اینکه طی سال‌های اخیر فرونشست زمین به عنوان یک تهدید جدی معابر، میادین و عرصه‌های عمومی شهر تهران را می‌بلعد، شکی نیست. آنچنان که این معضل به یکی از دغدغه‌های جدی مدیران شهری اعم از شورا و شهرداری تبدیل شده و آنها را به فکر فرو برده است. با این حال دلایل بیشماری موجب شده که بارها شاهد فرونشست زمین در شهر تهران باشیم. تغییر و تحولات اقلیمی در کشور یکی از آنهاست. آنچنان که می‌بینیم فرونشست زمین به غیر از محدوده شهری تهران و سایر شهرها در دشت، مزارع و جا‌های دیگر کشور هم روند افزایشی را به دنبال دارد. بنابراین باید به فکر چاره باشیم و به دنبال راهکار بگردیم تا این معضل سایه شوم خود را از سر تهران بردارد.

این نشست خسارتی نداشت

در محدوده ورودی ایستگاه متروی میدان صنعت،زمین نشست کرد. مدیر عامل شرکت راه‌آهن شهری و حومه با تایید خبر نشست زمین در محدوده ورودی ایستگاه مترو میدان صنعت(خط هفت) گفت: در این محدوده حدود 5/2 در 5/2 متر مترو نشست کرده و در حال بررسی هستیم که ریشه این نشست چیست و آیا به مترو ارتباط دارد یا خیر. علی امام ادامه داد: این نشست هیچگونه خسارتی به دنبال نداشته اما ظواهر امر نشان از آب شستگی خاک در این منطقه دارد. اینکه آیا به دلیل آبیاری فضای سبز این محدوده است، لوله فاضلابی از این محل عبور کرده و باعث نشست شده و هر عامل دیگری در حال بررسی هستیم، اما مشخص است دلیل اصلی ناشی از آب شستگی خاک در این محدوده است. به گزارش مهر، او تاکید کرد: در حال حاضر در حال رفع مشکل و پر کردن این چاله هستیم و به زودی منشأ این اتفاق را برای پیشگیری از اتفاقات مشابه پیدا می‌کنیم. این در حالی است که چندی پیش رئیس سازمان مدیریت بحران کشور از کند شدن روند فرونشست زمین در تهران خبر داد. اسماعیل نجار اظهار کرد: پس از وقوع حادثه شهران در تهران، هیات دولت در تاریخ 28 تیر سال 96 مصوبه‌ای را به‌منظور ضریب افزایش ایمنی در حوزه شریان‌های حیاتی شهر تهران با رویکرد پیشگیرانه ابلاغ کرد و بر اساس آن دستگاه‌های اجرایی مختلف هر کدام وظایفی را برعهده گرفتند و سازمان مدیریت بحران کشور نیز مسئول انجام این کار شد. او با بیان اینکه بر اساس همین مصوبه ایمن‌سازی تجهیز مخازن آب، نصب شیرهای قطع و وصل سریع، ایمن‌سازی خطوط انتقال آب، افزایش تاب‌آوری شهر، مقاوم‌سازی پست‌های فرسوده برق و مخابرات، احداث پست‌ها و ایستگاه‌های مقاوم برای امداد و نجات در هنگام حوادث و... در دستور کار قرار گرفت، افزود: تمامی این اقدامات طی دو اولویت که اولویت با 9 مورد و اولویت با شش مورد بود به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد. نجار با بیان اینکه موضوع فرونشست زمین تهران یکی از مسائل مهم مطرح شده در این مصوبه بود، تاکید کرد: تمامی این اقدامات نیز در همین راستا انجام شد. او تصریح کرد: مقاوم‌سازی پست‌های برق، مطالعه درباره شرایط اضطراری آب در 374 نقطه از تهران و نصب شیرهای قطع و وصل اضطراری روی 116 مخزن بتونی آب با 5/2 میلیون مترمکعب از جمله این اقدامات هستند و 10ها اقدام دیگر نیز انجام شده است. او با بیان اینکه در برخی از مناطق تهران فرونشست سالانه حدود 22 سانتی‌متر نیز گزارش شده است، افزود: فرونشست زمین به عوامل مختلف از جمله میزان برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی ارتباط دارد. بنابراین تصمیم بر این شد تا جایی که امکان دارد از برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی به‌ویژه به شکل غیرمجاز جلوگیری شود. همچنین می‌توان نسبت به تامین و بالا آوردن سطح آب‌های زیرزمینی نیز اقداماتی را انجام داد. به گزارش ایسنا، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه بیشترین فرونشست زمین در محدوده جنوب غرب تهران قرار دارد، گفت: البته این منطقه در حوزه 22 گانه شهرداری نیست و در خارج از آن قرار دارد.

ضرورت جلوگیری از فرونشست‌های بعدی

بر اساس مطالعات محققان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تهدید فروریزش، سه منطقه شهر تهران شامل مناطق 12، 17 و 18 را به‌ عنوان مناطق دارای ریسک بالا و کانون خطر در سریال فروریزش‌های زمین در پایتخت تبدیل کرده است. این برآورد نشان می‌دهد که هر لحظه امکان دارد فرونشست زمین در تهران فاجعه‌آفرین باشد و در پاره‌ای موارد جان شهروندان را نیز تهدید کند. از این رو می‌طلبد که مدیران شهری تدابیری را اتخاذ کنند و با به کار بردن راهکارهای موثر این احتمال را به صفر برسانند.

لزوم اسکن‌برداری از معابر تهران

«حدود 930 هزار پارسل یا ملک و زمین در سطح شهر تهران وجود دارد که در قسمت عمده آنها ساخت و ساز انجام شده ‌است. آنچنان که طی ماه‌های گذشته شاهد دفن تمامی فاضلاب خروجی از این خانه‌ها با آب‌های مصرفی و حفاری چاه‌های جذبی بودیم.» این جملات را محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران به خبرنگار «آرمان» می‌گوید. به گفته او با ایجاد شبکه فاضلاب شهری در شهر تهران این فاضلاب وارد شبکه فاضلاب و شبکه انتقال فاضلاب به جنوب تهران می‌شود. او ادامه می‌دهد: کارشناسان حوزه آب منطقه‌ای و حوزه آب و فاضلاب شهر تهران در جلسه‌ای که با کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر داشتند؛ اعلام کردند که اساسا انتقال ندادن فاضلاب خانه‌ها به شبکه فاضلاب یکی از دلایل فرونشست زمین است، چون سطح آب‌های زیرزمینی ناشی از فاضلاب و آب‌های مصرفی در خانه‌ها دیگر وارد چاه‌ها نمی‌شوند. بنابراین چنین رویکردی موجب ایجاد تخلل در لایه‌های خاک زیرزمینی می‌شود که یکی از دلایل بروز فرونشست زمین ‌است.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران اظهار می‌کند: البته موضوعات دیگری در شهر تهران اعم از طرح‌های توسعه شهری یا خطوط مترو از دلایل بروز فرونشست‌ زمین به حساب می‌آید. منتها کارشناسان زمین‌شناسی دلایل متعدد دیگری را هم در مورد فرونشست زمین در سطح کشور مطرح کردند. سالاری عنوان می‌کند: اینکه مدیریت شهری و ما به عنوان تصمیم‌گیران شهری چه کاری باید انجام دهیم این است که شهرداری تهران را الزام کردیم تا با استفاده از فناوری‌‌های نوین نسبت به اسکن کردن تمام سطوح معابر، میادین و عرصه‌های عمومی که محل تردد مردم و اتومبیل‌هاست، اقدام کند. او خاطرنشان می‌کند: در اصل با اسکن کردن و استفاده از فناوری‌ها جدیدی می‌توانیم بفهمیم در چه معابر، میادین و قسمت‌هایی از سطح شهر تهران حفره‌های خالی ایجاد شده است. رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران توضیح می‌دهد: آنگاه شهرداری می‌تواند با ساز و کارهای مهندسی نسبت به پیشگیری از فرونشست و عدم ایجاد خسارت به شهروندان اقدامات لازم را انجام دهند.