سلامت نیوز:محصول 19 سال خشكسالی در یكی از وسیع‌ترین استان‌های شرق ایران، فقر تدریجی دو پیشه مهم و درآمدزای خراسان جنوبی؛ دامپروری و كشاورزی است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه اعتماد نوشت: در حالی كه مسوولان استان علت اصلی تحلیل رفتن این دو پیشه دیرینه را به صفر رسیدن ذخایر آبی به دلیل كاهش چشمگیر میانگین بارش طی دو دهه و از دست رفتن مراتع به دلیل خشك شدن چراگاه‌ها می‌دانند، حجم رو به افزایش روستاهایی كه یكی پس از دیگری از سكنه خالی می‌شود تا ساكنانش، امكانات تامین معاش حداقل را در نقطه‌ای دیگر از این استان پهناور جست‌وجو كنند به یكی از مهم‌ترین نگرانی‌های مسوولان سومین استان پهناور ایران تبدیل شده است.

خالی شدن روستاها، صرفا به معنای خالی شدن خانه‌های روستاییان از وجود سكنه نیست. اغلب روستاهای گرفتار بی‌آبی و خشك شدن مراتع در مجاورت مرز ایران و افغانستان قرار دارند و خالی شدن این روستاها از سكنه می‌تواند امنیت بیش از 300 كیلومتر نوار مرزی شرق كشور را به مخاطره بیندازد. در حال حاضر، اغلب روستانشینان استان خراسان جنوبی، به دلیل مشكلات شدید معیشتی ناشی از 19 سال خشكسالی استان، تحت پوشش كمیته امداد قرار دارند تا با كمك‌های حداقلی این نهاد حمایتی، حیات‌شان حفظ شود آن هم در حالی كه مسوولان امداد استان به دلیل وضعیت جسمانی آخرین ساكنان این روستاها و به‌خصوص، شرایط جغرافیایی و موقعیت سوق‌الجیشی این منطقه كه با ناامن‌ترین ولایات افغانستان هم‌مرز است، چندان به توانمندسازی و سبك كردن فهرست تعداد مددجویان روستانشین خود امیدوار نیستند.

رضا سلم‌آبادی، مدیركل كمیته امداد استان خراسان جنوبی، در نشست خبری تور رسانه‌ای كه هفته گذشته از مناطق محروم سه شهرستان خراسان جنوبی بازدید كردند، در توضیح وضعیت این استان و شرایط دشوار زندگی روستانشینان نوار شرقی كشور گفت: «سرانه پراكندگی جمعیت در 150 هزار كیلومتر مربع وسعت استان، در هر كیلومتر به كمتر از 5 نفر كاهش پیدا كرده در حالی كه این سرانه در كل كشور، در هر كیلومتر مربع 46 نفر است. كمتر از یك درصد جمعیت كشور در این استان ساكن هستند و پراكندگی جمعیت در وسعت استان، یكی از دلایل تشدید فقر در خراسان جنوبی است كه حتی ارایه خدمات به جمعیت مددجویی در هر نقطه از استان، قیمتی متفاوت از باقی مناطق دارد و لازم است مسوولان كشوری، سرانه خدمات را به تناسب وسعت استان‌ها تقسیم كنند.»سلم‌آبادی در اشاره به توزیع نابرابر خشكسالی در استان، از روستاهایی مانند «دو نخی» و از توابع شهرستان «درمیان» یاد می‌كند كه قنات آنها 12 سال قبل خشك شده اما به گفته او، روستاهای دیگری مانند «كلات‌نظر» و از توابع همین شهرستان هم در استان هستند كه ساكنانش خبر می‌دهند 8 ماه قبل، حیات قنات روستا به آخر رسید و می‌افزاید: «روستای بدون درخت و بدون آب و بدون قنات معنایی دارد؟

ولی در روستاهای خراسان جنوبی ما با قنات‌هایی مواجه می‌شویم كه معبر آب قنات به طور كامل خشكیده. آن هم در حالی كه در این روستاها، تنها منبع درآمد مردم، چند راس گوسفند است كه به گفته خود روستاییان به دلیل كم‌آبی، گاهی بر سر آب دادن به گوسفندان هم دعوا می‌شود. قهر طبیعت در این 19 سال باعث شده روستاهای ما فقیرتر بشوند. آب شرب روستاها با تانكر تامین می‌شود اما در بعضی روستاها، مردم می‌گویند گاهی اوقات باید 24 ساعت یا حتی 48 ساعت در انتظار آمدن تانكر آب شرب بمانند كه در دسترس نبودن آب سالم و بهداشتی، حتی رعایت بهداشت و نیاز آب مصرفی بعضی خانواده‌ها را هم با مشكلات شدید مواجه می‌كند. برای انتقال بسیاری از روستاها هم با مشكل مواجهیم مگر اینكه مصوبه شورای تامین استان برای تخریب روستا بگیریم كه معمولا هم شورا مصوبه ممنوعیت تخریب می‌دهد تا از بروز مشكلات امنیتی یا افزایش هزینه ناشی از انتقال و جابه‌جایی روستا جلوگیری كرده باشد.»

در ابتدای دهه 70، استان خراسان جنوبی، 3 هزار و 558 روستای دارای سكنه داشته كه به گفته سلم‌آبادی، تا امروز و بر اثر خشكسالی، 1680 روستا – 47 درصد روستاهای استان - خالی از سكنه شده و در حال حاضر، آب آشامیدنی 436 روستا از مجموع 1500 روستای دارای سكنه استان با تانكر تامین می‌شود كه بنا بر اذعان مدیركل كمیته امداد استان خراسان جنوبی، این روستاها هم در مرز تخلیه قرار دارند و اگر وضعیت بارندگی تا یك یا دو سال آینده، بهبود پیدا نكند، این روستاها هم خالی از سكنه خواهند شد.

به گفته سلم‌آبادی، بیش از 70 درصد خانوارهای تحت پوشش كمیته امداد در این استان سالمند هستند كه اغلب هم ساكنان روستاها بوده و فوت هر كدام به منزله خالی شدن روستا و تشدید نگرانی مسوولان استانی از بابت آینده امنیتی این مناطق است علاوه بر آن، اغلب جوان‌های روستاها هم برای تامین معاش، درصدد مهاجرت به شهرها هستند درحالی كه به دلیل دهك درآمدی نازل، ناچار به سكونت در حاشیه شهرهای استان می‌شوند كه بی‌تردید، آسیب‌های اجتماعی ناشی از حاشیه نشینی، از مشكلات شهرهای استان در آینده نه چندان دور خواهد بود.

به گفته سلم‌آبادی نرخ رسمی بیكاری در استان خراسان جنوبی و در سال 95، 10.7 درصد بوده كه این رقم در سه ماه 96 به ۱۱.۵ درصد افزایش پیدا كرده و تاثیر رشد نرخ بیكاری در این استان شرقی كه قطعا بی‌ارتباط با خشكسالی 19 ساله نیست برهم خوردن تعادل آمار جمعیت روستایی و شهرنشین است، چنانكه سلم‌آبادی می‌گوید: «سال 1375، 38 درصد جمعیت استان، شهرنشین بود اما سال 95، این رقم به 59 درصد افزایش یافت و در صورت ادامه خشكسالی، این عدد به 70 درصد هم خواهد رسید. آن هم در حالی كه این استان، تولید‌كننده 4 محصول استراتژیك - زرشك، زعفران، عناب و انار – است كه مجموع درآمدزایی ناشی از تولید این محصولات هم در نقشه درآمد ناخالص ملی كشور GDP سهم قابل توجهی دارد اما این تولیدات در سطح استان، صرفا خرده مالكی است و به همین دلیل در اقتصاد استان تاثیر چندانی ندارد.» در فهرست ضرایب محرومیت و برخورداری مناطق روستایی و شهری كه در دهه 80 به تصویب هیات دولت رسید، حدود نیمی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی دچار ضرایب 7 به بالا هستند كه افزایش ضرایب به معنای شدت یافتن محرومیت است.

سلم‌آبادی هم در تایید نگران زایی این ضرایب می‌گوید: «بنا بر یك نقل قول، 94 درصد و بنا بر نقل قولی دیگر، 96 درصد روستاهای استان خراسان جنوبی دارای ضریب محرومیت 7 و 8 و 9 است. در مواردی حتی مركز شهرستان هم ضریب 7 دارد و در مواردی، اگرچه یك روستا ضریب 8 گرفته اما به نظر ما و به گواهی شرایط زندگی مردم، ضریب آن منطقه بالاتر است و معتقدیم در برخی نقاط استان، به خصوص در مناطقی كه آب و جاده و مدرسه بیش از 5 كلاسه نیست، ضرایب هم واقعی نیست. فقر مناطق محروم خراسان جنوبی، نوع خاصی از فقر است منتها میزان مطالبه‌گری مردم هم در این استان كم است چون این مردم، بسیار قانع هستند.» بنا بر آخرین آمار كمیته امداد استان خراسان جنوبی، تا پایان سال 95، 32 هزار و 313 خانواده – 62 هزار و 910 نفر - تحت پوشش دریافت مستمری هستند. حدود 73 درصد خانوارهای تحت پوشش كمیته امداد – 22 هزار و 390 سرپرست خانوار - در این استان سالمندند. تعداد پشت‌نوبتی‌های دریافت مستمری تا پایان سال 95، به صفر رسیده اما طی دو ماه نخست 96، 580 خانوار در فهرست جدید پشت نوبتی‌های دریافت مستمری قرار گرفته‌اند. 20 هزار و 700 خانوار تحت پوشش كمیته امداد در این استان، در مناطق محروم با ضرایب 7 و 8 و 9 ساكن هستند.