سلامت نیوز: چندی پیش خبر فوت مادر بارداری در جاسک مطرح شد و دوباره پرونده تلخ فوت مادران باردار را باز کرد؛ هرچند به‌گفته مسئولان بهداشتی کشور در دهه‌های اخیر آمار مرگ‌ومیر نسبت به گذشته به حداقل رسیده و سیستم بهداشت و درمان کشور در این زمینه به‌شدت حساس است و در صورت وقوع، آن موارد را با جدیت پیگیری می‌کند. با این وجود مطابق آمار ارایه‌شده توسط وزارت‌بهداشت تعداد مرگ مادران باردار در‌ سال ٩٢، ٢٩١ مورد و در‌سال ٩٣، ٢٩٣ مورد بوده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، سال‌هاست که علم‌پزشکی به قدری پیشرفت داشته که کسی توقع شنیدن فوت مادر باردار هنگام زایمان را ندارد، اما هرساله آماری چند صد نفره از مرگ این مادران منتشر می‌شود.
در گزارشی که منتشر شده، سایت مهرخانه به بررسی میزان مرگ‌ومیر مادران در‌سال ٩٤ و چرایی آن پرداخته است؛ البته موارد بررسی‌شده در این گزارش، صرفا مواردی است که از ابتدای‌ سال تاکنون رسانه‌ای شده و قطعا با توجه به موارد منتشرنشده در رسانه‌ها، میزان واقعی آن بیش از این موارد است.

مرگ مادر به‌‌دلیل نبود متخصص بیهوشی
آخرین خبری که از فوت مادران باردار شنیده شد، زن جوانی بود که به‌دلیل وضع اورژانسی از روستای خود در بخش «لیردف» به بیمارستان جاسک منتقل و فوت شد. به‌گفته یکی از مسئولان دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، قرارداد پزشک متخصص زنان و زایمان طرف قرارداد بیمارستان جاسک یک روز قبل از این اتفاق به پایان رسیده بود و پزشک جدید نیز حدود ۱۶ساعت بعد به‌جاسک رسید.
این درحالی است که مسئولان دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان دلیل این مرگ را نوع بیماری متوفی می‌دانند و می‌گویند وجود پزشک متخصص نیز نمی‌توانست مانع مرگ زن باردار شود. برخی منابع نیز از قول پزشک بیهوشی بیمارستان جاسک، علت مرگ زن باردار را کمبود دارو و خون در بیمارستان عنوان کرد.
درنهایت و پس از شایعات بسیار مقصر، اشکالات مدیریتی و عدم‌حضور متخصص بیهوشی مطرح شد و درنهایت دو نفر از مدیران بهداشت و درمان این شهرستان با هماهنگی رئیس دانشگاه از مسئولیت برکنار شدند.

خونریزی داخل رحم در مادر مشهدی
فروردین‌ماه امسال اولین خبر مرگ مادر باردار در‌ سال ٩٤ منتشر شد؛ زنی باردار که برای تولد چهارمین فرزندش به یکی از بیمارستان‌های خصوصی مشهد مراجعه کرده بود، فوت شد. علی حسین‌زاده، همسر متوفی گفت: دو ساعت پس از انتقال همسرم به بخش، حال او بد شد و پس از یک‌ساعت تلاش، او را به اتاق‌عمل بردند و سپس در بخش آی.سی.یو بستری شد که پس از انجام عمل به من و اطرافیان اطلاع دادند که رحم، قسمتی از تخمدان و دو فیبروم از داخل رحم برداشته شده است.
این مادر دو ساعت پس از بستری در بخش آی.سی.یو فوت کرد و علت فوت از سوی مسئولان بیمارستان، خونریزی داخل رحمی اعلام شد و همسر متوفی از این‌که در طول ٩ ماه بارداری پزشک‌متخصص وجود مشکل در بدن متوفی را اطلاع‌رسانی نکرده بود، گله‌مند بود.

یزد شاهد مرگ ٢ مادر باردار
اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد و در طول یک هفته، دو زن جوان باردار در دو بیمارستان مختلف یزد جان باختند. همه از نبود پزشک معالج در کنار بیمار می‌گفتند، اما پزشک معالج هیچ دلیلی برای حضور هنگام زایمان نمی‌دید.
بعدازظهر پنجشنبه مریم را به بخش زایمان می‌برند و در ساعت ٢:٣٥ دقیقه نوزاد به دنیا می‌آید، اما نبود پزشک معالج مادر و تأخیر سه‌ساعته برای حضور در کنار بیمار، وزن ٣ کیلو و ٧٠٠گرمی نوزاد و گیرکردن شانه نوزاد هنگام زایمان که اصطلاحا به آن دیستوشی‌شانه گفته می‌شود، دیرشدن از تاریخ مقرر زایمان، خونریزی‌های مکرر و جمع‌نشدن رحم و قصور کادر درمانی بیمارستان، از دلایلی بود که برای مرگ او عنوان شد.

عفونت، جان مادر را گرفت
همچنین خبر مرگ زن دیگری هنگام زایمان در بیمارستانی در یزد منتشر شد. زنی که بعد از عمل سزارین و زایمان بر اثر عفونت فوت کرده است. دکتر علی دهقان، معاون درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی، علت مرگ این زن را عفونت واژن اعلام کرد و گفت: این عفونت به هیچ‌عنوان عفونت بیمارستانی نبوده است و در خود مادر در ابتدای حاملگی وجود داشته و هنگام عمل نیز این عفونت شدت گرفته تا جایی که تزریق آنتی‌بیوتیک نیز موثر واقع نشده است.
او در پاسخ به این سوال که چرا پزشک متخصص بیمار از همان ابتدا بیمار خود را متوجه عفونت نکرده است، افزود: در رابطه با این عفونت، یک تستی وجود دارد که به‌دلیل این‌که این آزمایش تحت‌پوشش بیمه‌درمانی نیست و هزینه بالایی دارد، خیلی از پزشکان این آزمایش را برای بیمارانشان تجویز نمی‌کنند. هنگام زایمان و عمل سزارین که روی مادر انجام شده است، هیچ‌کدام از متخصصان و تیم‌درمانی علایم مشکوکی از عفونت را ندیده‌اند و موقع پارگی کیسه آب مادر عفونت مشاهده شده است.

سهل‌انگاری کادر درمان، جان مادر سراوانی را گرفت
اردیبهشت امسال مادری پس از این‌که نوزادش فوت شد، دچار مشکلاتی شد که به فوت او نیز منجر شد. بعد از فوت نوزاد، از خانواده مادر برای عمل رضایتنامه می‌گیرند و پس از عمل او را به بخش مراقبت‌های ویژه می‌برند. خانواده بیمار با توجه به بهترنشدن وضع او از پزشک معالج علت را می‌پرسند و درخواست انتقال بیمار به مراکز درمانی بالاتر در سطح استان را می‌کنند که با مخالفت پزشک و آوردن دلایلی چون عارضه‌قلبی و سنگ‌کلیه بیمار روبه‌رو می‌شوند، اما بعدا توسط پزشکان زاهدانی مشخص شد که عارضه قلبی در کار نبوده و سنگ‌کلیه اصلا به‌وضع به‌وجود آمده بیمار مربوط نبوده است.
پس از گذشت چند روز و مشاهده حال وخیم بیمار، خانواده او دوباره درخواست انتقالش به بیمارستان بهتری را مطرح می‌کنند که درنهایت متوجه می‌شوند بیمار به‌دنبال دومین عملش که بدون رضایت خانواده بوده، به کما رفته است. پس از انتقال بیمار از بیمارستان سراوان به زاهدان، مسئولان این بیمارستان، بیمار را نمی‌پذیرفتند؛ زیرا از سراوان با آنها هماهنگ نشده بود، اما با توجه به وضع اورژانسی بیمار، او را بستری کردند و علت مشکلات را آسیب به یکی از شریان‌های اصلی و خونریزی ناشی از آن مطرح کردند.
در بیمارستان امام‌علی(ع) زاهدان نیز به‌علت خرابی دستگاه دیالیز خون، باتوجه به مشهود بودن وضع‌بحرانی بیمار و خطر بیرون‌آوردن بیمار از بخش مراقبت‌های ویژه، بیمار به خارج از آی.سی.یو برای دیالیز منتقل شد و بعد از دقایقی فوت کرد.

ارومیه دو مادر باردار را از دست داد
یکی دیگر از مادرانی که اوایل امسال فوت شد، عصمت، زن ٢٨‌ساله سردشتی بود. او که در روستای کانی‌زرد در ٣٠کیلومتری سردشت زندگی می‌کرد، برای زایمانش به تنها بیمارستان این شهر، یعنی بیمارستان امام‌خمینی(ره)، رفت و پس از خارج‌کردن جنین از شکمش، به‌دلیل قصور پزشکی و تأخیر در تشخیص، به‌علت خونریزی جان خود را از دست داد.
همان شب پس از پایان عمل، یکی از پزشکان به همسر این مادر گفته بود که این جنین سه‌هفته پیش در شکم مادر جان داده بود و این درحالی بود که چند روز قبلش، پزشک متخصص زنان که از ‌همان ابتدای بارداری، عصمت تحت‌نظرش بود، با بررسی سونوگرافی گفته بود جنین سالم است و مشکلی ندارد. پس از این اتفاق، رئیس شبکه بهداشت سردشت گفته که این زن، بیماری دیابت داشته، اما از پزشکان پنهان کرده است.

علت فوت مشخص نشد
همچنین یک مادر باردار دیگر از اهالی اشنویه به‌همراه نوزادش در یکی از بیمارستان‌های ارومیه جان خود را از دست داد. ابوبکر افشنگ، رئیس شبکه بهداشت و درمان اشنویه اظهار داشت: یک بانوی باردار که در چهل و هفتمین هفته بارداری خود قرار داشت، به‌دنبال احساس درد در ناحیه پهلو به بیمارستان نبی‌اکرم اشنویه مراجعه کرده که با تشخیص پزشک و با توجه به باردار بودن او در بیمارستان بستری شد. در طول روز، بانوی باردار هوشیاری مناسبی داشت و تحت مراقبت و رسیدگی جراح، متخصص بیهوشی و متخصص زنان و زایمان قرار داشت، اما حدود ساعت ١٢ شب دچار یک تشنج ٣٠ ثانیه‌ای شد که بعد از عرق‌کردن، یک طرف بدنش بی‌حس می‌شود. با به‌وجود آمدن این وضع مادر باردار به بیمارستان مطهری ارومیه اعزام شد، اما متاسفانه در این بیمارستان جان خود را به همراه نوزاد متولدنشده‌اش از دست می‌دهد.علت مرگ این زن باردار درنهایت مشخص نشد.

فوت دو مادر باردار در بیمارستان امام سجاد(ع) یاسوج
در ‌سال‌جاری خبر پر سروصدا از فوت دو مادر باردار در بیمارستان امام سجاد(ع) یاسوج شنیده شد. مادری بعد از خواندن نماز عیدفطر بلافاصله به دلیل درد زایمان به بیمارستان امام سجاد(ع) یاسوج منتقل می‌شود که بعد از به‌دنیا آمدن نوزادش، مادر از دنیا می‌رود.
به‌گفته پرویز یزدان‌پناه، معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی کهگیلویه و بویراحمد به نظر نمی‌رسد که در مرگ این زن باردار قصوری انجام گرفته باشد. زایمان او ربع ساعت انجام گرفته و در اتاق عمل، متخصص، دکتر قلب، جراح عمومی، بیهوشی و سایر تیم پزشکی بالای سر بیمار حضور داشتند. مهم‌ترین چیزی که متخصص قلب می‌گوید، او مشکل و نارسایی قلبی داشته است و در ادامه کار در نبض قلب بیمار ناهماهنگی به‌وجود آمد.

خونریزی غیرقابل کنترل مادر
همچنین دکتر فرزاد وفایی، رئیس بیمارستان امام سجاد(ع) یاسوج گفت: در مرگ مادر باردار اول تا ١٢:٣٠ شب مشکلی وجود نداشت و پس از آن وضع او رو به وخامت نهاد و به خونریزی غیرقابل کنترل دچار شد که تلاش کادر درمانی برای کنترل آن بی‌نتیجه بود.

مادر باردار جزو جمعیت شهر دیگری بود
شهریورماه امسال یک مادر باردار در بیمارستان حاجیه نرگس معرفی ماهشهر جان خود را از دست داد. قدری، رئیس شبکه بهداشت و درمان ماهشهر اظهار کرد: مادر بارداری که چند روز پیش جان خودش را در بیمارستان ماهشهر از دست داد، ساکن یکی از روستاهای اطراف رامشیر بوده و اصلا جزو جمعیت تحت‌پوشش ماهشهر به حساب نمی‌آید. همه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی مادر باردار در همان جایی که بوده‌اند انجام شده و بعد از این‌که به مشکل برمی‌خورند، به‌عنوان یک بیمار ارجاعی به بیمارستان ماهشهر منتقل می‌شود. وی افزود: زمانی بیمار به ماهشهر آورده شد که وارد عوارض شده بود و عارضه‌ای هم که داشت قابل‌کنترل نبود.

مرگ مادر اجتناب‌ناپذیر است
ناهید خداکرمی؛ رئیس انجمن مامایی در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهرخانه، درمورد آمار مرگ زنان باردار اظهار کرد: خوشبختانه طی یک‌سالی که از طرح تحول سلامت و ترویج زایمان طبیعی می‌گذرد، میزان مرگ مادران افزایش نیافته و میزان مرگ نوزادان نیز کاهش بسیاری داشته است. آمار فوت مادران باردار بسیار کمتر از تصادفات، منازعات و مرگ‌های ناشی از این حوادث است. متاسفانه تمام کشورهای دنیا مرگ مادری را دارند و این موضوع اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا عوامل متعددی بر مرگ مادر تأثیر دارد.

عوامل اصلی مرگ مادران باردار زمان زایمان
او خونریزی، مامایی، عفونت و آمبولی را از دلایل مرگ مادران باردار دانست و گفت: مرگ بر اثر آمبولی واقعا اجتناب‌ناپذیر است؛ حتی اگر مادر در بیمارستان‌های مجهز پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا باشد. گاهی مادر بیماری زمینه‌ای دارد که یا نمی‌داند یا بیماری‌اش را به خانواده و پزشک نمی‌گویند، به همین دلیل انجمن از تمام ماماها خواسته است که تمام مادران باردار را حداقل برای یک بررسی قلبی و وضع عمومی بدن‌شان توسط یک پزشک عمومی، ارجاع دهند.
خداکرمی ادامه داد: گاهی مادر دچار فشارخون است یا مسمومیت بارداری پیدا می‌کند و گاهی در طول زایمان ممکن است جنین در لگن مادر حرکت نکند و مشکل زجر جنینی پیش بیاید. این موارد همگی اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل متخصص زنان تربیت می‌کنیم تا به مادران پرخطر رسیدگی کنند؛ وگرنه یک ماما می‌تواند به مادران کم‌خطر رسیدگی کرده و زایمان را انجام دهد. امیدوارم نظام ارجاع در قسمت مادر و نوزاد به سمتی برود که مادرها اول به ماما مراجعه کنند و غربالگری شوند و متخصص زنان، مادر پرخطر را مراقبت کند.

در مجهزترین بیمارستان تهران هم به‌دنبال سزارین، مرگ‌مادر اتفاق می‌افتد
عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی تصریح کرد: ما از معدود کشورهایی هستیم که میزان مرگ مادران باردار را خیلی‌خوب کنترل کردیم و امیدواریم تا به کمترین حد ممکن برسانیم. در مجهزترین بیمارستان تهران هم به دنبال سزارین، مرگ مادر اتفاق می‌افتد. در مناطق محروم هم مرگ مادر وجود دارد، اما نمی‌توانیم بگوییم در مناطق محروم بیشتر است. البته مادران مناطق محروم به دلیل بعد مسافت و نبود تجهیزات، آسیب‌پذیرتر هستند؛ از آن‌جایی‌که عواملی که منجر به مرگ مادر می‌شود متعدد و متغیر است، همه جا ممکن است، اتفاق بیفتد.
او افزود: بخش درمان باید برای کمک به مادر آماده باشند. زمانی هم که مرگ اتفاق می‌افتد، حدس‌زدن و گمانه‌زنی و جوسازی از سوی بعضی رسانه‌ها یا افراد دیگر انجام نشود؛ زیرا ماما و پزشک متخصص زنان در بدترین شرایط کار می‌کنند و اگر هجمه‌ای برای آنها از بیرون پیش بیاید، اعتماد به‌نفس‌شان پایین می‌آید و اگر تیم درمان اعتماد به نفس لازم را نداشته باشد، بعدا ممکن است مادران دیگری را نپذیرند یا به بخش‌های دیگر ارجاع دهند. وزارت بهداشت هم وظیفه‌اش این است که شرایط مراقبت نفربه‌نفر را فراهم کند و هنگام زایمان بالای سر هر مادر، یک ماما باشد و تجهیزات کمک زایمانی را فراهم کند. آمبولانس‌ها و شرایط اعزام مادرها فراهم شود تا بتوانیم حداقل مرگ را در کشور داشته باشیم؛ زیرا مرگ مادر مصیبت بزرگی است که امکان درگیرکردن افراد را تا نسل‌های بعدی دارد.
هرچه زایمان طبیعی افزایش یابد، میزان مرگ مادری و عوارض بعد از زایمان کاهش پیدا می‌کند
خداکرمی درمورد تأثیر زایمان طبیعی در مرگ مادری تصریح کرد: هرچه زایمان طبیعی افزایش یابد و سزارین کمتر شود، میزان مرگ مادری و عوارض بعد از زایمان کاهش پیدا می‌کند. اگر زایمان طبیعی می‌توانست منجر به مرگ مادر شود، حتما میزان سزارین در کشورهای پیشرفته بیشتر از ما بود. بسیاری از هنرپیشه‌های دنیا و چهره‌های شناخته‌شده زایمان طبیعی انجام می‌دهند؛ پس نمی‌توانیم بگوییم آفرینش اشتباه کرده است، اما ١٥‌درصد از مادران هم نیاز به سزارین و خدمات تخصصی دارند که برای ارایه خدمت به آنها نیز باید آماده باشیم.
با وجود پیشرفت‌هایی که در وضع پزشکی و سلامت کشورمان ایجاد شده و حتی کاهش چشمگیر آمار مرگ‌ومیر مادران باردار، اما همچنان آمارهای ارایه‌شده در این خصوص بیانگر فوت بخشی از مادران است که عموما در مناطق محروم زندگی می‌کنند که نه‌تنها دسترسی مناسبی به مراکز درمانی ندارند، بلکه از لحاظ آگاهی نسبت به بدن خود و بیماری‌های‌شان هم محروم هستند؛ به نوعی که در دلایل برخی از مرگ‌ومیرهای مادران باردار، بیماری‌های قبلی مانند عفونت و دیابت مطرح شده بود.
پس علاوه‌بر تغییر قوانین و اختیارات کادر درمان، باید به تجهیز هرچه بیشتر مراکز درمانی و آموزش بیشتر افراد به‌ویژه در مناطق محروم پرداخت و وضع مناسبی ایجاد شود تا نبود امکانات و در دسترس‌نبودن متخصص و ماما، از دلایل مرگ مادران باردار نباشد.