سه‌شنبه ۲۷ تیر ۱۳۹۶ - ۱۰:۲۳
کد خبر: 218441

نخستین بررسی‌ها برای انتقال آب رودخانه بیرگان به حوضه زاینده‌رود به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد؛ طرحی که شاید طراحان آن گمان نمی‌کردند سال‌ها بعد و به‌دلیل بروز خشکسالی فاجعه محیط‌زیستی برای مردم منطقه به حساب آید.

مرگ کارون به پای زاینده‌رود

سلامت نیوز:نخستین بررسی‌ها برای انتقال آب رودخانه بیرگان به حوضه زاینده‌رود به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد؛ طرحی که شاید طراحان آن گمان نمی‌کردند سال‌ها بعد و به‌دلیل بروز خشکسالی فاجعه محیط‌زیستی برای مردم منطقه به حساب آید.

به گزارش سلامت نیوز، وقایع اتفاقیه در ادامه نوشت: در سال‌های اخیر اما گفته می‌شود با پیشرفت این طرح و خشکسالی‌های پیاپی در کشور انتقال آب این رودخانه به زاینده‌رود تهدیدی جدی برای مردم منطقه به حساب خواهد آمد. در مهر ۱۳۲۷ کار احداث تونل کوهرنگ آغاز شد و در مهر ۱۳۳۲ به بهره‌برداری رسید. تونل دوم نیز در همین منطقه بعد از انقلاب در سال ۱۳۸۳ افتتاح شد. مخالفت‌ها اما درباره احداث تونل سوم است.

کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند با احداث تونل سوم باید منتظر فاجعه محیط‌زیستی برای این منطقه بود؛ دشتی با باغ‌های پربار، دامنه‌هایی سبز و چشمه‌هایی پرآب که هزاران سال حیات‌بخش رود اسطوره‌ای کارون بوده است؛ تصویری قدیمی از دشت بیرگان در شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری که اکنون چشمه‌هایش خشکیده، رودخانه‌اش نیمه‌جان است و مردمش نگران زیرا روی همین رود نیمه‌جان هم قرار شده سدی بسازند و آبش را به جایی دیگر ببرند. بیرگان در شرق رشته‌کوه زردکوه بختیاری در ۲۳ کیلومتری شهر چلگرد قرار دارد. چشمه‌های فراوان و پرآب این منطقه سبب شده بود این منطقه مولد آب طبیعت، تمدن کارون و حیات‌وحش چهارمحال و بختیاری و جلگه خوزستان محسوب شود.

چشمه خروشان مروارید در این میان همواره آوازه‌ای بلند در تاریخ هزاران ساله ایل بختیاری و ساکنان این منطقه داشته و از سرشاخه‌های معروف کارون بوده است. کرامت حافظی، فعال محیط‌زیست درباره اثرات زیست‌محیطی سد و تول سوم کوهرنگ به مهر می‌گوید: شرایط کنونی منطقه با گذشته بسیار متفاوت است. او تصریح می‌کند: پس از خشک‌شدن چشمه مروارید، با دستگاه پمپاژ آب رودخانه را در مسیر گذشته نهرهای کشاورزی چشمه مروارید رها کرده‌اند تا جوی‌های باستانی چشمه مروارید خشک نشوند و باغات و کشتزارها نخشکند. در واقع، به جای چشمه‌های بیرگان و چشمه مروارید که زمانی رود بیرگان را پرآب و خروشان می‌کردند اکنون با قطع مسیر این چشمه‌ها به علت حفاری تونل ۲۴ کیلومتری کوهرنگ سوم، رودخانه نیمه‌جان بیرگان با پمپاژ تأمین‌کننده آب مسیر چشمه مروارید شده است. 


طرح انتقال آب بیرگان، فاجعه ملی است


ورودی تونل کوهرنگ سوم (بیرگان) از روستای چم‌آباد- شهریاری منطقه بیرگان آغاز و به طول ۲۴ کیلومتر آب رودخانه بیرگان را از سرشاخه‌های کارون با عبور از زیر کوه زرآب و منطقه نعل‌اشکنان به خروجی تونل سوم کوهرنگ در منطقه روستای سیلگاه موسی‌آباد متصل می‌کند. در طول این مسیر، در ارتفاع دو هزار و ۲۰۰ متری از سطح دریا تونلی عرضی با قطر حدود پنج متر است که با قطع مسیر چشمه‌ها و شاهرگ آب‌های منطقه باعث ویرانی منطقه شده، به‌طوری‌که عملیات حفاری این تونل ۲۴ کیلومتری با قطع شریان چشمه‌های بزرگ همراه بود و آب را به اعماق غیرقابل دسترس سوق داده است.

نوع پوشش تونل که بتون مسلح با ضخامت نیم متر روکش سیمانی است نیز به‌طور مضاعف شریان‌های حیاتی آب منطقه را قطع کرده است. در برآورد آغاز پروژه توسط شرکت منطقه آب اصفهان که کارفرمای اجرای تونل سوم کوهرنگ در خاک چهارمحال و بختیاری و در سرشاخه کارون است، میزان آب انتقالی حدود ۲۷۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب در هر سال پیش‌بینی می‌شد اما هم‌اکنون در برآوردهای جدید و پس از قطع چشمه‌های بزرگ این میزان بین ۴۰ تا ۱۳۰ میلیون مترمکعب پیش‌بینی می‌شود که حتی این برآورد در شرایط تغییر اقلیم فعلی و با احداث سد و جمع‌آوری آب در چندین سال هم به‌صورت خوشبینانه مطرح شده است. این فعال محیط‌زیست تصریح می‌کند: به جرأت می‌توان گفت این پروژه یک فاجعه زیست‌محیطی ملی است که باوجود نابودکردن منابع آبی کشور متأسفانه همچنان بر این بی‌تدبیری اصرار جاهلانه می‌شود. 


انتقال آب از رودخانه نیمه‌جان


درحال‌حاضر در رودخانه بیرگان که زمانی عشایر بختیاری با کلک‌هایی که از مشک ساخته می‌شد و با قایق‌هایی دستساز به سختی و گاهی با خطر غرق‌شدگی از آن عبور می‌کردند تا حدی این خطر کاهش یافته که کودکان در آن بازی می‌کنند و ارتفاع آب به کمی بالاتر از قوزک پایشان می‌رسد و می‌شود گفت آبی برای انتقال نیست. با نگاهی به گزارش حفاری تونل سوم کوهرنگ به جملاتی بر‌می‌خوریم که نشان‌دهنده قطع شریان حیات‌بخش آب‌های منطقه بیرگان است.

در این گزارش آمده است: « هنگام حفاری به درزه‌ای از جنس سنگ‌آهک با بازشدگی محدود که با مجاری کارستی با فشار و دبی بالا ارتباط داشت، برخورد شد. جت آب (پرتاب آب) به طول ۱۴ متر و دبی به میزان حدود ۷۰ لیتر در ثانیه بالغ شده و عملیات حفاری در این جبهه متوقف شد.» در جای دیگری از این گزارش نیز تصریح شده است: با پیشروی ۵۰ متر از طریق تونل دسترسی نعل‌اشکنان، در این جبهه نیز در متراژ 584,5 متر از محل تقاطع با تونل دسترسی، به درزه‌های آبدار با فشار بالا و دبی حدود ۳۰ لیتر در ثانیه برخورد شد. چنین اتفاقاتی باعث شده است حفاری نابودگر تونل سوم کوهرنگ بیش از 20 سال به طول بینجامد. همچنین وجود گسل‌های فراوان در مسیر تونل سوم کوهرنگ باعث فرورفتن آب از مسیر طبیعی شریان چشمه‌ها پس از حفر تونل ۲۴ کیلومتری در این منطقه شد و آب برای همیشه به نقاط غیر‌قابل دسترس بشر فرو‌رفت. 


حافظی گلایه می‌کند: سد و تونل بیرگان در منطقه حفاظت‌شده قیصری با فعالیت‌های انفجاری، خاکبرداری و تخریب منطقه و قطع شریان رودخانه باعث نابودی این منطقه حفاظت‌شده و ذخیره‌گاهی حیات‌وحش شده است. آب شرب منطقه حفاظت‌شده قیصری برای حیات‌وحش از رودخانه بیرگان تأمین می‌شود که با انتقال آب این سرشاخه کارون همین رودخانه نیمه‌جان هم از منطقه بسیار ارزشمند حیات‌وحش قیصری دریغ می‌شود. 


یک زاینده‌رود دیگر به زاینده‌رود می‌رود


رودخانه کارون در گذشته حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب آورد سالانه از کل منطقه و سرشاخه‌هایش در زاگرس در پنج استان داشته اما امروز این آورد بنا به گفته وزیر نیرو به ۹ تا ۱۴ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. تاکنون ۶ سرشاخه کارون به‌طور کامل و سالانه انتقال یافته و حجمی معادل بیش از یک میلیارد مترمکعب آب از کارون دریغ شده است. تونل اول کوهرنگ از سال ۱۳۳۲ تاکنون به مقصد زاینده‌رود، تونل دوم کوهرنگ از سال ۱۳۶۸ تاکنون به مقصد زاینده‌رود، تونل چشمه لنگان از سال ۱۳۸۴ تاکنون به مقصد زاینده‌رود، سد کمال صالح رود تیره (سرشاخه دز) از سال ۱۳۹۰ تاکنون به مقصد صنایع اراک، تونل خدنگستان از سال ۱۳۹۲ تاکنون به مقصد زاینده‌رود و انتقال آب سرشاخه دز از الیگودرز به سد کوچری گلپایگان اصفهان و سپس به مقصد قمرود بیش از نیاز شرب از شهریور ۱۳۹۵ تاکنون اجرا شده است. از‌سوی‌دیگر، کارشناسان اقداماتی را که تاکنون برای انتقال آب به زاینده‌رود انجام شده برای مصارفی غیر ‌از شرب، با هزینه فراوان و کاملا غیر‌اقتصادی عنوان می‌کنند، به گونه‌ای که قیمت آب انتقالی از محصولات صنعتی و کشاورزی گران‌تر می‌شود. 


در طول سال‌های ساخت تونل بیرگان (تونل سوم کوهرنگ) دو سرشاخه کارون با نام‌های چشمه لنگان و خدنگستان، آب بیشتری را از کارون به زاینده‌رود انتقال دادند، به‌طوری‌که تاکنون چهار سرشاخه کارون (کوهرنگ اول، کوهرنگ دوم، چشمه لنگان و خدنگستان) به زاینده‌رود انتقال داده شده و سالانه آبی معادل ۸۰۰ میلیون مترمکعب را که حقابه کارون است به زاینده‌رود منتقل می‌کنند؛ آبی که معادل یک زاینده‌رود جدید است. حافظی هشدار می‌دهد: تونل سوم کوهرنگ در واقع هفتمین انتقال آب سرشاخه‌های کارون است. در بدترین شرایط اقلیمی و درحالی‌که خوزستان بیش از همیشه در گرمای بی‌سابقه‌اش نیازمند آب است این انتقال آب در حال انجام بوده که هم نابودی آب شرب و هم گسترش ریزگردهای داخلی خوزستان را به دنبال دارد. از‌سوی‌دیگر، طبق قوانین، انتقال آب برای غیر‌شرب ممنوع است و حتی برای شرب هم نباید شرب مسیر پایین‌دست کارون را نابود کند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • مهران ۱۶:۱۷ - ۱۳۹۶/۰۵/۲۷
    17 1
    متأسفانه به نظر می رسد شما اصل بی طرفی را در خبررسانی رعایت نکرده و قومی عمل می کنید. چرا پاسخ اینجانب به این مطلب قومگرایانه و خلاف واقعیت را منتشر نمی کنید؟
  • مهران ۱۷:۱۰ - ۱۳۹۶/۰۵/۳۰
    0 0
    تکرار پاسخی که منتشر نشد: لطفاً همانگونه که انتقال آب را با انتشار این مقاله، آن هم با عنوان و دارای اطلاعاتی کاملاً غلط، مغرضانه و قومگرایانه محکوم کرده اید؛ در مورد غارت کاملاً غیر قانونی زاینده رود در بالادست (چهارمحال) هم سکوت نفرمایید. اکنون آبی که ادعا می شود به زاینده رود منتقل شده (و یا می شود)، فقط به یزد و کاشان نمی رود. بلکه به دنبال تصویب لایحه حیرت انگیز استقلال آب استانها در سال 1383 در مجلس و تبدیل آن به قانون، بر خلاف نص صریح تمامی قوانین دیگر در مورد آب، فاجعه بزرگ و در عین حال خاموشی در حال رخ دادن برای اصفهان است. جالب اینکه این قانون «فقط» در حوضه زاینده رود اجرا شده و برای مثال در مورد منابع آبی پایتخت در استان البرز، هیچ خبری از اجرای آن نیست! همه آنچه که ادعا می شود منتقل شده (و یا می شود)، در طرح های انجام شده و در دست انجام کاملاً غیر قانونی و نابخردانه پمپاژ آب به ارتفاعات برای کاشت بادام و گردو و هلو، آبخیزداری غیر اصولی و احداث سدهای زیرزمینی در چهارمحال مصرف شده و خواهد شد. به آن بایستی مقدار زیادی از آب طبیعی خود زاینده رود را هم اضافه کرد و عنقریب در سایه لطف دوستان اصفهان ستیز، دیگر هیچ آبی حتی برای آشامیدن هم به اصفهان نخواهد رسید! آخرین نمونه مشخص هم طرح عجیب بن- بروجن برای انتقال حدود 60 میلیون متر مکعب از رودخانه در حال احتضار زاینده رود به حوضه پر آب کارون است که تا پشت سد دریاچه تنظیمی سد زاینده رود جلو آمده و به سرعت در حال تکمیل و اتمام است! اما قومگرایان در چهارمحال گویا غافل از این هستند که اولین جایی که با این ترتیب پس از اصفهان نابود خواهد شد، با پیشرفت و رسیدن کویر، خود چهارمحال خواهد بود. پایتخت هم که مدیران در آن اصفهان ستیزی را برای پوشاندن سوء مدیریت خود پرورده اند، یقیناً خود در نوبت چنین نابودی ای قرار خواهند داشت.