رویش صحیح دندان‌های دایمی ارتباط نزدیکی با حفظ دندان‌های شیری تا سن طبیعی افتادن آن‌ها دارد، به طوری ‌که هرگاه دندان‌های شیری زودتر از زمان طبیعی کشیده شوند یا آن‌که بیشتر از مدت زمان لازم در دهان باقی بمانند، ممکن است رویش دندان‌های دایمی زیرین دچار اشکال شود.
اگر دندان شیری زودتر از موقع از دست برود، دندان‌های مجاور به سمت محل خالی دندان حرکت می‌کند و فضای موجود را تنگ می‌کنند، بنابراین رویش دندان دایمی جایگزین در این فضا، دچار مشکل می‌شود.
متأسفانه بسیاری از پدرها و مادرها فکر می‌کنند که زود خراب شدن دندان‌های شیری و کشیدن آن‌ها مهم نیست چرا که دندان‌های دایمی به جای آن‌ها خواهند رویید. به این ترتیب با عدم مراقبت کافی باعث پوسیدگی زودرس و از دست رفتن آن‌ها می‌شوند که نتیجه آن رویش نابجا یا عدم رویش دندان‌های دایمی زیرین است.
● تقویم دندانی برای رویش دندان‌های شیری
دندان‌های شیری معمولاً از شش ماهگی شروع به رویش می‌کنند و تا سن دو و نیم سالگی تکمیل می‌شوند. اگر دندان‌های فرزندتان چند ماه زودتر از موعد مقرر رشد کرده یا دچار تأخیر در رشد شده است، اصلاً‌ نگران نباشید ولی اگر این تأخیر بیش از ۹ ماه طول کشید باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید.تعداد دندان‌های شیری ۲۰ عدد است یعنی هر کودک در هر فک ده دندان دارد و این ده دندان در دو نیمه راست و چپ به صورت قرینه قرار دارند.
اسم این پنج دندان از خط وسط به طرف عقب عبارتند از: دندان پیش‌میانی، دندان پیش‌طرفی، دندان‌ نیش، دندان آسیای اول و دندان آسیای دوم.
● خرید مسواک مناسب برای کودک
مسواک‌های موجود در بازار که برای بزرگسالان استفاده می‌شود، برای بچه‌ها مناسب نیست چون علاوه بر سر بزرگ مسواک که در دهان کودک جا نمی‌گیرد، جذابیت‌های ظاهری مورد نیاز برای جلب توجه کودک و تشویق او به مسواک زدن را نیز ندارد. اگر این‌بار برای خرید مسواک برای کودکتان که دندان‌های شیری دارد به داروخانه رفتید قبل از بیرون رفتن از منزل، راهنمای خرید مسواک زیر را نگاهی بیندازید، احتمالاً‌ در خرید مسواک مناسب برای فرزندتان به شما کمک خواهد کرد:
● راهنمای خرید مسواک برای دندان شیری‌ها!
۱) سر مسواک: کوچک باشد تا در دهان کودک جا شود.
۲) دسته ضخیم و پهن: اگر دسته مسواک ضخیم باشد، کودک به راحتی می‌تواند مسواک را در دستش نگه دارد و کنترل لازم را حین مسواک زدن داشته باشد.
۳) سرموهای گرد مسواک: سر الیاف (موهای مسواک) در صورتی‌ که گرد باشد، حین مسواک زدن لثه کودک را کمتر تحریک خواهد کرد و احتمال آسیب لثه کودک کاهش می‌یابد.
۴) مسواک نرم: در بازار ۳ نوع مسواک وجود دارد: نرم (soft) و متوسط (medium) و سفت (hard). از میان این ۳ نوع، نوع نرم برای کودک شما مناسب است. چون به دلیل زبر نبودن آسیب کمتری به لثه کودک وارد می‌کند و همچنین موهای این مسواک می‌توانند نواحی بین ۲ دندان را نیز تمیز کنند.
● مسواک انگشتی
اگر قرار است شما دندان‌های شیری کودکتان را مسواک بزنید، می‌توانید این نوع مسواک را از داروخانه تهیه کنید. مسواک انگشتی مانند یک کیسه روی یکی از انگشتان شما پوشیده می‌شود و شما می‌توانید به راحتی دندان‌های کوچولویتان را مسواک بزنید.
● مسواک برقی
حدود ۴ تا ۵ سالگی می‌توانید برای تشویق کودکتان به مسواک زدن، برای او مسواک برقی تهیه کنید. تحقیقات نشان داده‌اند این مسواک برتری بر مسواک دستی ندارد ولی در ابتدا شور و شوق استفاده از آن، باعث می‌شود کودک بیشتر و مرتب‌تر از آن استفاده کند و به بهبود بهداشت دندان‌های او کمک کند.
● راهنمای مسواک زدن دندان‌های شیری
گرچه دندان‌های شیری از ۶ ماهگی تا ۶ سالگی و پس از آن در دهان فرزند شما وجود دارند ولی مراقبت از این دندان‌ها فقط محدود به این دوران نیست و حتی پیش از تولد کودک آغاز می‌شود.
شاید پیش خودتان فکر کنید دندان شیری موقتی است، بنابراین نیازی به مسواک زدن ندارد و اگر هم پوسیده شد «می‌افتد» و دندان‌های دایمی به جای آن رشد می‌کند ولی این کاملاً اشتباه است چون کمترین اتفاقی که ممکن است در صورت رعایت نکردن بهداشت این دندان‌ها رخ دهد، انتقال عفونت و میکروب‌های پوسیدگی‌زا، از دندان شیری پوسیده به جوانه دندان دایمی زیرین آن در لثه است، که نقایص ساختمانی جبران‌ناپذیری را در مینا و عاج و تکامل جوانه دندان دایمی ایجاد خواهد کرد. بنابراین برای حفظ بهداشت دندان‌های شیری فرزندتان، سن کودکتان را در زیر پیدا کنید و مراقبت‌هایی را که در مقابل آن نوشته شده است رعایت نمایید:
▪ پیش از تولد (بارداری)
بهترین زمان برای مشاوره با دندان‌پزشک همین دوران است. به ویژه اگر کودکِ اول باشد. شرایط بهداشت دهان و دندان مادر در رشد و تکامل و سلامت دندان‌ها و لثه‌های کودک اهمیت زیادی دارد.
▪ از تولد تا ۱ سالگی
تمیز کردن دندان‌های کودکتان را از ۶ ماهگی همزمان با رویش اولین دندان شیری آغاز کنید. برای این‌کار نیازی به مسواک و خمیر دندان نیست. فقط می‌توانید از یک تکه پارچه تمیز و مرطوب استفاده کنید و روزی یک مرتبه دندان‌های نوزاد را تمیز کنید. توجه کنید از ۶ ماهگی تا ۱۲ ماهگی، لازم است نوزاد را برای اولین مشاوره دندان‌پزشکی به مطب ببرید.
▪ یک تا ۳ سالگی
از حدود ۲ سالگی یک مسواک مخصوص کودک برای فرزندتان تهیه کنید و به اندازه «یک نخود» روی آن خمیردندان بگذارید. فرزندتان می‌تواند خودش مسواک زدن را تمرین کند ولی وظیفه اصلی را در مسواک زدن دندان‌هایش شما بر عهده دارید. اگر هنگام مسواک زدن مقاومت می‌کند، یکی از پدر یا مادر می‌تواند کودک را سرگرم کند و دیگری دندان‌هایش را مسواک بزند.
▪ ۳ تا ۶ سالگی
فراموش نکنید در این سنین نیز مسؤولیت اصلی مسواک زدن دهان کودک با شما است. البته بهتر است به کودک اجازه دهید خودش نیز مسواک زدن را به تنهایی تمرین کند.
اگر بین دندان‌های شیری کودکتان فاصله وجود ندارد و کاملاً به هم چسبیده‌اند، باید بین دندان‌هایش را نخ بکشید و اگر پوسیدگی‌های زیادی در دندان‌هایش وجود دارد زیر نظر دندان‌پزشک از ژل‌ها و دهانشویه‌های فلورایددار استفاده کنید. این مواد حاوی فلوراید پوسیدگی‌های اولیه را ترمیم خواهند کرد و از پوسیده ‌شدن بیشتر دندان‌ها پیشگیری می‌کنند.
● قطره آهن
حتماً شما هم دیده‌اید که دندان‌های بعضی بچه‌ها به دلیل مصرف قطره آهن، بدرنگ و تیره می‌شود، برای این‌که چنین اتفاقی برای دندان‌های فرزند شما پیش نیاید، از کودک بخواهید دهانش را کاملاً باز کند و قطره آهن را با قطره‌چکان در حلقش بچکانید تا با دندان‌هایش تماسی نداشته باشد. برای این‌که مطمئن شوید این قطره در تماس با دندان‌ها قرار نگرفته است با یک پارچه مرطوب و تمیز دندان‌های کودک را پس از چکاندن قطره آهن تمیز کنید.
● دندان‌های شیری و دندان‌پزشک
درمان با فلوراید، فضانگهدارنده‌ها و فیشورسیلانت از درمان‌هایی است که باید در این سنین از آن‌ها غافل نشوید.
● درمان با فلوراید
کودکتان را هر ۶ ماه یک‌بار برای «استفاده از ژل فلوراید» نزد دندان‌پزشک ببرید. ژل فلوراید به صورت موضعی روی دندان‌های کودک مالیده می‌شود و از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری می‌کند. به علاوه اگر پوسیدگی در مراحل اولیه خود باشد، فلوراید می‌تواند این پوسیدگی را ترمیم کند.
● فضانگهدارنده
اگر کودکتان دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست داد، او را نزد دندان‌پزشک ببرید تا در جای خالی دندان شیری وسیله‌ایی به نام «فضانگهدار» قرار دهد. این وسیله اجازه حرکت دندان‌های مجاور را به این فضا نمی‌دهد و فضا را برای رویش دندان دایمی زیر لثه حفظ می‌کند.
● فیشورسیلانت
هنگامی‌ که اولین دندان آسیای دایمی در سن ۶ سالگی در دهان فرزندتان پیدا شد او را نزد دندان‌پزشک ببرید تا این درمان را برای او انجام دهد.
فیشورسیلانت، ماده‌ای همرنگ دندان است که داخل شیارهای عمیق سطح دندان را پر و مسدود می‌کند، بنابراین دیگر باقی‌مانده مواد غذایی در این شیارها گیر نخواهند کرد که ایجاد پوسیدگی کنند. این روش، مناسب‌ترین روش برای پیشگیری از پوسیدگی این دندان استراتژیک است. با تلاش دفتر سلامت دهان و دندان این درمان در مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش وزارت بهداشت، با هزینه ۳۰ درصد تعرفه دولتی انجام می‌شود که مبلغ بسیار ناچیزی است.