در همین حال فرهاد دبیری، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست هفته گذشته به محض اطلاع از اقدام غیر قانونی کانال کشی در گمیشان که زیر نظر اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان در حال وقوع است با ارسال نامه‌ای به غلامرضا کریمی، سرپرست محیط زیست استان گلستان خواستارتوقف عملیات ساخت کانال جدید شد. دبیری در این نامه که در تاریخ 25 مرداد ماه ارسال شده از کریمی خواسته تا چنانچه مجری طرح میگو از این دستور تمکین نکرد با استناد به «قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب» و از آنجا که این اقدم از مصادیق تخریب تالاب و جرم تلقی می‌شود مراتب را از طریق مراجع قضایی پیگیری و آن را متوقف کنند.

ورود سازمان بازرسی به تخلفات صورت گرفته

اما با گذشت بیش از 10 روز از دستور معاون سازمان حفاظت محیط زیست، نه تنها اداره کل محیط زیست استان از اجرای این دستور سرباز زده بلکه کانال‌کشی با شدت هر چه تمام‌تر همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر در پی قوت گرفتن اجرای طرح مخرب «گردشگری آشوراده» و موافقت ضمنی عیسی کلانتری با این طرح، هفته گذشته هیأتی از سازمان بازرسی کل کشور که پیش از این با شکایت سازمان های مردم نهاد مانع تغییر کاربری و تخریب زیستگاه پرندگان در آشوراده شده بود، به منظور بررسی وضعیت جزیره حفاظت شده آشوراده وارد گلستان شد و از جزیره بازدید کردند. در جریان این بازدید، زمزمه‌های تخریب تالاب گمیشان نیز به گوش کارشناسان سازمان بازرسی کل کشور رسید و این امر باعث شد تا دادستان بندرترکمن نیز اوایل هفته جاری به دلیل حساسیت ایجاد شده در سازمان بازرسی کل کشور نسبت به تخریب‌های اخیر در محدوده تالاب‌های استان گلستان، بازدیدی از تالاب گمیشان داشته باشد. اما نه تنها مدعی العموم که حتی محیط زیست استان گلستان نیز تاکنون هیچ ممانعتی از تخریب تالاب گمیشان توسط شیلات به عمل نیاورده‌اند به طوری که گفته می‌شود تاکنون حدود 70 درصد کانال سوم انتقال آب که عملاً تالاب را چند پاره کرده، ساخته شده است.

تخریب تالاب بین‌المللی گمیشان و تحرکات اخیر برای ساخت و ساز در جزیره آشوراده که در حال حاضر مهم‌ترین زیستگاه زمستان گذرانی پرندگان مهاجر در سراسر ایران محسوب می‌شود، در حالی در سکوت سازمان محیط زیست و در گیرودار انتصابات جدید ادامه دارد که این سازمان به موجب ماده 16 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و قانون حفاظت از تالاب ها متولی حفاظت از تالاب‌های کشور شده و خود همواره دیگر دستگاه‌های دولتی را مسبب نابودی تالاب‌های کشور معرفی می‌کند اما اکنون با صدور موافقتنامه‌ها و مجوز‌های پرسش برانگیز خود تخریب تالاب را نظاره می‌کند. در همین حال تلاش خبرنگار «ایران» برای گفت‌و‌گو با مسئولان سازمان محیط زیست به دلیل جابه‌جایی‌های اخیر و بی‌اطلاعی مسئولان بی‌نتیجه ماند اما یکی از مسئولان اداره کل محیط زیست استان گلستان در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: این سومین کانال انتقال آب از گمیشان به مزارع پرورش میگو است درحالی که کانال های قبلی هم هر کدام به طول 4 و 13 کیلومتر خسارت زیادی به تالاب وارد ساخته بودند و ما هر بار مخالف این شیوه برداشت آب بودیم اما اسماعیل مهاجر مدیرکل وقت محیط زیست استان گلستان با چشم پوشی بر تمامی آسیب‌های کانال دوم که تالاب را دو پاره کرده بود روز 10 تیرماه سال جاری و با وجود مخالفت بدنه کارشناسی، با حضور در جلسه کمیته ماده 2 استانی ارزیابی محیط زیست، بار دیگر با اجرای کانال سوم آبرسانی آن هم درست به موازات کانال دوم و با حجم تخریبی وسیع موافقت کرد و الان هم هربار که به سرپرست جدید حرف می‌زنیم می‌گوید زیر فشار استانداری هستیم و این عملیات باید تمام شود.

پرورش میگوی غیر بومی در زیستگاه ماهیان خاویاری

در همین حال امید صدیقی، ‌کارشناس گروه آبزیان دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با «ایران»، می‌گوید: سایت پرورش میگوی گمیشان از ابتدا مشکلات زیادی داشت. اولاً ساخت یک مجتمع عظیم پرورش میگو در آن منطقه از ابتدا اشتباه بود. این سیستم پرورشی کاملاً قدیمی و سنتی است و عملکرد و بازده بسیار پایینی دارد در حالی که مصرف آب و پساب تولیدی‌اش بسیار زیاد و آلودگی‌اش نیز شدید است. تا جایی که من می‌دانم عملکرد تولید میگو در واحد سطح در آنجا حدود 2.5 تن در هر هکتار است در حالی که در کشورهای توسعه نیافته‌ای مثل تایلند و فیلیپین 8 تا 15 تن در هکتار میگو تولید می‌کنند. اما در ایران ما متأسفانه هنوز داریم از سیستم‌های 50 سال پیش استفاده می‌کنیم.
او افزود: پرورش میگو در شرق خزر آن هم در شرایطی که این منطقه خاستگاه اصلی ماهیان خاویاری است اصلاً توجیه ندارد. ما به جای اینکه بیاییم ماهیان خاویاری را پرورش دهیم یک گونه  غیربومی میگو را وارد منطقه کردیم. حتی از چند سال قبل بار‌ها هشدار دادیم ولی کسی گوش نکرد و الان مشکلات این طرح شروع شده، هزاران تن پساب آلوده این مزرعه پرورشی بدون هیچ تصفیه‌ای به دریا و تالاب گمیشان که بشدت آسیب‌پذیر است وارد شده، از سوی دیگر سال‌های اخیر هم که پسروی دریای خزر شدت گرفته غلظت آلودگی‌ها بالاتر رفته و وضعیت را بدتر کرده است.

این کارشناس افزود: پرورش گونه غیر بومی میگوی وانامی هم مشکلات دیگری را ایجاد کرده چنانکه همان معدود تعهدات شیلات مبنی بر ایجاد تمهیدات لازم برای کاهش مخاطرات و ریسک این گونه غیر بومی انجام نشد. مثلاً برای جلوگیری از فرار میگو‌های پرورشی به تالاب و دریا اقدام مؤثری صورت نگرفت و در عمل صدها هزار قطعه از این گونه غیر بومی از طریق همان کانال‌های خروجی پساب سایت پرورش میگو وارد تالاب و دریای خزر شده به طوری که الان در بخش‌هایی از تالاب که آب هست صیادان می‌روند و این میگو را صید می‌کنند و عملاً این گونه غیر بومی وارد تالاب گمیشان و دریای خزر شده و گونه‌های بومی و زیستگاه‌های بشدت شکننده و آسیب پذیر تالاب گمیشان و پناهگاه حیات وحش میانکاله را تحت تأثیر قرار داده است.
به گفته او کانال‌های ساخته شده به صورت دیواره باعث قطع ارتباط بخش شمالی و جنوبی تالاب شده که این امر موجب تغییر تیپ طبیعی تالاب و شکنندگی تنوع زیستی می‌شود. صدیقی تأکید کرد مجوز صادره جهت ساخت کانال در تالاب بین‌المللی گمیشان فاقد اعتبار است و با توجه به اینکه روند پسروی آب دریای خزر به گواه مرکز مطالعات دریای خزر متوقف شده و حتی در 6 ماه اخیر شاهد افزایش 11 سانتیمتری ارتفاع آب دریا بودیم عملاً ساخت این کانال ها توجیه ندارد و با آبگیری تالاب در ماه های آینده نیاز مجتمع پرورش میگو به آب از طریق کانال اولیه مرتفع خواهد شد.

تالاب بین‌المللی گمیشان در شرق دریای خزر واقع شده که به دلیل پسروی آب دریای خزر و برداشت‌های بی‌رویه و غیر مجاز آب و حفر کانال‌های متعدد انتقال آب که با مجوز‌های سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته اکنون چند پاره شده و تصاویر ماهواره‌ای بخوبی گویای وضعیت بغرنج این تالاب است.