سلامت نیوز: حدود سه‌میلیون هکتار تالاب شامل ۱۰۵تالاب در کشور شناسایی شده است. حدود یک‌میلیون‌وسیصدهزار هکتار از این تالاب‌ها یعنی ۳۰درصد آن و معادل ۶۰تالاب خشک شده است، این 30درصد در تالاب‌ها متفاوت است و به‌طور مثال در گاو‌خونی حدود ۹۰درصد، تالاب ارومیه ۷۰درصد و تالاب گندمان ۲۰درصد خشک شده است. از جمله تالاب‌هایی که به‌صورت کامل خشک شده است تالاب جازموریان است، البته این تالاب‌ها به‌طور طیبعی هم از سیلاب‌های دور‌ه‌های چندساله آبگیری می‌شدند بنابراین این نوع خشک‌شدن در برخی از تالاب‌ها اتفاق می‌افتد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، آقای علی اکبری، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت موجود تالاب‌های کشور به روزنامه «صبح نو» می‌گوید: «بیابان‌زایی و خشک‌شدن آبراهها و تالاب‌ها نتیجه برداشت بیش از حد سفره‌های زیرزمینی است. چالش اصلی این است که فرونشست‌هایی اتفاق می‌افتد که قابل بازسازی هم نیست. در استان‌های مختلف از جمله استان فارس هم خیلی از تالاب‌ها خشک شده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «خشک شدن این تالاب‌ها اقتصاد، بهداشت، سلامتی و زندگی خانواده‌هایی را که پیرامون این تالاب‌ها زندگی می‌کردند به خطر می‌اندازد، این موضوع راه‌حلی ندارد مگر اینکه همه این شرایط را درک کرده و برای رفع آن کمک کنند.» اکبری با اشاره به قوانینی که در برنامه ششم توسعه درباره حفظ منابع آبی آمده است، اضافه می‌کند: «در برنامه ششم آمده است که وزارت نیرو باید برای مدیریت و حفظ این تالاب‌ها اقدام کند، اما باید توجه داشت که متاسفانه چاه‌های غیرمجاز زیادی در کشور وجود دارد. رقم این چاه‌ها به 360هزار مورد می‌رسد که برداشت‌های غیرمتعارف دارند. البته تغییر اقلیم هم بی‌تأثیر در خشکی نیست ولی با این وجود باید همه برای دوران خشکسالی آماده شوند. چاه‌های غیر مجاز به‌صورت سریع در حال خالی کردن منابع آب سفره‌های زیرزمینی است.»
امکانی برای زنده ماندن
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «با همین شرایط هم امکان زنده نگه داشتن تالاب‌ها وجود دارد، به شرطی که فارغ از پارامترهایی که کارشناسان محیط‌زیست آن را تعریف کرده‌اند، افرادی که دست به مصرف غیرمتعارف زده‌اند از این عمل خود دست بردارند.» او در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین مشکلاتی که با از بین رفتن تالاب‌ها گربیان کشور را می‌گیرد، چیست؟ توضیح می‌دهد: «اگر جلوی اتفاقاتی را که در حال رخ دادن است؛ نگیریم چند پیامد شاخص خواهد داشت، آبراهها وقتی از بین رفتند و نشست کردند قابل احیا نیستند، دوماً به خاطر تغییر اقلیم سیلاب‌ها شدیدتر خواهند شد. این تغییرات اگر با شرایط مناطق مختلف مدیریت نشود در آینده تولید، کشاورزی و حتی تعادل جمعیتی شهرها برهم خواهد خورد.»
راهکار عملی مقابله
اکبری درباره متولیان اصلی مدیریت منابع آبی کشور می‌گوید: «چند دستگاه در زمینه مدیریت منابع آبی وجود دارند که باید با هم هماهنگ باشند، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، دادگستری و نیروی انتظامی و محیط‌زیست باید به‌طور جدی و سختگیرانه عمل کنند تا با کسانی که برداشت‌های غیرمتعارف دارند، برخورد کنند.» او ادامه می‌دهد: «قانون ششم توسعه در بخش هفت و هشت گفته هر جا لازم است باید الگوی مصرف تغییر کند، وزارت نیرو هم باید چاه‌ها را کاهش دهد و جلوی برداشت از چاه‌های غیر مجاز را بگیرد. فعالیت‌های پخش سیلاب هم باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد تا سیلاب‌هایی که در اواخر اسفند ماه شروع می‌شود، برای تقویت آبراهها مدیریت کنند.»
از‌دست‌رفته‌ها
آقای مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه در حال حاضر ۷۰درصد تالاب هورالعظیم آبگیری شده است، ادامه داد: «کانون‌های گرد و غبار در منطقه دو دسته داخلی و خارجی هستند. بیشترین میزان گردوغبار در کشور از کانون‌های داخلی است که شامل سه بخش می‌شود؛ بستره خشک‌شده تالاب‌ها، اراضی کشاورزی رها شده، اراضی مرتعی و طبیعی که به‌دلیل چرای بی‌رویه دام پوشش گیاهی خود را از دست داده‌اند. این سه عامل به تدریج باعث ایجاد کانون گردوغبار در کشور شده‌اند.»
احیا، برنامه تکراری
باقرزاده کریمی درباره برنامههای سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره احیای تالاب‌ها گفته است: «کل برنامههای اجرایی احیای تالاب‌ها شامل چهار دسته لایروبی مسیل‌ها، انحراف آب، کانال‌کشی، عمق ایجاد کردن، کاهش تبخیر که بسته به نوع تالاب در قسمت‌های مختلف متفاوت است، به‌طور مثال الگوی احیای تالاب جازموریان با هامون در سیستان متفاوت است.» او ادامه داد: «همچنین تعیین نیاز آبی و حقابه و تأمین آن از مهم‌ترین موضوعات در برنامه احیای تالاب‌هاست، چراکه اگر بحث حقابه تأمین شود، پروفیل خاک را مرطوب می‌کند و ما با مشکلات کمتری روبه‌رو هستیم. تدوین برنامه مدیریت زیست‌بوم تالاب و اجرای آن از دیگر برنامههای احیای تالاب‌هاست. برنامه مدیریت زیست‌بوم تالاب نحوه مدیریت تالاب و ساختار مدیریتی را ترسیم و با مشارکت همه ذی‌نفعان در حوضه آبریز تالاب تصمیم می‌گیرد نه در تالاب. مشارکت مردمی، طرح‌های کسب‌وکار معیشت جایگزین از دیگر برنامههای ماست.» معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال که درباره تالاب‌هایی که در شرایط حاد قرار داشته و به‌طور کامل خشک شده‌اند، چه برنامه‌ای دارید، این‌طور توضیح داد: «درباره تالاب‌هایی که در شرایط حاد قرار دارند باید ببینیم کدام یک از برنامه‌ها زودتر ما را به نتیجه می‌رساند. البته در تالاب‌های استان اصفهان بحث حقابه‌ها تعیین شده اما در تأمین آن با مشکل مواجه هستیم. برای تأمین حقابه زاینده‌رود چندین‌بار مکاتباتی با دستگاه‌های مربوطه انجام شده اما در بحث زاینده‌رود تصمیم مشارکتی است و همه ذی‌نفعان در شورای هماهنگی زاینده‌رود تصمیم می‌گیرند. این شورا به ریاست وزیر نیرو و با حضور استانداران سه استان، معاونان دستگاه‌ها و نماینده کشاورزان بالادست و پایین‌دست تشکیل شده و مترمکعب به مترمکعب برای آب تصمیم گرفته می‌شود.»
به نظر می‌رسد مدیریت منابع آبی کشور مانند خیلی از موضوعات دیگر کشور از دست مسوولان امر خارج شده است. از زمانی‌که خشکسالی بر کشور سایه انداخته است 20سالی می‌گذرد و هرسال مدیریت‌ها به سمت بدتر شدن حرکت کرده و نشانه‌ای هم از بهبود نیست. با روند کنونی، خشک شدن همه تالاب‌ها و شروع فاجعه‌ای بزرگ‌تر دور از انتظار نیست.
نظر شما