سلامت نیوز : «محسن سلیمانی‌روزبهانی» مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌ها زنگ خطر ریزگردهای نمكی را به صدا درآورد و وجود ذرات نمك در هوای شهرهای اطراف دریاچه ارومیه را تایید كرد. ریزگردهایی كه به گفته بیوك رئیسی، مدیركل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی از سواحل دریاچه ارومیه گذشته‌اند و به تبریز رسیده‌اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ «احمد كیخا» معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم خواستار جدی گرفتن ریزگردهای نمكی شده كه اگر كنترل نشود علاوه بر آذربایجان غربی و شرقی، كردستان و خراسان را هم در‌می‌نوردد. از سوی دیگر اگر برنامه در حال اجرای سازمان محیط‌زیست نتواند از پیشروی آنها جلوگیری كند، به پایتخت هم خواهد رسید. مسئله‌ای كه باعث نگرانی شدید نماینده شهر ارومیه، نادر قاضی‌پور شده است. او پیش از این در گفت‌وگو با «تهران‌امروز» از تهدید جان مردم منطقه توسط 8 میلیارد تن ریزگرد نمكی دریاچه خبرداده بود كه مهاجرت 3میلیون نفر را در پی خواهد داشت.

مدیریت آب‌های سطحی به سمت دریاچه

معصومه ابتكار رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست كشور، مدیریت منابع آبی را كلید رهایی از ریزگردهای نمكی می‌داند كه بخش بسیار زیادی از كشور را تهدید می‌كند و اگر جلوی آنها گرفته نشود، همسایگان شمالی را هم گرفتار خواهد كرد. ریزگردهایی كه به‌رغم تكذیب‌های چند ماه گذشته اما امروز توسط سلیمانی‌روزبهانی به عنوان شاهد عینی تایید می‌شود. او می‌گوید: «در سفری كه روز جمعه به اطراف دریاچه ارومیه داشتم از نزدیك شاهد وزش بادهای شدید و وجود ذرات نمك به همراه گرد و خاك در هوای این منطقه بودم.» به گفته او، البته این نمك از زمین‌های اطراف دریاچه برخاسته بود و از نمك‌های بستر دریاچه كه همچنان كریستاله هستند، ناشی نشده است.

البته همانطور كه او هم تاكید می‌كند فرقی نمی‌كند كه منشا ذرات نمكی كجا باشد. به گفته این مقام مسئول، باد‌های نمكی زنگ خطری است كه مسئولان باید هر چه سریع‌تر آن را شنیده و اقدامات لازم را پیش از آنكه انواع بیماری و ضرر و زیان‌های اقتصادی متوجه مردم این مناطق شود آغاز كنند. او در پاسخ به اینكه به جز راهكارهای بلند مدت و میان مدتی كه در كارگروه احیای دریاچه ارومیه تصویب شده، در حال حاضر سریع‌ترین راه‌حل برای برون رفت از این بحران چیست؟ می‌گوید: البته هر راه‌حل كوتاه مدتی حكم مسكن را برای این معضل دارد و در نهایت بی‌فایده است و بهتر است مسئولان به فكر درمان بحران دریاچه ارومیه باشند و از مرحله حرف وارد عمل شوند.

بادهای فصلی آذربایجان سفید شدند

اوایل سال‌جاری بود كه عكس‌هایی روی سایت‌های خبری محلی آذربایجانی رفت كه نشان از خیزش ریزگردهای نمكی دریاچه ارومیه داشت اما مسئله از سوی تهران‌نشین‌ها تكذیب شد. هرچند همان موقع هم كارشناسانی از پروژه احیای دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با تهران امروز شور شدن زمین‌های كشاورزی منطقه را تكذیب كردند اما ریزگردهای نمكی همچنان تصویری دور از ذهن برای بسیاری از تصمیم‌گیران بود. اما آنطور كه مسعود محمدیان رئیس سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی پیش از این هشدار داده بود بادهای فصلی دست به كار شدند تا نخستین تصاویر وزیدن بادهای نمكی دریاچه ارومیه روی خروجی خبرگزاری‌ها برود؛ نمك‌هایی كه بررسی‌ها نشان می‌دهد به سمت تبریز می‌روند.
تبریزی كه مسئولان استانی آن هماره مسئله خشك شدن دریاچه ارومیه را مشكل مردم آذربایجان غربی می‌دانستند و حتی حق آبه‌ای كه باید به دریاچه ارومیه می‌رسید را به فدای زمین‌های افرادی كردند كه قاضی‌پور آنها را افراد خاص و ذی‌نفوذ منطقه می‌داند.

در این میان محمدیان هم تایید یا رد عكس‌هایی كه روی خبرگزاری‌های رسمی كشور رفته است را متوجه اداره كل محیط‌زیست آذربایجان شرقی می‌داند.اما وضعیت خطرناك‌تر از آن است كه بشود مسئله را در تبریز نگهداشت و تكذیب كرد تا جایی‌كه كیخا خواستار ورود جدی دستگاه‌های درگیر می‌شود. رئیس جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی هم می‌گوید: «خشك شدن دریاچه ارومیه، كشاورزی و باغات منطقه را در آستانه نابودی كامل قرار داده و در صورت نبود راه‌حلی اورژانسی، شاهد فاجعه‌ای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و كشاورزی عظیمی در منطقه خواهیم بود.»

ریزگردها زمین‌ها را شور كرده‌اند

به گفته محمدیان، بر اساس اظهارنظر بسیاری از كارشناسان، در صورت ادامه روند فعلی و استمرار خشكسالی با خوشبینانه‌ترین برآوردها با وقوع بادهای‌های مرسوم در منطقه، انتشار نمك مزارع، باغ‌ها، شهرها و روستاها را آماج حملات خود قرار داده و كشاورزی منطقه آسیب جدی خواهد دید. هرچند باز هم یكی از كارشناسان پروژه ملی نجات دریاچه ارومیه كه نمی‌خواهد نامی از او فاش شود در گفت‌وگو با تهران‌امروز می‌گوید كه آسیب به زمین‌های كشاورزی مدت‌هاست كه شروع شده است. اما بدون شك این بار تخریب‌ها بسیار گسترده‌تر از آن خواهد بود كه بتوان روی آن را سرپوش گذاشت. محمدیان هم می‌گوید: «بادها آغازگر فاجعه زیست‌محیطی شمال غرب كشور است كه باید هر چه سریع‌تر چاره‌اندیشی شود تا اثرات مخرب این فاجعه زیست‌محیطی گسترش نیابد.»

بادهای فصلی كه حتی پیش از اینكه نمك‌ها كاملا خشك و كریستالی شوند دست به كار پراكندن آنها در منطقه شده‌اند. محمدیان درباره ارزیابی‌های این سازمان از تاثیرات خشكی دریاچه ارومیه نیز می‌گوید: «بر اساس بررسی‌هایی صورت گرفته توسط سازمان جهاد كشاورزی استان، 204 هزار هكتار از اراضی آذربایجان شرقی به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر پدیده خشكی دریاچه ارومیه قرار گرفته‌اند.» كیخا هم از بادهای فصلی آذربایجان شرقی و غربی كه به خیزش ریزگردهای نمكی منجرمی‌شود واهمه دارد. هرچند می‌گوید: «البته اكنون این پدیده برای سطح دریاچه ارومیه عمومیت ندارد و بخش‌هایی كه با جاده یا ساحل دریاچه تماس دارند یا جاهایی كه از آنها نمك برداشت شده، با وزش باد، نمك به هوا بلند می‌شود.» به گفته كیخا بلورهای نمك سفت است، بنابراین به راحتی به هوا بلند نمی‌شود اما در هر حال بروز بادهای نمكی یكی از تهدیدهای خشك شدن دریاچه ارومیه است كه زیست انسانی، گیاهی و حیوانی منطقه را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

تكذیب می‌كنیم اما وجود دارد

او البته تاكید می‌كند كه هم‌‌اكنون بروز بادهای نمكی در سطح عمومی دریاچه را تكذیب می‌كنیم، اما در برخی نقاط امكان بروز بادهای نمكی وجود دارد، زیرا وقتی از نمك برداشت می‌شود دیگر امكان بازسازی وجود ندارد، از این رو با شروع فصل بادها در آذربایجان نمك هم به هوا بلند می‌شود. به گفته او اكنون كارگروه ویژه دریاچه ارومیه در حال تهیه برنامه عملی برای نجات این دریاچه است كه باید در مدت دو ماه این گزارش را تهیه و به رئیس‌جمهوری تقدیم كند.هرچند كیخا بروز بادهای نمكی در سطح عمومی دریاچه را تكذیب می‌كند اما قاضی‌پور می‌گوید نمك‌هایی كه در استان آذربایجان غربی توفان به پا كردند در آسمان استان آذربایجان شرقی پخش شده است. این مسئله نشان می‌دهد كه ریزگردهای نمكی دریاچه در خیزش جدید خود بسیار جدی هستند.

كشاورزی علیه كشاورزان

«از گری لوئیس» نماینده مقیم برنامه توسعه سازمان ملل متحد تا معصومه ابتكار گرفته و سایر كارشناسان انگشت اتهام خشك شدن دریاچه ارومیه را به سمت كشاورزی سنتی و استفاده بیش از حد از منابع آبی نشانه می‌روند. این به معنای مبرا كردن سد‌سازی‌ها بسیار زیاد و احداث پل كلانتری نیست. بلكه این مسائل عمر دریاچه ارومیه را كاهش دادند و خشك شدن آنها را تسریع كردند. اما واقعیت ماجرا این است كه در تمام سال‌هایی كه دوستداران محیط‌زیست درباره خشك شدن دریاچه ارومیه هشدار می‌دادند این مرغ وزارت نیرو، جهاد كشاورزی و كشاورزان بود كه یك پا داشت و به هیچ‌وجه قبول نمی‌كرد كه مقصر مرگ دومین دریاچه شور جهان آنها هستند. مسئله آنقدر ادامه پیدا كرد تا دود سفید خشك شدن وارد چشم كشاورزان شد. كشاورزانی كه این روزها نه راه پس دارند نه راه پیش. البته یك راه مانده است كه خسارت را كم می‌كند اما به‌طور كامل جبران نمی‌كند و آن كنار گذاشتن سیستم سنتی در كشاورزی در منطقه و مدیریت منابع آب باقی مانده‌است.