سلامت نیوز:سه ماه از سال تحصیلی جدید می‌گذرد و نزدیك به چهار ماه از آغاز به‌كار وزیر جدید آموزش و پرورش كه سومین وزیر دولت روحانی و نخستین وزیر دولت دوازدهم و دوازدهمین وزیر این وزاتخانه پس از انقلاب است نیز سپری شده است.
به گزارش سلامت نیوز، اعتماد نوشت: وزارت آموزش و پرورش كه زمانی آمار دانش‌آموزانش به مرز ٢٠ میلیون هم رسید الان نیز با ١٣ میلیون دانش‌آموز و یك میلیون فرهنگی بزرگ‌ترین دستگاه اجرایی كشور است كه علاوه بر بزرگی به جهت رسالتی كه بر دوش دارد مهم‌ترین دستگاه دولتی نیز هست و اگر مثلث «تربیت، سلامت و امنیت» را مثلث حیات یك ملت بدانیم مسوولیت یك ضلع از این مثلث حیات بر دوش آموزش و پرورش است. به همین دلیل هرچند برخی بر این عقیده بودند كه ارزیابی عملكرد وزیر در این مدت كوتاه زودهنگام است اما به جهت اهمیت این وزارتخانه و به منظور توجه دادن شخص وزیر به نكات مهم و اساسی بر آن شدیم تا با استناد به نشانه‌هایی كه در گفتار و كردار وزیر و تیم او در این سه ماه مشاهده شده است تلنگرهای برای چشم‌انداز آینده زده شود.
به همین منظور گفت‌وگویی را با ٤ تن از فرهنگیان فعال و كنشگران صنفی و مدنی حوزه آموزش و پرورش انجام دادیم كه این گفت‌وگو را در معرض نقد و نظر خوانندگان صفحه مدرسه اعتماد قرار می‌دهیم. در این گفت‌وگو مهدی بهلولی دبیر شاغل در شهر تهران و عضو هیات‌مدیره كانون صنفی معلمان و از فعالان رسانه‌ای و منتقد حوزه آموزش و پرورش، محمودصفدری فرهنگی شاغل در خراسان شمالی و عضو سازمان معلمان ایران و از كنشگران صنفی و سیاسی، نرگس ملك‌زاده مدیر یكی از مدارس شهرستان‌های تهران و عضو هیات‌مدیره كانون صنفی معلمان و لیلا میری از دبیران شاغل در تهران و فعالان مدنی و رسانه‌ای حضور داشتند.
با توجه به گذشت بیش از سه ماه از آغاز به كار سیدمحمد بطحایی و با توجه به اینكه در فاصله مهر ٩٥ تا مهر ٩٦ وزارتخانه ٣ وزیر به خود دید یعنی فانی آغازگر سال تحصیلی بود و دانش آشتیانی ادامه‌دهنده آن و یك ماه آخر با بطحایی به پایان رسید شما به طور كلی عملكرد ایشان را چگونه ارزیابی می‌كنید؟
میری: من به عنوان یك معلم منتظر تغییرات در حوزه نیروی انسانی بودم، منتظر بهكارگیری نسل دوم از مدیران مثل خود ایشان اما به نظرم محافظه‌كاری هم جزیی از ویژگی مدیریتی ایشان است، نكته بعدی سیاست‌های ایشان برای من به عنوان معلم نه در بعد آموزشی روشن است و نه در بعد پرورشی. مشكل این است كه نگرش و رویكرد ما بیشتر به مسائل رفاهی و حوزه مالی است متاسفانه ما در حوزه آموزش و پرورش و مسائل فرهنگی و تربیتی با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم تا زمانی كه سایه مطالبات بر سر آموزش و پرورش سنگینی می‌كند و سیاست‌زدگی بیماری وزارتخانه ما است قادر نخواهیم بود كه وضعیت موجود را بهبود بخشیم ما در مرداب مطالبات گرفتاریم.
ملك‌زاده: شاید سه ماه زمان مناسبی برای ارزیابی یك‌مدیر ارشد نباشد، اما با توجه به اهداف كوتاه‌مدت می‌توان ارزیابی از روند فعالیت‌های ایشان در این سه ماه و پیش‌بینی ادامه این مسیر با توجه به آنچه از ایشان شنیده‌ایم و آنچه در حال پیاده كردن آن است بتوان انجام داد. به نظر من ارزیابی از كار ایشان را باید با خط‌كش آنچه در مجلس و در وعده‌هایش بیان داشته انجام داد. انتظار می‌رفت حتی این سه ماه كوتاه را با پشتوانه سابقه خود درخشان‌تر از این عمل می‌كرد. من به عنوان یك معلم توقع داشتم در این سه ماه مقدمات قول‌هایی كه داده بود را فراهم كند تا ما نیز به تدبیر این دولت برای انتخاب ایشان امیدوار شویم.
صفدری: چند موضوع هست كه در همین چندماهه هم می‌شود به آنها پرداخت اولی بحث تغییر مدیران است كه بالطبع نه در كوتاه‌مدت كه در بلندمدت هم نمی‌شود انتظاری از ایشان داشت. موضوع دوم پرداخت معوقات است كه به طور نسبی كارهایی انجام شده است ولی هنوز چیزهای زیادی مانده است از جمله حق‌الزحمه امتحانات نهایی. موضوع بعدی، بحث قرارداد «بیمه طلایی» امسال است كه از یك طرف مهم و اثرگذار و از طرف دیگر جزو تصمیمات كلان و در حوزه شخص وزیر است. با توجه به تجربه معاونت پشتیبانی ایشان در دوران فانی، انتظار می‌رفت یك قرارداد حداقل نقره‌ای بسته شود.
بهلولی: به گمان من، وزارتخانه آموزش و پرورش در این چهار ماه، كوشیده است پاسخگوتر و نسبت به دغدغه‌های بدنه فرهنگیان، حساس‌تر باشد. این پاسخگویی و حساسیت بیشتر در مواضع خود وزیر هم دیده می‌شود. در سطوح پایین و در سطح ادارات و مدرسه‌ها، فكر نمی‌كنم تغییری صورت گرفته باشد.
با سپاس از پاسخ‌های شما، گذشته از ارزیابی كلی مثبت یا منفی از عملكرد وزیر در این مدت، همان‌گونه كه در پاسخ برخی از شما مورد اشاره قرار گرفت دو شاخص می‌تواند در این ارزیابی و تصویر چشم‌انداز به ما كمك كند یكی دیدگاه‌های شخص وزیر و تیم مدیریتی ایشان كه همان گفتمان مورد تاكید است و دیگری تغییرات مدیران است به نظر شما در این دو زمینه آیا می‌شود ارزیابی مثبتی داشت و چشم‌انداز روشن و امیدواركننده‌ای را انتظار داشت؟
میری: در چند حوزه اصلی مانند سازمان پژوهش و نیز در جایی كه از آن باید به عنوان مغز متفكر وزارتخانه یاد كرد یعنی شورای عالی نه تنها تغییری را شاهد نبودیم به نظرم یك نوع ترس و وحشت از تغییر در وزیر دیده می‌شود. در زمینه گفتمان هم باید گفت كه گفتمانی كه به عمل در نیاید چاره كار نیست. این گفتمان در حد نشست با اصحاب رسانه یا دیدار با چند نفر از اعضای تشكل‌های صنفی است كه اغلب خودشان از درون مدرسه و مشكلات بی‌خبرند و بیشتر به دنبال سهم خواهی‌های سیاسی هستند .
صفدری: در مورد اول به نظر می‌آید چون جناب بطحایی جزو آخرین گزینه‌های مطرح برای وزارت بودند، گویا در حال تقویت وجهه خود و صیقل آن برای دیده شدن در اولویت‌های بالاتر است تا نشان دهد اگرچه آخرین گزینه روحانی بوده اما شایستگی ایشان بیش از اینها بوده است زیرا به جز چند مورد كه نیاز به ظهور و موضع‌گیری رسمی وزیر بوده، چندان شاهد حضور موثر ایشان در روی صحنه نبوده‌ایم و این مطلب می‌تواند معلول این باشد كه ایشان در حال ترمیم وجهه خود در پشت صحنه هستند دوم اینكه در مورد انتصابات هم لااقل درمواردی كه مطلع هستیم یا منتظر مداخله وزیر محترم بودیم چندان كار خاصی انجام نداده‌اند و گویا به نوعی در حال ملاحظات خاصی هستند تا درافتادن با برخی مدیران ناهمسو یا نا كارآمد.
بهلولی: من در زمینه تغییر گفتمان، امیدواری‌هایی دارم چرا كه برخی نشانه‌های آن را می‌بینم. اما نگرانی اصلی در این تغییر گفتمان این است كه ظاهرا به كارهای پژوهشی جدی متكی نیست. در زمینه رتبه‌بندی معلمان جناب صادقی كار خوبی كردند كه طرح را وارد فضای رسانه‌ای و معلمان كردند و تا اندازه زیادی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و میزان پژوهش‌های پشت این طرح‌ها، روشن شد. گرچه برخی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش معترض شدند كه چرا رسانه‌ای شده است. همین مثال نشان می‌دهد روحیه حاكم بر بخش‌های سیاستگذاری و پژوهشی مایل است همچنان بسته عمل كند. اما در مورد تغییر مدیریت‌ها، میزان امیدواری‌ها كمتر است. دست‌كم در این مدت اگر عزمی جدی برای تغییر برخی از محافظه‌كارترین نیروها وجود داشت باید خودش را نشان می‌داد. البته من نمی‌خواهم كاملا همه تغییر و تحولات را نادیده بگیرم اما به نظرم عزم جدی برای تغییرات مهم و چشمگیر دیده نمی‌شود.
ملك‌زاده: من سوال دوم شما را با توجه به نكاتی كه مورد توجه جناب بهلولی قرار دارد، بیان می‌كنم. دیدگاه شخص وزیر شاید در وهله اول مورد توجه قرار گیرد اما آن زمان كه به مرحله اجرا می‌رسد، خواهیم دید كه تفاوت بین آنچه بیان می‌شود و آنچه در حال اتفاق افتادن است، بسیار زیاد است. اگر مدیران ما فضای فكری‌شان در گذشته ایست كرده و باورهای‌شان با افق ترسیم شده تحول همخوانی نداشته باشد نمی‌توان انتظار تغییر را داشت به گفته چستر بارنارد سازمان از سه عنصر اصلی تشكیل شده است هدف، ارتباط و تمایل اعضا به همكاری. شاید در وزارتخانه هدف مشترك ترسیم شده باشد و افرادی باشند كه بتوانند با هم ارتباط داشته باشند به واسطه مشتركات آموزشی یا سیاسی و... اما مطمئنا در بین مدیران هنوز افرادی هستند كه ضلع سوم را یعنی تمایل به همكاری را هنوز برای خود و در جهت اهداف سازمان ترسیم نكرده‌اند.
برخی بر این باورند كه بطحایی در انتخاب مدیران ستادی و مشاورانش خوب عمل كرده و اگر با همین فرمان تغییرات را اعمال كند بد نیست اما خیلی ملاحظه و محافظه‌كاری به خرج می‌دهد كه با آنچه برای تغییر و تحول انتظار می‌رفت سازگاری ندارد استفاده از نیروهای جوان و خوشفكر و شایسته و زنان انتظاری است كه تا حدی شروع شد اما به كندی پیش می‌رود، در این زمینه ارزیابی شما چیست؟
میری: كسانی كه بر این باورند چه مصادیقی ارایه كرده‌اند؟ كدام تغییرات در راستای اجرای تحول بنیادین در آموزش و پرورش بوده؟ ما چهار بخش مهم در وزارتخانه داریم معاونت پرورشی، معاونت آموزشی، سازمان پژوهش و تالیف كتب درسی و شورای عالی آموزش و پرورش كه این چهار مورد را می‌توان اركان آموزش و پرورش دانست.
بهلولی: اگر واقع‌بینانه ببینیم كار بهسازی در آموزش و پرورش ما، هم كم و كاستی‌های جدی اندیشگی دارد و هم مانع‌های قوی سیاسی و جناحی. با این همه انتظار این است كه كسی كه سكان مدیریت یك وزارتخانه را در دست می‌گیرد به عنوان یك مدیر ارشد دولتی از خود توانایی و جسارت مدیریتی نشان دهد و كار بهسازی را به كلی رها نكند. بدنه فرهنگیان در چند ساله گذشته، هزینه‌های بسیار داده است. مدیران هم باید از خود جسارت نشان دهند.
ملك‌زاده: جناب بطحایی به ضرورت بهكارگیری زنان در پست‌های مدیریتی در ظاهر معتقد است و حتی در نشست خبری اخیر خود یكی از مواردی كه آن اشاره كرده است لزوم به كار‌گیری زنان در مدیریت است. به گفته ایشان هم به صورت كتبی و شفاهی به مدیران كل استانی متذكر شده است كه حداقل درصدی از رده‌های مدیریتی مناطق و استان‌ها را به جوانان و زنان اختصاص دهند اما سریع خود می‌گوید كه نباید عجولانه و هیجان‌زده عمل كرد، این به نظر من یك قدم به جلو رفتن و سریع دو قدم به عقب برگشتن است اما آنچه من امروز در آموزش و پرورش دیده‌ام همان فرمول مدیریتی قبل است؛ سهم‌خواهی و در مقابل جوان‌گرایی و كار آمدی.
صفدری: عزل و نصب‌های ایشان در حوزه جوانان و بانوان را فاقد یك برنامه و استراتژی از پیش تعیین شده می‌دانم و با تاكید بر كمرنگ و كم اثر بودن انتصابات انجام شده، ادامه این روند را هم فاقد قدرت لازم برای برجسته شدن چنین اقداماتی در حوزه آموزش و پرورش - به نحوی كه بتوان به عنوان یك نقطه قوت در كارنامه وزیر بدان استناد كرد می‌دانم. بطحایی نتوانست خود را از این حلقه بسته انتصابات برهاند هر چند انتخاب برخی مدیران همانند نظری تعداد انگشت‌شمار دیگر، می‌تواند مایه امیدواری باشد.
با سپاس از مشاركت شما در این میزگرد و گفت‌وگو ، به عنوان آخرین پرسش بفرمایید چه ظرفیت‌هایی برای تحول و كارآمدی در مجموعه آموزش و پرورش وجود دارد كه مورد بی‌توجهی یا كم توجهی شخص وزیر و تیم او قرار گرفته و به نظر شما چرا از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود؟
بهلولی: در نسخه نخستینی كه از سند ملی آموزش‌وپرورش روی سایت شورای عالی آموزش و پرورش گذاشته شد بحث «جامعه مدنی» و استفاده از ظرفیت تشكل‌های فرهنگیان در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های آموزشی مطرح شده بود كه متاسفانه در نسخه نهایی و مصوب در زمان حاجی بابایی حذف شد. در آموزش و پرورش از ظرفیت نیروی انسانی، استفاده بهینه نمی‌شود اما فقط بحث نیروی انسانی و محدودیت و كاستی‌های سیاسی و فرهنگی كلی در بهره‌گیری از نیروی انسانی نیست در بخش سخت افزاری، امكانات بسیاری در آموزش و پرورش وجود دارد كه ضعف مدیریت، اجازه بهره‌گیری بهینه از آنها را نمی‌دهد.
میری: اركان اصلی آموزش و پرورش دانش‌آموز، معلم و محتوای درسی است. در حال حاضر هرسه ركن نیاز به توجه جدی دارد. دانش‌آموز تك بعدی پرورش می‌یابد. آموزش‌هایی كه دردنیای واقعی نه برایش كاربردی دارد ونه مشكلی از اورا درمان می‌كند و معلمان در هزارتوی فرامین اداری، نظام ارزشیابی ناكارآمد، درد معیشت و رفاه گم شدند واما كتاب‌های درسی به عنوان تنها محتوای آموزشی پراز ایرادهای ساختاری و علمی است.
ملك‌زاده: پاسخ به این سوال شما نیازمند یك نیازسنجی واقعی و حرفه‌ای در آموزش و پرورش است كه اگر همین كار به نحو احسن در برنامه‌های ایشان قرار گیرد می‌تواند زمینه‌سازی برای تحول در آموزش با كار آمدی مدارس داشته باشیم. اما آنچه از دید من هنوز مورد كم‌توجهی قرار گرفته است نقش موثر اولیای دانش‌آموزان در بهسازی آموزش و پرورش است. این كار شاید مقدمه‌ای باشد برای آنچه ما آن را سال‌ها با عنوان مطالبه عمومی شدن مسائل آموزش و پرورش مطرح می‌كنیم. یكی دیگر از مواردی كه وزیر و تیم كاری ایشان می‌تواند در راستای ایجاد تحول در مجموعه دنبال كند، شفاف‌سازی آمارهای مربوط به دانش‌آموزان و مدارس و امكانات و بخش بودجه‌ای این وزارتخانه و بخشنامه‌ها و حقوق مربوط به فرهنگیان است.
صفدری: بی‌شك یكی از ظرفیت‌های بزرگ آموزش و پرورش، همان است كه اكثر وزرا از آن به عنوان بلای جان آموزش و پرورش یاد می‌كنند؛ نیروی انسانی و پتانسیل عظیمی كه پشت آن نهفته است. به یاد داریم كه وزیر محترم وعده استفاده از این پتانسیل به ویژه در حوزه زنان و جوانان را در برزخ رای اعتماد دادند تا نگاه‌های امنیتی و محافظه‌كارانه برای شكوفایی ظرفیت آنان در سایر دستگاه‌ها و عرصه‌ها، برداشته نشود به ركود و ناامیدی مبتلا شده و آنگاه این ركود به بطن جامعه نیز سرایت خواهد كرد و این می‌تواند در همه ابعاد آسیب زا باشد.
نظر شما