بر روی پیراهنت است و رو به فرزندتان بکنید و بگویید :نظر تو چیه؟اینطور نیست؟؟و...

در هر فرصت مناسبی که با فرزنتان هستید ،سعی کنید بهانه یا دلیلی برای گفت و گو با دیگران بوجود آورید.یکی از روشهای ساده پرسیدن و سوال کردن است.

خلق فرصت های آشنایی و بازی: یکی از روشهای بسیار موثر در آموزش مهارت های اجتماعی به کودک ،دیدار و آشنایی با افراد و کودکان هم سن و سال مختلف با حضور پدر یا مادر است.پارک رفتن و ،ملاقات همسایه ها ،فامیل و دوستان خانوادگی که دارای فرزند هم سن شما هستند ،بسیار کمک کننده  است.در این رابطه چند نکته زیر را در نظر داشته باشید:

از همان دو سالگی شروع به خواندن کتاب های قصه و با مفهوم و محتوای دوستی ،همکاری و همدلی (درک احساسات و عواطف دیگران)برای فرزندتان کنید.

با برپا کردن بازی و ایفای نقش نحوه ی تعامل و رفتار با دیگران را به زبانی ساده و همراه با شادی و لذت به نمایش بگذارید.این بازی ها و نمایش ها  نبایستی بیش از 10 ت 15 دقیقه طول بکشد.در این نمایش و بازی ها هرازگاهی نقش سرگروه  و مسئول را به او واگذار کنید.
در مورد تجربیات خوب فرزندتان با همبازی هایش صحبت کنید.

نقش مهد کودک یا کودکستان در پرورش کودک دست کمی از نقش خانواده ندارد.در انتخاب چنین مراکزی بسیار دقیق و حتی کمی وسواسی عمل کنید.

برای پیدا کردن دوست و همبازی برای فرزندتان اگر لازم است پاداشی بدهید.
یک فعالیت ،هنر و یا تردستی خاص به بیاموزید:تمامی کودکان دوست دارند خودی نشان دهند.بر حسب سن و توانایی فرزندتان یکی دو هنر و تردستی به او بیاموزید.(نظیر بازی با طناب یا حلقه پلاستیکی و..).کودکان به این ترتیب راحت می توانند دیگران را تحت تاثیر قرار داده  و خواستار مشارکت آنها در بازی یا گروه شوند.

آموزش مشارکت: رکن اساسی بازی گروهی و و دوستی مشارکت است .با رعایت نکات زیر مفهوم مشارکت را به کودکتان بیاموزید.
کودکان کم سن و سال درک درستی از شراکت ندارند و تصور می کنند وقتی وسیله یا متعلقاتشان به کسی داده شود ،برای همیشه آن را از دست می دهند.به اوتوضیح دهید وقتی یکی از اسباب بازی هایش را به دوستی میدهد ،دوستش از بازی کردن با آن خشنودو خوشحال می شود و بعدا به او بازی می گرداند.

بخاطر داشته باشید که مفهوم مشارکت به شراکت گذاشتن چیزی به خواسته و اجازه صاحب آن چیز است.لذا در موقع غذا خوردن حداقل در حضور فرزندتان بدون اجازه و درخواست از همسرتان از بشقاب او چیزی برندارید.
یکی دو داستان که مفهوم مشارکت را نشان می دهد برای کودک بخوانید.

آموزش درک احساسات و عواطف و همدلی:از دیگر ملزومات تعامل و دوستی با دیگران درک احساسات و عواطف دیگران و به اصطلاح با آنها است.
از سه سالگی به بعد،به کمک بازی تغییر حالت صورت و مثال زدن ،احساسات اصلی را آموزش دهید.(عصبانی ،غمگین ،خوشحال،حال بهم خوردن ،اضطراب ،ترسیدن ).
فضا و جو خانوادگی را سر شار از مهر و محبت کنید و با همه اعضا خانواده باز و صادق باشید.
واکنش های احساس عاطفی فرزندتان را شناسایی کرده و به زبان آورید و همواره پاسخگو و کمک کننده باشید(گلم !چی شده که عصبانی هستی ؟کاری از دستم برنمی آید.)

الگوی  تربیتی مقتدرانه-عاشقانه بکار ببندید(قواعد و مقررات معدود،ثابت و منطقی  و عقلانی همراه با عواقب مشخص بر اساس مهر و محبت.)

برگرفته از: کتاب مهارت های زندگی ، تالیف دکتر سید اصغر ساداتیان