سلامت نیوز:«آموزش، قدرتمندترین سلاحی است كه با آن میتوانیم دنیا را تغییر دهیم.» نلسون ماندلا، هنگامی كه این جمله را در تاریخ ثبت میكرد، بیتردید نمیدانست كه دو دهه بعد، آموزش به دغدغه مهم جهان تبدیل میشود و بانك جهانی را وامیدارد تا گزارش توسعه جهانی ٢٠١٨ را به موضوع آموزش و بحران آن اختصاص دهد.
به گزارش سلامت نیوز، اعتماد نوشت: بانك جهانی كه هرسال موضوع جدیدی را محور گزارش توسعه جهانی قرار میدهد امسال در تبیین علت انتخاب موضوع «آموزش» بهسادگی مینویسد: دلیل این انتخاب برای هركس، مثل روز روشن است! همین كه خواندن این گزارش و درك آن نیازمند سواد خواندن و محاسبه است؛ ارزیابی اعتبار و درستی آن، مستلزم تفكر انتقادی است كه فراتر از مهارتهای زیربنایی ساده، توانمندیهای بیشتری را میطلبد و همین كه هر مخاطب سادهای میداند با كسب مهارت و آموزش، درهای جدیدی برای اشتغال به رویش گشوده میشود و اشتیاقش برای آموزش و توسعه فردی فزونی مییابد، كافی است كه درك كنیم چرا بانك جهانی اینبار به سوی آموزش رفته است.
در كجای آموزش جهان ایستادهایم؟
در پایان سال ٢٠١٥ میلادی كه بزرگترین رتبهبندی جهانی مدارس (Global School Ranking) از سوی OECD (سازمان همكاری اقتصادی و توسعه)منتشر شد، دانشآموزان ایرانی در میان ٧٦ كشور، از نظر آموزههای علوم و ریاضیات در رتبه ٥١ جهان قرار گرفتند.
رتبههای نخست این فهرست در انحصار پنج كشور آسیایی سنگاپور، هنگكنگ، كره جنوبی، ژاپن و تایوان بود. فنلاند كه سالهاست نام خود را در صدر بهترین نظامهای آموزشی جهان به ثبت رسانده در رتبه ششم قرار گرفت. مقام بیستم به انگلستان رسید و هشت پله بعد نام ایالات متحده امریكا دیده میشد.
كشورهای آفریقای جنوبی و غنا هم دو رتبه آخر فهرست را به نام خود كردند. ایدهای كه OECD را بر آن داشت تا چنین ارزیابی گستردهای را برنامهریزی و اجرا كند این بود كه كشورهای بیشتری از فقیر گرفته تا ثروتمند، بتوانند خود را با پیشگامان آموزش در جهان مقایسه كنند، نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند و دریابند با بهبود كیفیت آموزش چگونه میتوانند در بلندمدت به دستاوردهای اقتصادی بیشتری نایل آیند.
اقتصاددانان OECD معتقدند این مقایسه - كه بر مبنای نمره آزمونهای ریاضی، علوم و خواندن صورت گرفته- مدرك متقنی برای وجود رابطه میان آموزش این مهارتها و رشد اقتصادی است.
سنگاپور، صدرنشین رتبهبندی جهانی مدارس از دهه ١٩٦٠ تاكنون نرخ سوادآموزی خود را به نحو چشمگیری ارتقا بخشیده و این نشان میدهد هر كشوری با سرمایهگذاری در آموزش میتواند تا چه اندازه پیشرفت كند، در نقطه مقابل یافتههای پیمایش نشان میدهد در انگلستان از هر پنج نوجوان، یك نفر بدون آموزش مهارتهای ضروری مدرسه را به اتمام میرساند. تحلیلگران میگویند كاهش این تعداد و بهبود مهارتها میتواند تریلیونها دلار به اقتصاد انگلستان كمك كند.
جذب معلمان باهوش؛ كلاسهای پرچالش
یافته دیگر این رتبهبندی كه بیش از یكسوم كشورهایجهان را بررسی كرده آن است كه كشورهایی نظیر ایران، آفریقای جنوبی، پرو و تایلند هم میتوانند در مقیاسهای جهانی خود را نشان دهند. پژوهشگران البته دلیل موفقیت كشورهای آسیای شرقی در این ارزیابی را بهسادگی تبیین كردهاند: اگر شما به یك كلاس درس آسیایی وارد شوید آموزگارانی را میبینید كه انتظار دارند همه دانشآموزانشان موفق شوند. نظام آموزشی، سختگیر، متمركز و منسجم است. این كشورها همچنین در جذب معلمان باهوش و مستعد برای تدریس در كلاسهای پرچالش بسیار موفق هستند، بنابراین دانشآموزان زیرنظر آموزگاران فوقالعادهای آموزش میبینند.
برترین نظامهای آموزشی جهان
سالهاست كه نظامهای آموزشی كشورهای مختلف از سوی نهادها و سازمانهای معتبری مانند بانك جهانی، یونیسف و... ارزیابی میشود تا مشخص شود كدام كشور، جوانان خود را برای اقتصاد دانشمحورِ جهانی آماده كرده است. آنچه تحلیلگران را ناامید میكند. این واقعیت است كه بیش از نیمی از كشورهای كره زمین فاقد دادههای لازم در حوزه آموزش هستند. اغلب این دادهها مربوط به ارزیابیهای دو یا سه سال گذشته و حتی بیشتر هستند و از ٢٠٩ كشور جهان تنها ٨٥ كشور در زمینه نظام آموزشی خود اطلاعات بهروزی دارند.
یكی از موسسات معتبری كه هر سال بر مبنای دادههای بسیار معتبر شش سازمان بینالمللی پایشگر یعنیOECD، PISA، UNESCO، EIU، TIMSS و PIRLS رتبهبندی كیفیت نظامهای آموزشی در جهان را منتشر میكند NJ MED یا مدرسه پزشكی نیوجرسی در ایالات متحده است. این مدرسه در پایان هر سال میلادی ٢٠ نظام برتر آموزشی جهان را معرفی میكند، ضمن آنكه در پایان هر فصل نیز نتایج یك پیمایش بینالمللی از دانشآموزان، معلمان، والدین، تعلیمدهندگان و مالیاتدهندگان محلی را تهیه و منتشر میكند.
٢٠ كشور برتر جهان بر مبنای شاخصهایی نظیر نرخ ثبتنام در مدرسه در سالهای كودكی، نمره آزمونهای استاندارد ریاضی، علوم و خواندن و نرخ فارغالتحصیلی از مدرسه و كالج رتبهبندی میشوند. در جدیدترین گزارش آموزش جهانی ٢٠١٧، برترین نظامهای آموزشی جهان در كشورهای فنلاند، ژاپن، كره جنوبی، دانمارك و روسیه مشاهده شده است.
چهار عامل كلیدی موفقیت فنلاند
از سال ٢٠٠٠ تاكنون، فنلاند، عنوان غیررسمی كشوری با بهترین نظام آموزشی جهان را با خود یدك میكشد. تحلیلگران، موفقیت فنلاند در امر آموزش را مرهون چهار عامل كلیدی میدانند:
آزمونهای استانداردشده: این آزمونها بهجای آنكه بر محفوظات متمركز باشد، دانش، اطلاعات عمومی، قدرت تحلیل و تفكر خلاق دانشآموزان را میسنجد. پرسشهایی كه به مهارتهای دانشآموزان در تطبیقپذیری با مسائل مختلف مربوط میشود معمولا بخش عمدهای از این آزمونهاست: از دست دادن شغل، رژیم غذایی، مسائل سیاسی، خشونت، جنگ، اخلاق در ورزش، غذاهای فاقد ارزش تغذیهای، مسائل جنسی، مواد مخدر و موسیقی عامهپسند. بیتردید پاسخ دادن به این سوالات نیازمند دانش و مهارتهای چندبعدی است.
زمان بیشتر برای بازی: در فنلاند عملا تكلیفی برای خانه وجود ندارد؛ بچهها در طول هفته تنها ٨/٢ ساعت را صرف نوشتن تكلیف مدرسه میكنند. نظام آموزشی در فنلاند بالعكس، ارزش زیادی برای اوقات فراغت و تفریح و بازی بچهها قائل است.
تخصص و مهارت ویژه معلمان: در فنلاند تدریس، یكی از پردرآمدترین حرفههاست كه ورود به آن هم بهدشواری میسر است. از هر ١٠ دانشآموزی كه برای ورود به دورههای تربیتمعلم درخواست میدهند، تنها یك نفر پذیرفته میشود. جایگاه معلمان در فنلاند مشابه پروفسورها در دانشگاه است. آموزگاران در مقایسه با بسیاری كشورها نظیر امریكا، ساعات كمتری تدریس میكنند و زمان بیشتری را به برنامهریزی درسی اختصاص میدهند.
تحصیل در كالجها رایگان است: در مقایسه با كشورهایی نظیر امریكا تحصیل رایگان در كالج و دانشگاه، دانشآموزان فنلاندی را به ادامه تحصیل بیشتر ترغیب میكند.
سیاستهای آموزشی منطبق با بازار كار نیست
نگاهی به تصویر جهانی آموزش نشان میدهد در سراسر دنیا، دستاوردهای نظام آموزشی دغدغه مهم و كلیدی صاحبنظران و سیاستگذاران است؛ اما گزارش توسعه جهانی ٢٠١٨ میگوید كه جهان باید بیش از پیش نگران این دستاوردها باشد چراكه تاكنون به اشتباه، تحصیل را با آموزش، یكسان تصور كرده است. مدارس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
سیاستهای آموزشی منطبق با نیازهای فردی و اجتماعی جوانان و الزامات بازار كار نیست. محتوای كتابهای درسی بیشتر دانشآموزان را به سمت محفوظات بدون درك مفاهیم میراند. شأن و منزلت معلمان بهدرستی درك نشده و مشكلات معیشتی آنان را بیانگیزه و خسته و فرسوده كرده است و كنكور هیولای استعدادخواری است كه تمام تلاشها برای راندن آموزش به سمت تفكر خلاق و مهارتآموزی را بیاثر میكند.
نظام آموزش در محاصره پنج نیروی مخرب
نتایج مطالعاتی كه در سالهای اخیر از سوی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی انجام گرفته، نشان میدهد نظام آموزش و پرورش كشور در محاصره پنج نیروی مخرب قرار دارد. توقعات و انتظارات نامناسب خانوادهها، سد كنكور، تنگناهای فزاینده و دایمی مالی آموزش و پرورش و مسائل و مضایق ناشی از آن، حافظهمحوری و كهنگی و ضعف روشهای یاددهی-یادگیری، بیكاری جوانان و عدم امكان دسترسی آسان به فرصتهای مناسب شغلی به عنوان این پنج نیروی مخرب برشمرده شدهاند.
نظام آموزشی در كشور مانند آنچه پائولو فریره میگوید همچنان «مخزنی» است. انبوه آموختههای معلمان، بیدرك و مشاركت فعال، به دانشآموزان منتقل میشود. مدارس به جایی برای نیاموختن تبدیل شدهاند؛ نیاموختن مهارت گفتوگوی موثر، تفكر، مدیریت روابط عاطفی، دانش سیاسی، روش پژوهش و تحقیق، درس گرفتن از شكستها، دفاع شخصی، كاریابی، مراقبتهای بهداشتی، قوانین و حقوق، مدیریت زمان و دهها و شاید صدها مهارتی كه میتواند كیفیت زندگی هر فرد را بهبود ببخشد و ارتقا دهد.
نظر شما