امروز متولیان كاهش تقاضا و درمان اعتیاد، بیش از آنكه نگران افت و خیز اعداد مربوط به تعداد مصرف‌كنندگان مواد سنتی یا صنعتی باشند، دغدغه شیوع تفننی مصرف روانگردان‌های نسل چهارم و به دنبال آن، همه‌گیری غیر قابل كنترل در گروه‌های در معرض خطر را دارند

شیوع مصرف نسل چهارم روانگردان

سلامت نیوز:مهرماه سال گذشته، تهمینه باهری؛ رییس وقت مركز تحقیقات پلیس مبارزه با موادمخدر از كشف نخستین محموله روانگردان‌های جدید در كشور خبر داد.

به گزارش سلامت نیوز، اعتماد نوشت: به گفته باهری، این محموله كه حجیم‌ترین محموله كشف شده از روانگردان‌های جدید در ایران و تولید اروپا بود، نیمه‌های تابستان در گمركات جنوب كشور كشف شده بود. این خبر از سوی این مقام مسوول در حالی اعلام شد كه دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل متحد UNODC، از سال ٢٠١٣ نسبت به افزایش شیوع مصرف نسل جدید روانگردان‌ها new psychoactive substance  كه به اختصار NPS نامیده می‌شوند، هشدارهای جدی مطرح كرده بود. هشدار نسبت به ورود و شیوع مصرف نسل جدید روانگردان‌ها در ایران، نخستین بار در نیمه دوم سال ٩٢ و از سوی عبدالرضا رحمانی فضلی؛ وزیر كشور و دبیركل ستاد مبارزه با موادمخدر مطرح شد وقتی كه این مقام مسوول، در نخستین نشست خبری خود با خبرنگاران، از ظهور گروه جدیدی از مواد توهم‌زا و روانگردان در ایران ابراز نگرانی كرد اما حاضر به توضیح جزییات بیشتری در این باره نشد تا زمینه را برای فعالیت بیشتر مافیا فراهم نكرده باشد. بنا بر هشدارUNODC، نسل جدید روانگردان‌ها، به دلیل ماهیت و ساختار ظاهری، حتی در شمول كنترل‌های كنوانسیون‌های ١٩٦١ (درباره كنترل موادمخدر) و ١٩٧١ (درباره كنترل داروهای روانگردان) هم قرار نمی‌گیرند در حالی كه شیوع زیر پوستی مصرف این مواد، قبل از سال ٢٠٠٩ مورد هشدار دفاتر بین‌المللی رصد وضعیت مواد اعتیادآور و غیرقانونی بوده است چنانكه بنا بر تایید  UNODC سال ٢٠٠٩، سوءمصرف ١٦٦ ماده روانگردان جدید مورد هشدار قرار گرفت در حالی كه سال ٢٠١٠، این عدد به ٢٠٦، سال ٢٠١١ به ٢٤٣ و سال ٢٠١٢ به ٢٥١ عدد افزایش یافت.


در حالی كه رییس وقت مركز تحقیقات پلیس مبارزه با موادمخدر در همان گفت‌وگو اعلام كرده بود كه بعد از كشف این محموله، گزارش‌هایی برای ستاد مبارزه با موادمخدر، دادستانی كل كشور، شورای عالی امنیت ملی و نهادهای تصمیم‌گیرنده ارسال شد تا غیرقانونی بودن این مواد مورد توجه و بازنگری قرار بگیرد، خبر داد كه نیروهای مقابله از جمله دفاتر پست، گمرك و پلیس موادمخدر استان‌ها و به خصوص استان‌های مرزی، عكس و مشخصات ظاهری این مواد را دریافت كرده‌اند تا نسبت به جابه‌جایی، ورود و ترانزیت این مواد كه معمولا، حمل مسافری و در حجم اندك داشته، آگاه و آشنا باشند و كشف نخستین محموله از مواد روانگردان جدید هم بر اثر آشنایی نیروهای مستقر در مبادی ورودی با شمایل ظاهری این مواد  میسر شده بود.


با این حال، امروز متولیان كاهش تقاضا و درمان اعتیاد، بیش از آنكه نگران افت و خیز اعداد مربوط به تعداد مصرف‌كنندگان مواد سنتی یا صنعتی باشند، دغدغه شیوع تفننی مصرف روانگردان‌های نسل چهارم و به دنبال آن، همه‌گیری غیر قابل كنترل در گروه‌های در معرض خطر را دارند چرا كه به زعم این مسوولان كه برخی هم از فعالان عرصه درمان اعتیاد هستند، دنیا، سال‌هاست كه روش‌های موفقیت‌آمیز درمان اعتیاد به مواد سنتی را كهنه كرده و نتایج روش‌های درمانی برای مصرف‌كنندگان مواد صنعتی همچون شیشه هم چندان ناامید‌كننده نبوده كه ایران هم به پیروی از همین روش‌ها گام‌های آزمون و خطای خود را تجربه می‌كند اما نسل چهارم روانگردان‌ها، مواد ناشناخته‌ای هستند كه حتی ماهیت تركیب و ساختار بافت آن برای پژوهشگران تجزیه مواد اعتیادآور چندان آشنا نیست در حالی كه آسیب‌های جسمی این مواد، برای نهادهای بین‌المللی تولیت سلامت، به اثبات رسیده است.


سال ٢٠١٦ سازمان بهداشت جهانی WHO این مواد را با صفت «بسیار آسیب‌زننده» Most harmful  معرفی كرده و هشدار داده كه این مواد هم باید تحت كنترل‌های بین‌المللی قرار بگیرد گرچه كه كنترل‌های امنیتی و پلیسی برای این مواد بسیار دشوار و حتی دشوار‌تر از مقابله با مخدرها و محرك‌های غیرقانونی خواهد بود. توجیه این نهاد بین‌المللی برای اعمال برخوردهای ضربتی شدیدتر این بوده كه روانگردان‌های جدید، با خاصیت متاثر كردن‌گیرنده‌های بیولوژیك (كانابینویید) مغز، به كانابینوییدهای سنتزی موسوم هستند كه در واقع نسخه مشابه و آزمایشگاهی گیاهان طبیعی دارای خاصیت توهم‌زایی شدید به شمار می‌آیند و حتی تولیدكنندگان، برای این مواد هم، مانند مشتقات شاهدانه ماده موثره‌ای با ویژگی‌های «تتراهیدروكانابینول» THC ساخته‌اند.
در یازدهمین كنگره بین‌المللی دانش اعتیاد كه روزهای پایانی شهریور ماه در تهران برگزار شد، پرویز افشار؛ معاون كاهش تقاضای ستاد مبارزه با موادمخدر هم ضمن نگاهی به جهت‌گیری‌های آینده كاهش تقاضای مواد اعتیادآور در كشور، با هشدار نسبت به ورود و شیوع مصرف این مواد گفت: «دنیا با وجود تمام اقدامات انجام شده، با افزایش سوءمصرف موادمخدر و صنعتی مواجه است و بنا بر ارزیابی‌های صورت گرفته در ایران و سایر كشورها، اگر با وضعیت فعلی مداخلات كاهش تقاضا و مقابله با عرضه به عنوان دو بال مبارزه همه‌جانبه با موادمخدر پیش برویم، تا سال ١٤٠٤/ ٢٠٢٥ وضعیت مصرف موادمخدرو صنعتی مواد به صورت فزاینده رو به افزایش است كه یكی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق، تغییر الگوی مصرف در دنیاست و این علت هم یك خطر بسیار بزرگ است كه دنیا با آن روبه‌روست و البته، شیوع مصرف مواد توهم‌زای نوظهور موسوم به NPS هم این خطر را  تشدید می‌كند.»


افشار افزود: «در كنوانسیون‌های بین‌المللی ١٩٦١ و ١٩٧١ فهرستی از مواد اعتیادآور به ثبت رسید و كشورها متعهد به كنترل مصرف این مواد شدند و این فهرست، تعداد مشخص و شناخته شده‌ای از مواد بود كه تا امروز هم تغییر چندانی نداشته است. اما متاسفانه تعداد نسل جدید روانگردان‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است چنان‌كه دو سال پیش در نشست سالانه موادمخدر در وین، حدود ٤٨٠ نوع از این مواد مورد هشدار قرار گرفت اما تا پایان سال ٢٠١٦ و ابتدای ٢٠١٧ این رقم به بیش از ٧٤١ نوع افزایش یافت.

نگرانی دنیا از این بابت است كه درمان اعتیاد به مواد سنتی یا روانگردان، شناخته شده است و درمانگران اعتیاد، مواد اعتیادآور را می‌شناسند و با روش‌های درمان آشنا هستند و حتی به نحوه تعامل با بیمار اشراف دارند در حالی كه مقابله با عوارض نسل جدید روانگردان‌ها، ضمن آنكه از حیطه تمام روش‌های درمانی خارج است ما را با چند مشكل عمده مواجه می‌كند. نخست آنكه این مواد نیاز به كاشت و برداشت و ترانزیت از مرزهای جغرافیایی ندارد چون مواد پیش‌ساز آنها در زندگی روزمره ما و در صنایع شیمیایی دارویی صنایع كشاورزی و غیره موجود است و با تغییرات بسیار كوچك در فرمولاسیون شیمیایی، جامعه بشری را متاثر می‌كنند. مشكل دوم، ناشی از ماهیت این مواد است كه مقابله با عرضه را بسیار ناتوان كرده و متاسفانه دسترسی یا فراوانی مواد در یك جامعه، بسیار از مداخلات كاهش تقاضا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشكل دیگر، ناآشنایی با اثرات این مواد است. هیچ پزشك و محققی نمی‌تواند ادعا كند كه اثرات بیش از ٧٠٠ نوع مواد روانگردان بر مغز افراد و جنبه‌های جسمی و جنبه‌های مغزی افرادرا می‌شناسد.


 مطالعات در زمینه ماهیت و ساختار و اثرگذاری این مواد بسیار بسیار اندك است و متاسفانه تسریع ارتباطات جهانی این شرایط را ایجاد كرده كه به دنبال ظهور ماده جدیدی در جنوب شرق آسیا در مدت زمان كوتاهی این ماده در شرق اروپا هم عرضه می‌شود. اطلاعات ناكافی از ماهیت و ساختار این مواد به ناتوانی دنیا از كنترل و شناسایی این مواد و ناتوانی از درمان مصرف‌كنندگان این مواد با وجود تخریب‌های بسیار سریع مغزی و جسمی منجر شده و دنیا در نهایت به این نتیجه رسیده كه تنها راه مقابله با نسل جدید روانگردان‌ها و موفقیت در كاهش تقاضا، حركت به سمت پیشگیری است. اما آیا پیشگیری فقط وظیفه حاكمیت و دولت است؟»


افشار افزود: «آنچه ضروری است، نگاه جامع و یكپارچه نسبت به موضوع اعتیاد و موادمخدر است. ما نیازمند مداخلات جامع برای چیدمان همزمان پیشگیری و درمان و كاهش آسیب اعتیاد هستیم وگرنه قافیه را خواهیم باخت. مداخلات دیررس ما درخانواده‌ها، دبیرستان یا دانشگاه به هیچ‌وجه كفایت نمی‌كند و دنیا به این نتیجه رسیده كه باید به سمت مداخلات زودرس برویم؛ مداخلاتی از دوران طفولیت و مقطع پیش دبستانی. اعتراف می‌كنم كه بسنده كردن به بضاعت دولتی و توان حاكمیت در طول چند دهه گذشته در كشور در مداخلات كاهش تقاضا به ویژه در زمینه پیشگیری، پوشش ١٠ الی ١٥ درصدی برای گروه‌های هدف داشته و اگر می‌خواهیم در آینده توفیق مناسبی در زمینه پیشگیری داشته باشیم، باید جلب مشاركت تمام اقشار مردم، اولویت اصلی باشد كه به عنوان پیاده نظام پیشگیری از اعتیاد بتوانند پوشش خدمات پیشگیری را افزایش دهند.»

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha