سلامت نیوز: یك سو مهار شده است و سوی دیگر هنوز آتش شعله میكشد. اگر آتش در تنگه علمدار، حوالی بهبهان مهار نشود، آتش همچنان سنجابها، كبكها و توهیها، بلوطها و كنارها را خواهد سوزاند، در این میان گرمای هوا، وزش باد و خشكی علفزارها مزید بر علت است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،گرچه آخرین خبرها حاكی از اطفای حریق در كهگیلویه و بویراحمد و خوزستان را دارد، با این حال همچنان وزش باد میتواند به گسترش آتش دامن بزند. گفتوگو با فعالان محیطزیستی استان بوشهر نشان میدهد كه منطقه كوهسیاه بوشهر با عزم مردم محلی، نیروهای امدادی، فعالان محیطزیست، نیروهای جهادی و تلاش یگان حفاظت سازمان جنگلها حالا از آتش در امان است، با این حال «مهتا بذرافكن»، پژوهشگر حوزه اجتماعی آب و فعال محیطزیستی از خاموشی این آتش با دستهای خالی میگوید.
به گواه تصاویر و فیلمهای منتشر شده از بوشهر، تا پیش از روز شنبه، مردم محلی با مدیریت سازمان جنگلها، با بطریهای آب معدنی، با شاخههایتر درختان، با دستهای خالی و دمندههای سمنهای محیطزیستی به مصاف آتش سوزان رفته بودند. به گفته این فعال محیطزیستی، تا پیش از روز شنبه، دو فروند بالگرد آبپاش از مركز استان فارس برای امدادرسانی حركت كرده بودند، اما هر دو بالگرد با نقص فنی مواجه شده و نتوانسته بودند عملیات آبپاشی را انجام دهند.
تا پیش از روز شنبه، مردم محلی در خاموش كردن آتش با جنازههای سوخته جوجه و تخمهای تیهو زیر علفها مواجه میشدند، فصل بهار، فصل تخمریزی تیهوها و كبكهاست اما آتش جوجههای این پرندگان را در نطفه خفه و سوزانده است و تنها تعدادی از این پرندگان توانستند با دست مردم نجات پیدا كنند كه البته تعدادی از آنها بعد از نجات پیدا كردن هم جان میسپردند.
تا ساعت چهارصبح روز شنبه كه نهایتا بالگرد آبپاش بدون نقصفنی از استان فارس رسید، آتش با تلاش مردم به خاموشی رفته بود. به گفته بذرافكن، این آبپاش از پایگاه هوایی بوشهر آب گرفت و تا خاموششدن نهایی آتش در منطقه كنار مردم بوشكان، بوشهر و شهرستانهای مجاور حضور داشت. حضور بالگرد در لحظات آخر آتشسوزی همراه با حضور نمایشی مسوولان مدیریت بحران استان بود، به تایید این فعال محیطزیستی، بزرگترین جای خالی در اطفای آتش، جای مسوولان ستاد مدیریت بحران بود كه به گواه مردم، این مسوولان در لحظات آخر تنها توقفی كوتاه در منطقه كردند، عكس گرفتند و رفتند.
مدیریت اطفای حریق اما به عهده یگان حفاظت سازمان جنگلها بود. حالا آتش خاموش شده است؟ «بله اما همچنان نیروهای مردمی و سمنها آماده هستند، با توجه به گرمای هوا و ازدحام علفهای خشك، ما همچنان وقوع آتش را پیشبینی میكنیم.» آتش بوشهر اما میتوانست در همان دقایق ابتدایی خاموش شود، این گفته به تایید این فعال محیطزیستی میرسد، شنبه شب نیز آتش در خاییز خوزستان مهار شده بود، اما وزش باد همچنان گدازههای آتش را سرخ میكند، این درحالی است كه اگر در همان ساعات اولیه آبپاشها میآمدند و آتش را مهار میكردند، خسارتها تا مرز كنونی نمیرسید.
با این حال پس از نشر اولین خبرهای آتشسوزی در خاییز، پیش از صدور دستور پرواز هلیكوپترها و آبپاشها، درگیری میان مدیران سر معوقه سازمان جنگلها به وزارت دفاع بیشتر مورد توجه قرار گرفت تا رسیدگی به خود بحران. این فعال محیطزیستی میگوید كه رسیدگی به آتشسوزی در استان كهگیلویه و بویر احمد با دشواریهای بیشتری روبهرو بود، زیرا بهرغم مصوبه دولت، این استان در جنگلهای خود ایستگاه اطفای حریق ندارد.
استان كهگیلویه و بویراحمد كه بیشترین سهم پوشش جنگلی زاگرس را درون خود جا داده است و بهرغم تمام ارزشهای اكولوژیكی، تامینكننده سرچشمههای آبهای شیرین زاگرس است، در نبود تنها یك مركز اطفای حریق رنج میبرد. فقدان تجهیزات و امكانات این استان تا حدی است كه در روزهای آتشسوزی، برخی فعالان محیطزیستی اقدام به جمعآوری كمكهای مردمی كردهاند و تا روز شنبه، 115 میلیون تومان برای خرید دمنده هوا برای استان كهگیلویه و بویراحمد جمعآوری شده است.
بهرغم ضعف امكانات و تجهیزات اطفای حریق در استان كهگیلویه و بویراحمد و بوشهر، این فعال محیطزیستی به منابع غنی نفتی در استان خوزستان و بوشهر اشاره میكند و میپرسد كه در چنین شرایط دشواری، این دستگاههای عظیم نفتی آیا برای مسوولیتاجتماعی خود نیز حاضر به همكاری نیستند؟ از طرفی دیگر، گلایههای افرادی كه با دستان خالی به مصاف آتش رفتهاند، از استانهایی است كه زاگرس را به آب میشناسند و سدها را بر شانههای آن میگذارند و آب خود را تامین میكنند، اما در كمكرسانی به آتشسوزی این منبع تولید آب شیرین دست یاری نمیرسانند.
آخرین وضعیت آتش
غلامرضا شریعتی، استاندارخوزستان نیز روز یكشنبه، در نشست ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات بحران خوزستان به عمدی بودن آتشسوزی در منطقه خاییز خوزستان اشاره كرده و گفته است:
«ضرورت دارد كه دادستانی اطلاعیه بدهد و اعلام كند با كسانی كه موجب آتشسوزی جنگلها میشوند بهشدت برخورد خواهد شد؛ بیشترین مجازاتی كه قانون اجازه میدهد برای متخلفان در نظر گرفته خواهد شد و در این زمینه بنا شد هیچ مسامحهای نشود.»
شریعتی در این گفتوگو اشاره كرده است كه برای اطفای آتش در استان كهگیلویه و بویراحمد، از استان خوزستان دو فروند بالگرد هوانیروز اعزام شده است، این درحالی است كه به گفته سیداسدالله هاشمی، مدیركل حفاظت محیطزیست استان كهگیلویه و بویر احمد ، این دو فروند آبپاش در ارتفاعات درگیر آتشسوزی، در حال آبپاشی هستند و برای خاموشی شعلههای آتش، به بالگرد ترابری نیاز است و هرچه بالگرد بیشتری در منطقه حضور داشته باشد، آتشسوزی زودتر مهار میشود.
با اینكه به گفته مدیركل حفاظت از محیطزیست استان كهگیلویه و بویراحمد، آتش در این استان به نسبت روزهای گذشته شدت كمتری پیدا كرده است، اما آتشسوزی بیشتر در بخش خاییز استان خوزستان شعلهور است. پیش از این شنبهشب خبر اطفای كامل آتش در بهبهان منتشر شده بود، اما وزش باد شدید دوباره حریق را توسعه داده بود.
خبر توقف آتشسوزی در زاگرس در حالی پس از یك هفته آتشسوزی به گوش میرسد كه مجموعه این اتفاقات دست به دست هم جای خالی وجود بالگردهای مخصوص اطفای حریق، كمبود تجهیزات و نیروی انسانی و عدمهماهنگی دستگاهها برای رسیدگی به موقع را بیش از پیش عیان كردند.
معضلی به نام بالگرد
«سال 96 با نهادها و سازمانهایی كه بالگرد و هلیكوپتر دارند، قراردادی عقد كردیم اما این قراردادها تامین اعتبار نشدند.»حالا سرهنگ قاسم سبزعلی، فرمانده پیشین یگان حفاظت از سازمانها، جنگلها و مراتع و آبخیزداری میگوید كه اطفای حریق تا سال 97 بدون مشكل پیش میرفت، اما از سال 98 به بعد مسائل مالی بالا گرفت، هزینه سوخت پرواز این بالگردها به گفته او، حالا در هر پرواز به 12 میلیون تومان نیز میرسد و كمكگرفتن از این بالگردها بدون تامین مالی و اعتبار دولت ممكن نیست.
از طرفی دیگر، سرهنگ سبزعلی معتقد است كه بضاعت سازمان جنگلها و حتی سازمان محیطزیست برای تامین تجهیزات اطفای حریق كم است و به همین دلیل او به ضرورت طرحریزی برای تشكیل ناوگان اطفای حریق و تامین تجهیزات اشاره میكند تا به محض وقوع آتشسوزی، آبپاشها بتوانند به محض آتشسوزی با تجهیزات كامل به محل حادثه برسند.
به گفته او، هلیكوپترها توان انجام عملیات در مناطق صعبالعبور را ندارند و گرمای هوا استفاده از این هلیكوپترها را در سطح پایین و نزدیك به آتش ناممكن میكند، اما بالگردها میتوانند در سبد آب خود سه هزار لیتر آب حمل كنند. این درحالی است كه به گفته فرمانده پیشین یگان حفاظت از سازمانها، جنگلها و مراتع كشورهای دیگر از بالگردهای مخصوص آبپاش استفاده میكنند كه میتوانند در یك پرواز حدود پنجاه هزار لیتر آب را با خود حمل كنند و بر فراز مناطق صعبالعبور نیز عملیات انجام دهند.
دركنار ضعف تجهیزات برای اطفای حریق، سرهنگ سبزعلی به كمبود آموزشهای تخصصی اطفای حریق اشاره میكند و میگوید كه وقوع آتشسوزی و گستردهشدن آن به علتهای مختلفی وابسته است، متاسفانه مردم محلی كه در جوار جنگلها زندگی میكنند، آموزشهای لازم را ندیدهاند و در زمان وقوع بحران به صورت تخصصی نحوه مقابله با آتش را نمیدانند، از طرفی دیگر گرچه در سالهای گذشته كارگاههایی برای آموزش اطفای حریق در جنگلها برگزار شده است، اما به تاكید این سرهنگ، تا زمانی كه برنامهای جامع برای اطفای حریق در نظر گرفته نشود، این تصمیمها و برنامهریزیها مقطعی باقی خواهند ماند.
اشاره به كمبود تجهیزات و تعلل در كمكرسانی در گفتههای این سرهنگ محدود نمیشود. سرهنگ علی عباسنژاد، فرمانده وقت یگان حفاظت از سازمانها، جنگلها، مراتع و آبخیزداری پیش از این درمورد آتشسوزی جنگلهای گچساران اشاره كرده بود كه آسیبهای وارد بر این جنگل متاثر از صعبالعبور بودن این منطقه و نیاز به حضور بالگرد بود. اما به گفته او، «بالگردها دو روز و نیم پس از آتشسوزی به منطقه رسیدند كه این موضوع خسارتها را تشدید كرد، زیرا اگر تجهیزات هوایی زودتر به منطقه اعزام شده بودند، همان روز اول امكان اطفای حریق ممكن بود.»
به گفته سرهنگ عباسنژاد، پیش از این وزارت دفاع بالگردهای اطفای حریق را برای سازمان تامین میكرد، اما چون دولت اعتباری برای این كار در اختیار این سازمان قرار نداده است، دو سال است كه این وزارتخانه با سازمان همكاری ندارد. جمشید محبخانی، فرمانده یگان حفاظت محیطزیست نیز پس از سوختن جنگلهای كهگیلویه و بویراحمد در آتش گفته بود:
«اینكه سازمان محیطزیست باید برای هر حریق معطل بماند تا هلیكوپتر دریافت كند، فرصت اولیه اطفای حریق را از دست میدهیم.» به گفته او، سازمان حفاظت محیطزیست چه از لحاظ نیروی انسانی و چه از لحاظ تجهیزات اطفای حریق، كفاف كنترل شرایط را ندارد، دو بالگردی كه به این سازمان برای اطفای حریق فرستاده شده بود، تنها توانایی جابهجایی نفرات را داشتند، درصورتیكه نیاز این سازمان برای اطفای حریق به بالگردی است كه بتواند سبد آب را جابهجا و تخلیه كند.
سرهنگ محبخانی با اشاره به اینكه این بالگردهای مجهز به آبپاش را سپاه در اختیار سازمان گذاشته، گفته بود: «اینكه سازمان محیط زیست باید برای هر حریق معطل بماند تا هلیكوپتر دریافت كند، فرصت اولیه اطفای حریق را از دست میدهیم. اگر این هلیكوپترها به سازمان محیط زیست واگذار شود، میتوانیم از اتلاف وقت و گسترش آتش در لحظات اولیه و شكلگیری حریق جلوگیری كنیم.»
اما آیا سازمان محیطزیست و سازمان جنگلها توان تهیه این تجهیزات را دارند؟ كافینبودن تجهیزات اطفای حریق و نبود بالگردهای مخصوص آبپاش در میان سخنان ناصر اسفندی، كارشناس سازمان جنگلها در امور حفاظت و اطفای حریق در گفتوگو با «اعتماد»به چشم میخورد.
این كارشناس اشاره میكند كه پیش از این، نهادها و سازمانهای مسوول هنگام وقوع حادثه و فارغ از هر موضوعی، به دلیل اینكه مراتع و جنگلهای كشور حائز اهمیت و ارزشهای فراوانی هستند همكاری كامل را میكردند. با این حال تعداد ناكافی نیروی انسانی سازمان جنگلها وكمبود تجهیزات این سازمان را برای اطفای حریق وابسته به سایر نهادها میگذارد.
از طرفی دیگر، بالگردهایی كه در وضعیت فعلی اقدام به آبپاشی میكنند، به گفته این كارشناس، مخصوص اطفای حریق جنگلها طراحی نشدهاند، در واقع با تجهیز بالگردها به یك سبد آبپاش عملیات اطفای حریق جنگلها توسط این آبپاشها به صورت «نقطهای» صورت میگیرد، در صورتی كه كشورهای دیگر، مثل تركیه، برای اطفای حریق جنگلها از بالگردهای مخصوص استفاده میكنند، اما متاسفانه در كشور بالگردی مخصوص این كار وجود ندارد.
اسفندی به بودجه صد میلیاردی برای تامین تجهیزات اطفای حریقدر فاصله سالهای 95 و 97 اشاره میكند و میگوید كه این بودجه خرج خرید تجهیزات شخصی، ماشینهای آبپاش و ابزارهایی از این دست برای كل كشور صرف شد، اما درنظر گرفتن چنین بودجههایی، با توجه به نوسانات ارزی، نمیتواند پاسخگوی خرید یك دستگاه هلیكوپتر مخصوص اطفای حریق باشد. نگاهی به وسعت پوشش جنگلی كشور و قیاس آن با امكانات و تجهیزات اطفای حریق عددهایی نامتوازن را نشان میدهد، شاید آتشسوزی زاگرس فرصتی باشد تا بالاخره تهیه بالگرد مخصوص اطفای حریق جنگل برای كشور به امری ضروری بدل شود.
تغییرات اقلیمی پیش از این زنگ حضور خود را به صدا درآوردهاند و در صورتی كه كمبود آب یكی از اساسیترین مسائل پیش روی كشور در سالهای آتی خواهد بود، توجه نكردن به آتش جنگلها، علاوه بر از دست دادن منابع غنی و ارزشمند محیطزیستی، به معنای از دست دادن منابع آبی و عمیقشدن بحران كمآبی كشور نیز خواهد بود، حالا كه یك چشم ما با اشك و دیگری با خون ناظر سوختن تیهوها، كبكها، بلوطها و سنجابهای زاگرس است، یك چشم ما با خون باید نظارهگر رنجهای بیپایان بیآبی در صورت ادامه سوختن زاگرس باشد.
نظر شما