چای یكی از پرمصرفترین نوشیدنیها در جهان است که پس از آب مقام دوم را در میان انواع نوشیدنیها داراست. چای سیاه، چای سبز و اوولنگ از جمله محصولاتی است که از برگهای گیاه چای بهدست میآید.
مبدأ و منشأ چای سبز مشخص نیست اما نخستین بار حدود هزار سال پیش چینیها برای محافظت از آب مصرفی خود در برابر آلودگیهای میكروبی آن را میجوشاندند و برای طعم دادن به این آب جوشیده از برگهای سبز چای استفاده میکردند. بعدها، خاصیت شفادهندگی این آب به چای موجود در آن نسبت داده شد.
اولین یادداشتها درباره خواص دارویی چای سبز در سال 1211 میلادی و توسط چینیها نوشته شد که اعتقاد داشتند نوشیدن چای برای سلامت مفید است. در قرن 16 میلادی وقتی اروپاییها برای نخستین بار با چای سبز مواجه شدند، از آن به عنوان یک نوشیدنی دارویی نام بردند که برای فرونشاندن تب، سردرد، درد معده و درد مفاصل استفاده میشد.
البته خیلی قبل از آن نیز چای سبز به عنوان یك نوشیدنی نیروبخش و مقوی در نزد ملوانان و دریانوردان غربی از جایگاه ویژهای برخوردار بود. كما اینكه امروزه هم اخبار زیادی از خواص تازه كشف شده چای سبز میشنویم.
دکتر محمدحسین حداد خداپرست ،دانشیار گروه علوم و صنایع غذایی دانشگاه فردوسی مشهد در مورد مراحل تولید و خواص درمانی چای سبز به همشهری میگوید: چای سبز از بخار دادن برگهای تازه گیاه چای در حرارتهای بالا تولید میشود که به موجب آن آنزیمهای اكسید كننده موجود در این برگها غیرفعال شده در حالی كه محتوی پلی فنلی آنها دست نخورده و سالم باقی میماند.
او میافزاید: پلی فنلهای موجود در چای سبز عمدتاً با نام فلاونولها و كاتشینها شناخته میشوند که 30 تا 40 درصد از مواد جامد استخراج شده از برگهای چای سبز خشك را تشكیل میدهند و مطالعات انجام شده بر روی حیوانات و همچنین انسانها نشان داده است که این ترکیبات بهطور قابل ملاحظهای دارای خواص آنتیاكسیدانی، ضدسرطانی، ضد التهابی و ضد باکتریایی هستند.
به عقیده او چای سیاه در طی فرایند تولید بسیاری از موادی كه در سلامتی انسان نقش دارد را از دست میدهد و این در حالی است که چای سبز 6 برابر چای سیاه خواص آنتیاكسیدانی دارد.
افسانههای قدیمی و سنتی ژاپنیها كه با چای سبز مرتبط است، دانشمندان را بر آن داشت تا در مورد اثرات آن بر روی بدن انسان تحقیق كنند. محققان ژاپنی معتقدند كه زنان باید در دوران بارداری چای سبز بنوشند زیرا حاوی مقادیر قابل توجهی عنصر «روی» است که در دوران بارداری بسیار لازم و ضروری میباشد.
تحقیقات اخیر همچنین نشان داد كه نوشیدن چای سبز علاوه بر کاهش ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی در كاهش خطر ابتلا به انواع سرطانها، تنظیم قند خون، كاهش فشار خون، افزایش قدرت سیستم عصبی، تسهیل در كاهش وزن بدن، كمك به جلوگیری از زخم معده، كند كردن روند پیری، مقابله با ویروس سرماخوردگی و آنفلوآنزا و حتی درمان بیماریهای لثه و جلوگیری از اختلالات تنفسی نیز مؤثر است. همچنین این نوشیدنی دارویی قادر است پوست بدن را از صدمات كوتاهمدت و درازمدت اشعة خورشید در امان نگه دارد.
خواص ضد سرطانی چای سبز
مطالعات انجام شده بر روی حیوانات آزمایشگاهی اثرات ضدسرطانی پلی فنلهای موجود در چای سبز را اثبات كرد. در این مطالعات فلاونها، فلاونولها، ایزوفلاونها و كاتشینها از جمله پلیفنلهایی بودند كه به خاطر داشتن خواص ضد سرطانی مورد مطالعه قرار گرفتهاند. خواص ضد سرطانی و ضد جهشزایی چای سبز برای اولین بار در سال 1998 روشن شد و از آن به بعد بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیك در ارتباط با آن انجام شد.
در موشها این موضوع به اثبات رسید كه مصرف چای سبز بهصورت نوشیدنی و یا مصرف پلی فنلهای حاصل از آن میتواند بدن را در برابر مواد شیمیایی سرطانزا و همچنین اشعه فرابنفش محافظت كند. همچنین نتایج مطالعات اخیر نشان داد که عصاره استخراج شده از چای سبز میتواند علیه عوامل شیمیایی دیگری كه قادرند در سایر مدلهای حیوانی سرطان ریه، معده، مری، اثنی عشر، پانكراس، كبد، سینه و كولون ایجاد كنند، خواص محافظت كنندگی از خود نشان دهد.
به گفته دکتر حداد خداپرست، بسیاری از اثرات ضد سرطانی چای سبز به دلیل وجود تركیبی موسوم به ای.جی.سی.جی در آن است كه عمدهترین تركیب پلی فنلی چای سبز بهشمار میرود و یک فنجان از این چای حاوی 200 میلیگرم از این نوع ترکیب ضد سرطانی است.
به گفته او مصرف مكرر چای سبز منجر به افزایش سطح ای.جی.سی.جی در ارگانهای مختلف بدن میشود که این مورد میتواند از بروز سرطانهای متعدد در قسمتهای مختلف بدن جلوگیری كند.
پژوهشهای انجام شده بر روی موشها همچنین نشان داد که عصاره چای سبز، پلی فنلهای چای سبز و بهخصوص ای.جی.سی.جی از مرحله شروع تومورهای پوستی جلوگیری میكند. از سوی دیگر نتایج تحقیقات اخیر حاکی از آن است كه نوشیدن چای سبز سرعت بهبود بیماران سرطانی را بعد از روشهای متداول درمان مثل اشعه و یا شیمیدرمانی افزایش میدهد.
یكی دیگر از انواع سرطانها كه به نظر میرسد مصرف چای حالات متفاوتی در آن ایجاد خواهد کرد، سرطان معده است. به گفته دکتر خداپرست بر اساس مطالعات انجام شده مردانی كه در روز 7 فنجان و یا بیشتر چای سبز مصرف میكنند، احتمال ابتلای آنها به سرطان معده 31 كمتر از سایر افراد خواهد بود. از سوی دیگر مطالعات دانشمندان ژاپنی در این زمینه حاکی از آن است كه چای سبز پس از مصرف در سلولهای معده تجمع یافته و بدین ترتیب موجب افزایش غلظت عوامل جلوگیری كننده از رشد سلولها شده و به دنبال آن مرگ سلولی در سلولهای سرطانی معده را سبب خواهد شد.
در مورد نقش چای سبز در پیشگیری از سرطان ریه نیز تاکنون مطالعات زیادی انجام شده است. محققان ژاپنی در مطالعات خود دریافتند كه كاتشین موجود در چای سبز از رشد سلولهای پیشسرطانی در ریه جلوگیری میكند .مطالعات آنان همچنین نشان داد که چای سبز اثرات سیگار كشیدن را كاهش میدهد.
استفاده از این نوع نوشیدنی در پیشگیری از سرطان تخمدان نیز مؤثر است. پژوهشها نشان داد که چای سبز اثرات مواد شیمیایی پیشگیری كننده از سرطان تخمدان را افزایش میدهد.
همچنین مصرف این نوشیدنی و یا تئانین كه یك آمینواسید پیدا شده در برگهای چای سبز است، یك اثر سینرژیستی با داروی آدریامایسین در كاهش اندازه تومورها دارد. این در حالی است كه آدریامایسین بهتنهایی در كاهش اندازه تومورها مؤثر نیست. محققان میگویند تئانین قادر است غلظت این دارو را در بافت توموری به 3 برابر افزایش دهد در حالی كه غلظت آن در سایر بافتهای سالم كاهش مییابد.
یافتههای اخیر همچنین نشان داد كه چای سبز میتواند در درمان سرطان خون نیز مؤثر باشد. دانشمندان میگویند كاتشینهای موجود در چای سبز در جلوگیری از تكثیر سلولهای سرطانی خون موش و انسان نقش دارد.
خواص ضد سرطانی و ضد جهشزایی چای سبز سبب شد تا امروزه بسیاری از غذاها، نوشابهها و لوازم آرایشی و بهداشتی با عصاره این گیاه غنی شوند و این عصاره به عنوان یك مكمل به آنها اضافه شود. بسیاری از کارشناسان بر این عقیدهاند كه چای سبز قادر است در اكثر این محصولات و البته نه در همه آنها ویژگی پیشگیری از سرطان را نشان دهد.
معجزههای دیگر چای سبز
تحقیقات انجام شده نشان داد كه مصرف چای سبز و چای سیاه میتواند سالهای زندگی بعد از حملههای قلبی را افزایش دهد. در یك تحقیق انجام شده روی 1900 زن و مردی كه از حملههای قلبی نجات یافته بودند معلوم شد كه طرفداران مصرف چای كه به میزان 19 فنجان یا بیشتر چای سبز در هفته مصرف میكردند، احتمال مرگ آنها در بیشتر از 4-3 سال آینده در مقایسه با افرادی كه چای مصرف نكردند به میزان 44 كاهش یافت.
از سوی دیگر تحقیقات انجام شده در ژاپن، چین و آمریکا نشان میدهد كه چای سبز از راههای گوناگونی میتواند به كاهش بیماریهای قلبی كمك كند و كاتشینهای موجود در آن ویژگی كاهش كلسترول خون از خود نشان میدهد.
همچنین چای سبز چسبندگی پلاكتهای خونی را كاهش داده و در نتیجه در جلوگیری از تشكیل لختههای خونی مؤثر است. در مورد تأثیر این نوشیدنی در کنترل فشار خون و سطح قند خون نیز تاکنون تحقیقات زیادی انجام شده که همگی حاکی از اثرات مثبت چای سبز در کنترل این موارد است.
همچنین پژوهشها نشان داد که عصاره برگ چای سبز از رشد باكتریهای گوناگونی كه موجب بیماری اسهال میشوند جلوگیری میکند و تقریباً تمام نمونههای چای تست شده اثر آنتی باكتریایی خود را علیه استافیلوكوكوس اورئوس، استرپتوکوکوس اپیدرمیدیس، ویبریو کلرا، ویبریو پاراهمولیتیکوس، کمپیلو باکتر ججونای و پلژیوموناس شیگلوئیدس نشان دادهاند.
جالب اینكه غلظتهای بالای كاتشین هیچ اثر منفی بر روی بیفیدوباسیلوسها كه برای عملكرد رودهای بسیار مهم هستند، ندارد. از سوی دیگر یافتههای اخیر در این زمینه نشان داد که كاتشینهای موجود در چای سبز عوامل استریل كننده بسیار قوی هستند كه میتوانند از مسمومیتهای غذایی جلوگیری كنند.
نقش چای سبز در کاهش وزن
گفته میشود افرادی كه چای سبز مینوشند در طی روز بیشتر از 70 كالری میسوزانند و اعتقاد بر این است كه افزایش سوخت و ساز آنتی اكسیدانها موجب این تفاوتها میشود كه كافئین هم یكی از آنها است. همچنین تركیب كافئین و ای.جی.سی.جی میتواند سرعت سوخت و ساز را به میزان 4 درصد افزایش دهد.
در یكی از داروهای جدید كه اخیراً به عنوان داروی كاهنده وزن مورد توجه قرار گرفته است، عصاره چای سبز به عنوان یكی از 9 تركیب مهم فرمولاسیون آن میباشد كه كاهش اشتها را از طریق كاهش هورمونی به نام لپتین انجام میدهد.
چای سبز در كنار اثراتی كه روی هورمون لپتین دارد موجب افزایش سطح هورمون نورآدرنالین نیز میشود. نورآدرنالین چربی سفید كه در اطراف رانها، كمر و ... وجود دارد را میسوزاند و در واقع بدن از این راه كالری بیشتری مصرف میکند و بدین ترتیب مصرف كنندگان چای سبز 43-35 درصد انرژی بیشتری میسوزانند.
نظر شما