سلامت نیوز:  واردات آب یکی از طرح هایی است که در زمینه مدیریت این مایع حیات بخش در بخش کشاورزی ارایه شده است؛ طرحی که اجرای آن بدون بررسی های دقیق مولفه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نیز امنیت ملی هزینه هایی فراتر از تنش آبی به دنبال خواهد داشت.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، براساس فرمول «فالکن مارک» دانشمند سوئدی، اگر در کشوری میزان آب تجدید پذیر سالانه بیش از 1700 مترمکعب باشد آن کشور از نظر آبی هیچ گونه مشکلی ندارد. اما اگر این میزان بین یک هزار تا یک هزار و 700 مترمکعب در نوسان باشد آن کشور را می توان در زمره کشورهایی قرار داد که وارد دوره تنش آبی شده اند.

براساس محاسبات مارک و با توجه به کاهش چشمگیر سرانه آب تجدیدپذیر کشور از 13 هزار مترمکعب سال 1300 خورشیدی، به یک هزار و 400 مترمکعب در سال 1395، ایران هم اکنون وارد دوره ای از تنش آبی شده که ادامه چنین روندی ممکن است به بحران آب منتهی شود.
در این زمینه برخی کارشناسان افزایش جمعیت را دلیلی بر این کاهش می دانند اما براساس آمارهای منتشرشده از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود.

** راهکاری برای برون رفت از وضعیت تنش آبی
میزان بالای سرانه آب مصرفی در بخش کشاورزی نسبت به متوسط جهانی آن (70 درصد) و پایین بودن میزان بارش سالانه در کشور موجب شده کارشناسان در یک دهه گذشته پیشنهادهای متعددی در زمینه مدیریت آب به وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای مربوطه ارایه دهند.
اصلاح الگوی کشت، استفاده از فناوری های نوین، روی آوردن به کشاورزی حفاظتی و حذف برخی از محصولات پرمصرف از چرخه کشت سالانه از جمله این پیشنهادها است.
هر چند که در دهه های گذشته طرح های متنوعی برای کنترل مصرف آب اجرایی شده اما ناموفق بودن چنین طرح هایی در کنار کاهش میزان بارندگی موجب شد تا برخی با محاسبه میزان آب مصرفی برخی محصولات، ادعا کنند کشت چنین محصولاتِ آب بَری به صرفه نیست. آنان با الگوگیری از برخی از کشورها به دنبال پیاده کردن پروژه واردات آب یا به اصلاح «آب مجازی» هستند.
بر این مبنا، گروه زراعت محصولاتی مانند برنج 100 درصد، سیب زمینی 99 درصد، شکر 100 درصد، حبوبات 63 درصد و گندم به میزان 60 درصد متکی به آب است که میزان بهره وری این محصولات بیش از هزینه برای واردات آن کالاها است.

** آب مجازی؛ مهاجرت، حاشیه نشینی و تهدیدات امنیتی
طرح آب مجازی در دنیای کنونی یکی از مهمترین راهکارها برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی است. هر چند برخی پیاده کردن این طرح را در شرایط کنونی موثر می دانند اما واردات آب بدون بسترسازی و توجه به ظرفیت های بخش کشاورزی در اقتصاد ایران می تواند آسیب زا باشد.
واردات محصولات کشاورزی آب بر در نگاه اول هزینه ای کمتر از خودکفایی یا کشت آن محصولات دارد اما واکاوی لایه های پنهان چنین طرحی، بیانگر آن است که آسیب های پیش روی پروژه آب مجازی، شاید از هزینه های تنش آبی فراتر رود. این آسیب ها را می توان در قالب آسیب های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی دسته بندی کرد.

پافشاری بر اجرایی کردن پروژه آب مجازی به عنوان راهکار مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، هر چند در کوتاه مدت ممکن است بخش از آب مصرفی کشور را مدیریت کند اما در بلندمدت وابستگی به واردات محصولات کشاورزی ایجاد کرده و این وابستگی به نوبه‌ خود باعث افزایش ریسک تجاری می ‌شود. در چنین شرایطی بازارهای داخلی و امنیت غذایی جامعه به نوسانات جهانی قیمت محصولات کشاورزیِ نظیر غلات، گره خواهد خورد.
دیگر پیامد اجرای بدون مطالعه و بی پیش زمینه طرح آب مجازی، بیکاری بخش بزرگی از جامعه است زیرا در شرایط کنونی بیش از 30 درصد افراد جامعه در بخش کشاورزی به صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغال دارند.
با بیکار شدن شاغلان بخش کشاورزی، شیوه جدیدی از مهاجرت روستایی به شهر به وجود خواهد آمد که هدف نهایی آنان اشتغال در بخش خدمات و صنعت در شهرها و کلانشهرها خواهد بود.

با مهاجرت روستاییان به شهر، میزان جمعیت روستانشین کشور به شدت افت کرده و در ادامه بخش حاشیه نشین شهرها متورم خواهد شد زیرا منابع اقتصادی مهاجران برای زندگی در فضای شهری و کلان شهرها مکفی به نظر نمی رسد و آنان به ناچار به حاشیه شهرها خواهند رفت.
متورم شدن فضای شهری و حضور قشرهای گوناگون، نخست برای مهاجران که به تازگی با فرهنگ کلان شهرها برخورد می کنند «شوک فرهنگی» ایجاد خواهد کرد و ممکن است به بی سامانی اجتماعی « آنارشی» بیانجامد.
در چنین فضایی، مهاجران نه تنها به شغل مناسب یا درآمد کافی دست پیدا نخواهند کرد بلکه به سوی مشاغل کاذبی می روند که سمت سوی این مشاغل به آسیب های اجتماعی ختم می شود.

همچنین با خالی شدن روستاها از جمعیت، مشکلات امنیتی فراوانی در کشور ایجاد خواهد شد زیرا بیشتر جمعیت روستایی کشور در نوار مرزی قرار دارد. حفظ امنیت منطقه‌ای که روستاهای آن خالی از سکنه شده‌اند، نیازمند تامین بودجه بوده و هزینه‌های گزافی بر دولت تحمیل می‌کند و مخاطرات پر‌شماری را برای امنیت کشور خصوصاً در مرزها به بار می آورد.
با توجه به آنچه گفته شد و دیگر آسیب هایی که پیش روی اجرای پروژه آب مجازی وجود دارد، طرح عجولانه واردات آب باید با احتیاط در دستور کار قرار گیرد. یکی از ضرورت های پیشگیری از بحران آب، تصمیم گیری در زمینه محصولات پرهزینه است. در این زمینه نخست تغییر الگوی کشت براساس طرح های روز جهان باید در دستور کار قرار گیرد و در ادامه با فراگیر کردن «کشاورزی حفاظتی» نهایت بهره برداری از آب های موجود به عمل آید.