سوند یا کاتتر (Catheter) به لولۀ نازکی برای خارج کردن مایعات از بدن یا واردکردن آن ها به بدن گفته می شود. سوندها را از لحاظ کارایی می توان به انواع مختلفی تقسیم بندی کرد: سوند ساکشن، سوند نلاتون، سوند معده و سوند فولی که هر نوع کاربردی خاص داشته و قابلیت استفاده به جای یکدیگر را ندارند.

سوند ساکشن:

سـاکـشـن بـه مـعـنـی مکش یا جذب به وسیله مکیدن است. سوند ساکشن چیست؟ سوند ساکشن لوله‌ای نازک است که با اتصال به دستگاه ساکشن برای انجام ساکشن دهانی، حفظ رطوبت و سلامت دهان بیمار یا برداشتن خون و ترشحات استفراغی در یک موقعیت اورژانسی است. همچنین هدف از انجام ساکشن با لوله تراشه خارج کردن ترشحات ریوی در بیمارانی است که قادر به سرفه موثر جهت خارج کردن ترشحات ریه ندارند. این سوندها در سایزهای مختلف بسته به قطر لوله و رنگ سایز ۸ آبی، ۱۰ مشکی، ۱۲ سفید، ۱۴ سبز، ۱۶ نارنجی، ۱۸ قرمز تولید می شوند.

سوند فولی:

سوند فولی کمی سفت و سخت است و اغلب به عنوان یک کاتتر ماندگار برای طولانی مدت استفاده می شود. نحوه گذاشتن سوند فولی به این صورت است یک بالون در انتهای سوند فولی قرار دارد که به مجرای ادراری و مثانه بیمار فرستاده‌ شده و سر دیگر آن در کیسه ادرار قرار داده می‌شود تا مسیر دفع ادرار برقرار گردد. نقش بالون در سوند فولی باعث جلوگیری از خارج شدن ناخواسته کاتتر از مجرای ادراری می شود. سوند فولی در دو نوع دو راهه و سه راهه با سایزبندی متنوع براساس قطر لوله تولید شده و انواع سایز سوند فولی دارای حجم بالون متفاوتی نیز می‌باشند. لازم به ذکر است که نحوه استفاده از سوند فولی به تخصص و مهارت نیاز دارد. لذا حتماً باید در اولین استفاده توسط پزشک یا پرستار مربوطه انجام گردد.

سوند معده:

سوند معده برای رساندن آب و مواد غذایی به بدن بیمارانی است که توانایی غذا خوردن یا آشامیدن را برای مدتی از دست داده اند. در این بیماران حجم آب و مواد معدنی مورد نیاز فرد به دلیل نرسیدن غذا به بدن پایین می‌آید لذا تأمین مواد حیاتی بدن از طریق سوند معده تأثیر زیادی در جلوگیری از بروز بیماری بر اثر کم ‌آبی بدن دارد.

سوند معده از یک طرف به معده فرستاده‌ شده و به سر دیگر آن سرنگ گاواژ متصل می‌شود تا عملیات انتقال غذا به معده صورت گیرد.

سوند نلاتون و انواع سوند نلاتون؟!

سوند ادراری که از طریق پیشابراه (مجرایی که ادرار را از مثانه خارج می کند) وارد مثانه می شود، امروزه برای گرفتن نمونۀ خون، اندازه گیری فشار موضعی انواع نلاتون ساکشن به کار می روند. کاتتر نلاتون به طور گسترده برای جمع آوری نمونه با اهداف آزمایشگاهی کاربرد دارد. از این نوع سوند به صورت یکبار مصرف فقط برای تخلیه مثانه استفاده می گردد و قابل استفاده مجدد نمی باشد. برعکس سوند فولی، سوند نلاتون بدون پوشش است. بنابراین قبل از استفاده باید به صورت دستی روان سازی آن انجام گردد. روان سازی سوند های نلاتون را می توان با استفاده از ژل لوبریکانت استریل شده انجام داد. این سوندها در سایزهای مختلف بسته به قطر لوله و رنگ تولید می شوند: سوند نلاتون آبی, سوند نلاتون سبز, سوند نلاتون سفید, سوند نلاتون نارنجی.

سوند نلاتون، یک کاتتر مستقیم فاقد بالون است و بسیار کوچک و نرمتر از سوند فولی است. اغلب برای نمونه ادرار از این ابزارتجهیزات پزشکی استفاده می شود. سوند های نلاتون بلافاصله پس از مصرف دور انداخته می شوند. سوند نلاتون در رنگ ها و لوله های مختلف تولید می گردد که در عملکرد دارای تفاوت هایی هستند. سوند نلاتون هم مانند سوند فولی برای تخلیه مثانه و برقراری مسیری برای دفع ادرار به کار می‌رود. با این تفاوت که سوند فولی برای بیمارانی که دچار مشکلات شدید در دفع ادرار هستند کاربرد دارد. در حالی که سوند نلاتون که به سوند موقت نیز معروف است، برای دفع ادرار در بیماران حین جراحی و یا قبل از آن و همچنین نمونه‌ برداری استریل از ادرار بیمار استفاده می‌شود. ازاین‌ رو سوند نلاتون فاقد بالون برای فیکس شدن در مثانه بوده و پس از تخلیه ادرار بلافاصله باید خارج گردد و اگر نیاز به استفاده مجدد از این سوند بود باید دوباره کار گذاشته شود.

ویژگی‌های سوند نلاتون:

• سوند نلاتون محصولی نرم و فاقد بالن.
• پوشش آن به شکلی است که باید با دست روان سازی شود
• بسته‌بندیU مانند آن باعث شده به راحتی قابل جا به جایی باشد
• قسمت مخروطی که در انتهای آن قرار گرفته از ترومایز شدن مجاری ادراری جلوگیری می‌کند.
• یکبار مصرف بوده و باید بعد از استفاده از مجاری ادراری خارج شود

کاربردهای سوند نلاتون:

اگر به موقع و در زمان مناسب ادرار از بدنتان خارج نشود آسیب‌هایی به کلیه وارد شده که خطرات زیادی را به همراه دارد. پس اگر فردی توانایی دفع ادرار را از دست دهد باید از این محصول استفاده کند. سوندها کاربردهای زیادی دارند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.

• بیماران مسنی که از بی‌اختیاری ادرار رنج می‌برند
• قبل و بعد از عمل جراحی
• بیمارانی که دچار پروستات هستند و دفع ادرار برایشان مشکل است
• بیمارانی که مجرای ادراری آنها با سنگ کلیه مسدود شده است
• افرادی که آسیب نخاعی دیده‌اند
• وارد کردن دارو به بدن از مثانه
• گرفتن نمونه ادرار
• اندازه‌گیری میزان ادراری که بعد از عمل دفع در مثانه باقی مانده است

در زمان استفاده از سوند نلاتون باید به چه نکاتی توجه کرد:

از اصلی‌ترین مشکلاتی که شاید در زمان استفاده از سوند نلاتون به وجود آید عفونت مجرای ادراری است، به همین دلیل در زمان استفاده از آن باید بهداشت به طور کامل رعایت شود و به هیچ عنوان از این محصول دو بار استفاده نشود.

به این نکته توجه داشته باشید که تا قبل از انجام سونداژ آن را از بسته بندی خارج نکنید و در زمان استفاده با ژل لوبریکانت انجام این عمل را برای بیماران راحت تر کنید. این نکته حائز اهمیت است که در زمان استفاده از سوند باید به رنگ آن توجه کرده و سایز مناسب را انتخاب کنید.