سلامت نیوز: معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: پیش‌بینی می شود طرح پزشک خانواده در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا سال 1402 و در بدبینانه‌ترین حالت تا سال 1404 به صورت کامل به اجرا درآید.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، علیرضا رئیسی روز چهارشنبه در نشست خبری به مناسبت هفته دولت که با حضور خبرنگاران برگزار شد، در پاسخ به سوال خبرنگار سلامت ایرنا درباره آخرین وضعیت پزشک خانواده گفت: طبق نظرات کارشناسان، اجرای این طرح، کیفیت خدمات درمانی را ارتقا می دهد. این طرح در دنیا مطالعه و تجربه شده است. پزشکی خانواده یعنی تیمی که یکی از اعضای آن پزشک است. این تیم کار پزشکی خانواده را برای جمعیت تحت پوشش انجام می‌دهد و همه بسته‌های خدمتی که باید برای یک جامعه ارائه شود، توسط این تیم انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در این راستا تاکنون دو پایلوت در مازندران و فارس اجرا شده است، افزود: در این دوره چند مساله پیش رو داشتیم؛ اول اینکه ساختار آماده‌ای در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت از گذشته وجود داشت که در این مناطق بحث پزشکی خانواده را کمی پررنگتر درنظرگرفتیم.
معاون وزیر بهداشت درباره وضعیت مازندران و فارس در این زمینه بیان کرد: پزشکانی که در این استان‌ها در طرح پزشک خانواده بودند، با مطب‌ها قرارداد بستند و به این صورت مطب‌ها وارد این طرح شدند و بیماران به سطح دو ارجاع می‌شدند.
رئیسی در این خصوص توضیح داد: در واقع کنترل دقیقی وجود نداشت و بیماران وقتی به این مطب‌ها وارد می‌شدند، اصرار داشتند که به سطح دو ارجاع شوند. ۱۲ گام اجرایی برای پزشک خانواده تعریف شد. ویژگی این گام‌ها کاملا مبتنی بر واقعیت‌های موجود کشور بود و بر اساس برآورد و پیش‌بینی بودجه این گام‌ها نوشته شده است. همچنین در هر گام اگر بنا به هر دلیلی متوقف شویم، منابعی از دست نداده ایم زیرا هر گام خروجی مشخصی دارد و قابل استفاده است.
وی به عنوان نمونه گفت: در گام ‍پنجم، بحث خودمراقبتی وجود دارد و از ۲ ماه دیگر آغاز می‌شود؛ نرم افزارهایی در حال طراحی است که همه افراد می‌توانند روی موبایل‌های خود این نرم افزارها را داشته باشند تا تمام اطلاعات خود را وارد کنند و از این طریق اطلاعات بهداشتی و مراقبتی به آنها ارائه خواهیم کرد. حتی اگر در این گام متوقف شویم، این موضوع بازهم قابل استفاده است و در گام ششم نیز برنامه‌ای داریم که پزشکان عمومی بخش خصوصی از سامانه الکترونیک استفاده کنند.
رئیسی ادامه داد: اجرای پزشک خانواده باید با دقت و سرعت لازم انجام شود. پیش‌بینی ما این است که اجرای کامل طرح پزشک خانواده در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۰۲ و در بدبینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۰۴ طول خواهد کشید. یعنی تا این زمان پزشک خانواده به طور کامل اجرا می‌شود. با این حال می‌توان از تمام گام‌های آن استفاده کرد. به طور مثال در زمینه نظام ارجاع که در برخی استان‌ها به صورت پایلوت اجرا شده، ۱۶ دانشگاه علوم پزشکی متقاضی اجرای این کار شدند.
وی با بیان اینکه در نظام ارجاع، بیماران از طریق سامانه به سطح بالاتر ارجاع می‌شوند، افزود: مهمترین کار در نظام ارجاع، نوبت‌دهی است. سامانه از قبل مشخص می‌کند که بیمار می‌تواند چه ساعت و روزی و به کدام متخصص مراجعه کند. پس از ویزیت سطح بالاتر، نظام ارجاع در صورتی معنی پیدا می‌کند که بازخورد و نتیجه نیز اعلام شود. اگر بیمار دیابتی به متخصص داخلی غدد مراجعه کند، به او توصیه می‌شود که هر سه ماه یک بار به پزشک اول مراجعه کند و ویزیت شود.

* وضعیت پرونده الکترونیک سلامت
معاون بهداشت وزارت بهداشت، درباره پرونده الکترونیک سلامت نیز گفت: تعریفی که از پرونده الکترونیک داریم، ثبت وقایع سلامت هر نفر از زمان تولد تا مرگ است. هر نوع خدمتی که به او ارائه می‌شود، از آزمایش تا فیزیوتراپی باید در پرونده این فرد ثبت شود. در این صورت می‌توان گفت که پرونده الکترونیک سلامت شکل گرفته است.
رئیسی افزود: در حال حاضر پرونده الکترونیک سلامت به طور کامل وجود ندارد، اما در سطح یک وجود دارد. یعنی در سطح یک، خدمات ثبت می‌شود. تعریف ما این است که اگر خدمتی در سطح یک انجام شود اما در پرونده الکترونیک ثبت نشده باشد، در واقع انجام نشده است و در نتیجه پرداختی نیز نخواهد داشت. به همین علت پیشرفت‌های خوبی در سطح یک در زمینه پرونده الکترونیک سلامت شکل گرفته است.
وی ادامه داد: در سطح دو و سه نیز استحقاق سنجی درمان در حال انجام است و این آمادگی وجود دارد که سطح دو و سه خدمات به سطح یک متصل شود.
رئیسی با اشاره به اهمیت پرونده الکترونیک سلامت، اظهار داشت: در حال حاضر برخی افراد هر هفته آزمایش یا سی تی اسکن انجام می‌دهند؛ اولین کنترل از طریق اجرای راهنماهای بالینی است. اینکه هر فرد با توجه به بیماری مشخصی که دارد چند بار باید آزمایش بدهد.
وی توضیح داد: به طور مثال یک فرد دیابتی هر سه ماه یک بار بر اساس راهنماهای بالینی باید آزمایش مشخصی بدهد و کمتر از آن موثر نخواهد بود. حالا اگر هر فرد ماهانه این آزمایش را انجام دهد، فقط هزینه‌ها را بالاتر می‌برد. در نتیجه اگر پرونده الکترونیک وجود داشته باشد و وقتی پزشک می‌خواهد این نسخه را بنویسد، نمی‌تواند آن را ثبت کند. زمانی در زمینه کنترل هزینه‌ها می‌توان موفق بود که تنظیم مقررات و قوانین روی سامانه باشد و در نتیجه کنترل شود.
معاون وزیر بهداشت درباره امنیت پرونده‌های الکترونیک نیز گفت: وقتی بیمار به پزشک مراجعه می‌کند و کد ملی او در سامانه درج می‌شود، پیامکی برای فرد ارسال می‌شود و آن پیامک را به پزشک می‌دهند تا وارد سامانه شود. بعد از ثبت خدمت، دیگر پزشک نمی‌تواند به اطلاعات دسترسی داشته باشد.

* همکاری سازمان‌های بیمه‌گر در زمینه پزشک خانواده و پرونده الکترونیک سلامت
رئیسی درباره همکاری سازمان‌های بیمه‌گر در زمینه اجرای پزشک خانواده و پرونده الکترونیک سلامت گفت: در حال حاضر روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت، تحت پوشش صندوق بیمه روستایی هستند. در شهرها نیز در شورالی عالی بیمه تصمیم‌گیری شده که گام به گام با اجرای برنامه، بیمه‌ها همراه باشند. اجرای پزشک خانواده می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها شود و بیمه‌ها نیز در زمینه اجرای پزشک خانواده و پرونده الکترونیک سلامت اعلام آمادگی کردند.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: طی ماه‌های اخیر رسانه‌ها در حوزه بهداشت کمک‌های زیادی به معاونت بهداشت وزارت بهداشت کردند. به خصوص در زمینه دخانیات و مصرف قلیان، همراهی و همکاری رسانه‌ها بر انجام فعالیت‌های این معاونت بسیار موثر بوده است.
وی ادامه داد: جنس حوزه بهداشت از سلامت متفاوت است و بسیاری از شاخص‌های بهداشت را نمی‌توان طی یک سال ارزیابی کرد. استخراج برخی شاخص‌ها در حوزه بهداشت حداقل به 10 یا 15 سال زمان نیاز دارد. به عنوان نمونه در زمینه پیشگیری و سلامت و بهداشت دهان و دندان اقداماتی انجام می‌شود و ارزیابی این شاخص‌ها نیاز به 20 سال زمان دارد اما برخی کارها پروژه‌ای است و زمان آغاز و پایان مشخصی دارد و کاملا قابل اندازه‌گیری و ارزیابی است.
رئیسی درباره عوامل اجتماعی موثر بر سلامت نیز بیان کرد: بر اساس تحقیقات و شواهدی که در تمام جهان وجود دارد، حدود 20 تا 25 درصد عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در اختیار وزارت بهداشت است؛ از این رو، یکی از کارهایی که باید پیگیری کنیم و انجام دهیم در زمینه عوامل بیماری‌های غیرواگیر همچون بیماری های ناشی از حوادث جاده‌ای، بیماری‌های قلبی و عروقی، کم تحرکی و سبک زندگی است.
وی ادامه داد: وقتی می‌خواهیم در این زمینه مداخله کنیم، می‌بینیم که وظیفه وزارت بهداشت فقط اطلاع رسانی و هشدار دادن است. سالانه جمعیت زیادی از مردم در جاده‌ها کشته می‌شوند و به این واسطه میانگین طول عمر مفید کشور کاهش پیدا می‌کند. تعداد زیادی از مردم به علت آلودگی هوا و کم تحرکی فوت می‌کنند و این موضوع فقط در اختیار وزارت بهداشت نیست و نیاز به همکاری بین بخشی در این زمینه دارد.
معاون وزیر بهداشت اظهار داشت: به طور مثال کیفیت خودروها، ساختار شبکه آب رسانی و صنایعی که پیوست سلامت ندارند نیز روی سلامت مردم موثر هستند. به همین علت وظیفه معاونت بهداشت ابتدا شناسایی عوامل خطر و سپس درجه بندی این عوامل و مداخله در این عوامل است.
وی با بیان اینکه بعد از پیروزی انقلاب،‌ تحولات چشمگیری در حوزه بهداشت اتفاق افتاد، افزود: شاخص‌های بسیار ارزشمندی در حوزه بهداشت وجود دارد. در حال حاضر نمی‌توان یک روستای هزار نفری در کشور پیدا کرد که خانه بهداشت نداشته باشد. شبکه گسترده‌ای در این زمینه در سراسر کشور وجود دارد و خدماتی در روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر توسط یک شبکه کامل و گسترده ارائه می‌شود.
رئیسی گفت: حدود چهار هزار و 105 مرکز در مناطق روستایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر خدمات ارائه می‌کنند. این را باید کنار 18 هزار خانه بهداشت در نظر بگیریم که در مناطق روستایی خدمات می‌دهند. در دولت یازدهم و دوازدهم این مراکز نوسازی و تجهیز شدند.
وی افزود: در حال حاضر در شهرهای زیر 20 هزار نفر مراکز جامع سلامت روستایی و شهری در حال ارائه خدمت هستند که در این مراکز هم پزشک خانواده و هم مراقب سلامت وجود دارد و به ازای هر 2 هزار و 500 نفر جمعیت، یک مراقب سلامت حضور دارد و به ازای هر 12 هزار و 500 نفر یک پایگاه سلامت و به ازای هر 30 تا 40 هزار نفر یک مرکز جامع سلامت دایر است.
رئیسی ادامه داد: بیش از هزار و 460 نفر کارشناس تغذیه و حدود هزار و 600 نفر کارشناس سلامت روان به مراکز جامع سلامت اضافه شدند.

* اولویت‌های معاونت بهداشت
معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اولویت‌های این معاونت گفت: این معاونت در دوره اخیر سه اولویت اصلی دارد. اولین اولویت ارتقای کیفیت و کیفیت‌بخشی به بسته‌های موجود در سطح شبکه‌ها بود. یعنی به جای بازکردن بسته‌های جدید خدمتی به ارتقای فرآیند بسته‌های موجود پرداختیم که هم اکنون در قالب برنامه‌های مختلفی در سطح مدیران ستادی در حال اجرا است.
رئیسی افزود: بازنگری و ارتقای فرآیندهای خدمت و افزایش دسترسی به خدمات از جمله این موارد است. با توجه به شیوع برخی بیماری‌ها در برخی مناطق کشور، برنامه‌های خاصی اجرا شده است؛ به طور مثال اگر در شرق و جنوب شرق کشور بیماری مالاریا و سل شایع شد، برنامه‌های ویژه‌ای در آن مناطق اجرا می کنیم.
وی اظهار داشت: اولویت دوم معاونت بهداشت، پزشک خانواده و نظام ارجاع است. اولویت سوم نیز بحث پرونده الکترونیک سلامت است؛ چراکه معتقدیم مدیریت سلامت کشوری با ۸۰ میلیون جمعیت بدون پرونده الکترونیک دشوار است.

* بازگشت حجاج و مراسم اربعین
وی در پاسخ به سوالی درباره برنامه‌های معاونت بهداشت در زمینه حجاج و مراسم ماه محرم و اربعین گفت: برنامه دقیق و مشخصی درباره حجاج داریم. وقتی حجاج برای حج اعزام می‌شوند، واکسن‌های لازم را دریافت می‌کنند و هنگام بازگشت نیز کاملا می‌دانیم چند نفر وارد می‌شوند. کنترل حجاج از لحاظ بهداشت بسیار راحت است. مشکل عمده ما درباره اربعین است زیرا جمعیت زیادی از کشور خارج و وارد می‌شوند و بسیاری از این افراد ایرانی نیستند. یعنی از مرزهای شرقی وارد کشور شده و به سمت مرزهای غربی می‌روند. در نتیجه تیم‌های بهداشت در مرزهای شرقی نیز حاضر هستند تا افرادی راکه وارد کشور می‌شوند، کنترل کنند.
معاون بهداشت وزارت بهداشت ادامه داد: بسیاری از افراد در بازه زمانی اربعین پشت مرزهای شرقی کشور، بدون گذرنامه و روادید تجمع می‌کنند تا وارد کشور شوند.
رئیسی اظهار داشت: تیم‌های بهداشت محیط و مبارزه با بیماری‌ها از اردیبهشت ماه امسال مشخص شدند و دانشگاه‌های علوم پزشکی مستقر در مرزها آموزش دیدند و نیازسنجی‌ها در زمینه کیت‌های آزمایشگاهی و دارو انجام شده است. تیم‌هایی نیز از وزارت بهداشت هر سال به مرزها اعزام می‌شوند و با توجه به نیاز دانشگاه‌های مرزی، تیم‌هایی از سایر دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز به مناطق مرزی اعزام خواهند شد.
وی با بیان اینکه مردم باید توصیه‌های بهداشتی را در این بازه‌های زمانی رعایت کنند، افزود: در طول مسیر بسیاری از مواد غذایی و آب‌هایی که توزیع می‌شود، خارج از کنترل است. با این حال تیم‌های بهداشت محیط و مبارزه با بیماری‌ها در آن طرف مرز نیز داریم،‌ اما این تیم‌ها فقط می‌توانند مکان‌های مشخص را کنترل کنند و اگر کسی در مسیر شربت یا غذا توزیع کند، دیگر قابل کنترل نیست.

* نظارت بر نانوایی‌ها
معاونت بهداشت وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی درباره نظارت وزارت بهداشت بر نانوایی‌ها و اقدامات بهداشت محیط در این زمینه گفت: در تعطیلات فروردین امسال نیروهای بهداشت محیط خیلی خوب کار کردند. قبلا به این شکل بود که نمونه‌هایی از نانوایی‌ها گرفته می‌شد و به آزمایشگاه داده می‌شد و می‌دیدیم که بار میکروبی آن بالاست و این در حالی بود که نان مصرف شده بود.
رئیسی ادامه داد: مجهز کردن نیروهای بهداشت محیط به کدورت سنج و ابزارهای دیگر اقدام بسیار موثری بود. نظارت‌هایی که در حال حاضر انجام می‌شود اصلا قابل مقایسه با سال‌های قبل نیست، زیرا هم سرعت و هم دقت بسیار بالاست و باید توجه کنیم که بسیاری از مولفه‌ها فقط در اختیار وزارت بهداشت نیست.
وی اظهار داشت: توانایی ما در شرایط استاندارد با انجام کلیه وظایف در این زمینه حداکثر ۵۰ درصد است. در نتیجه اولا باید نظارت مردمی در این زمینه با استفاده از سامانه ۱۹۰ و دوما استفاده از بخش خصوصی و دفاتر سلامت وجود داشته باشد. ۳۵ دفتر سلامت در تهران فعال شد که این دفاتر توانستند درصد پوشش را به ۴۰ درصد برسانند.
رئیسی افزود: هرچند تفاهم‌نامه‌ای با سازمان استاندارد وجود دارد، اما آنها نیز باید کار خود را انجام دهند. هیچ‌کدام از ما مرجع قضایی نیستیم و فقط می‌توانیم جایی را در صورت عدم رعایت شرایط بهداشتی، برای پلمپ شدن کاندید کنیم. با توجه به گسترش شدید فست فودها و غذافروشی‌های دست فروش، کار بسیار سخت‌تر شده است.