به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، آمارهای منتشر شده از سوی پزشکی قانونی حاکی از آن است که بیشترین نزاع و درگیری در 3ماه تابستان رخ می‌دهد. چنان‌که در تابستان سال 99، 184057نفر، در تابستان 1400، 170922نفر و در تابستان 1401، 169259نفر به‌دلیل درگیری و نزاع به مراکز مختلف پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند. این آمار در قیاس با فصول سرد سال تفاوت معناداری را نشان می‌دهد. افزایش آمار نزاع و درگیری در تابستان نسبت به سایر فصول نگران‌کننده است و این فرضیه را تأیید می‌کند که بالارفتن دما موجب پایین آمدن آستانه تحمل شهروندان می‌شود.
قتل به‌خاطر بوق زدن
شاید باورش سخت باشد اما چندی قبل یک بوق‌زدن ساده به عصبانیت، درگیری و در نهایت قتل منجر شد. این ماجرا چندی قبل اتفاق افتاد و در جریان آن 5پسرجوان بعد از خروج از یک رستوران قصد سوار شدن به‌خودروی‌شان را داشتند که ناگهان راننده خودروی پژو405 که در حال عبور از آنجا بود برای آنها بوق زد.
همین موضوع، آغاز درگیری پسران جوان با راننده پژو شد. دعوای لفظی آنها کم‌کم شدت گرفت تا جایی که راننده پژو با چاقویی که همراه داشت ضربه‌ای به سینه یکی از 5 پسر جوان زد و او را به قتل رساند و مدتی بعد دستگیر شد. او در اعترافاتش درباره وقوع این حادثه گفت: من فقط برای مقتول و دوستانش بوق زدم که مراقب باشند اما همین بوق باعث درگیری شد. آنها شروع به فحاشی کردند من هم عصبانی شدم و به یاد چاقوی ضامن دارم افتادم و آن را از جیبم بیرون آوردم و ضربه‌ای به مقتول زدم و او روی زمین افتاد.
از کلافگی به‌خاطر گرما تا قتل
کلافگی از گرما یکی دیگر از دلایلی است که چندی قبل مردی که به اتهام قتل عمدی دستگیر شده بود به‌عنوان عامل گرفتاری‌اش اعلام کرد. او هنگامی که سوار بر خودرواش بود با راننده دیگری بحث‌اش شد و این درگیری پایان تلخی داشت و به قتل منجر شد. او درباره علت درگیری گفت: وقتی این اتفاق افتاد تابستان بود. از هوای گرم کلافه شده بودم. از محل کارم به خانه برمی‌گشتم و ترافیک هم عصبانی‌ام کرده بود.
در بین راه راننده پراید ناگهان جلوی من پیچید. وقتی اعتراض کردم پیاده شد و یک سیلی به من زد. من هم در اوج عصبانیت چاقویی را که در جیبم بود بیرون کشیدم و ضربه‌ای به او زدم. باور کنید من قصد به قتل رساندن او را نداشتم. همه‌چیز در یک لحظه اتفاق افتاد. رانندگی در گرما و ترافیک کلافه‌ام کرده بود و وقتی با راننده پراید درگیر شدم ناگهان کنترلم را از دست دادم.
چشم در چشم شدن درگرما
هرچند گرمای تابستان به تنهایی نمی‌تواند از یک فرد قاتل بسازد اما گرما یکی از عوامل تأثیرگذار در خشمگین شدن شهروندان است. درست مثل قتلی که مدتی قبل در فصل تابستان اتفاق افتاد و در جریان آن پسر جوانی که از شدت تشنگی و گرما عصبانی شده بود به‌خاطر چشم در چشم شدن با جوان دیگری با او درگیر شد و او را با ضربه چاقو به قتل رساند. او بعد از دستگیری درباره آنچه اتفاق افتاده بود گفت: آن روز هوا خیلی گرم بود. من از چند ساعت قبل در خیابان بودم و آفتاب حسابی به مغزم تابیده بود. خیلی تشنه بودم و پیاده به خانه برمی‌گشتم که در پیاده‌رو مرد جوانی را دیدم. او خیلی بد به من نگاه کرد. به‌خاطر خستگی ظاهرم هم نامرتب بود. مرد جوان که از کنارم رد می‌شد بدجور من را نگاه کرد. من هم عصبانی شدم و با او درگیر شدم. این درگیری در ظهر اتفاق افتاد و من هم که به اوج عصبانیت رسیده بودم ناگهان از جیبم یک چاقو درآوردم و با آن ضربه‌ای به طرف مقابل زدم.
پیک موتوری قاتل
متهم پرونده قتل دیگری که چندی قبل در تابستان اتفاق افتاد، یک پیک موتوری بود. جوانی که با زحمت زیاد تلاش می‌کرد مخارج زندگی خودش و اعضای خانواده را تامین کند اما یک اشتباه از او قاتل ساخت و مسیر زندگی‌اش را دگرگون کرد. او بعد از دستگیری درباره حادثه تلخی که اتفاق افتاده بود گفت: روز حادثه از صبح خیلی زود کارم را شروع کرده بودم.
آن روز خیلی گرم بود. تا بعد از ظهر کار کردم. تا اینکه یک جوان را به‌عنوان مسافر سوار موتورسیکلتم کردم. وقتی او را به مقصد رساندم خیلی خسته و تشنه بودم. از او کرایه‌ام را خواستم اما مرد جوان گفت که پول خرد ندارد و گفت فردا به محل کارش بروم و پولم را بگیرم. این حرف او من را به‌شدت عصبانی کرد. آن لحظه از فرط گرما و خستگی نمی‌دانستم که چه کار می‌کنم. گفتم هرطور که شده باید همین حالا کرایه‌ام را بدهی. او هم از حرفم عصبانی شد و با یگدیکر درگیر شدیم و با بالاگرفتن درگیری من با چوبی که زیر زین موتورم داشتم چند ضربه به او زدم.
گرما در بروز خشونت چقدر مؤثر است؟
امیرحسین جلالی ندوشن -روانپزشک
آیا عوامل محیطی مثل گرما می‌تواند موجب افزایش جرائم شود؛ یا میزان بروز و ظهور برخی از نشانه‌ها مثل پرخاشگری و خشونت افزایش پیدا کند؟ به‌طور کلی هر عامل محیطی و درونی که یا باعث تنش شیمیایی در بدن می‌شود، یا از طریق اثر بر بدن و در نهایت ایجاد تنش شیمیایی می‌تواند منجر به وضعیت تهییج و تحریک در سیستم عصبی ما شود، پیامد خشونت و پرخاشگری و برخی نشانه‌ها مثل کلافگی و اضطراب را می‌تواند به همراه داشته باشد.
اصولا توجه به این نکته خیلی ضروری است که بین بدن و روان‌مان و بین بخش‌های مختلف بدن و کارکردهای مغز ما ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. مولانا هم اعتقاد داشت که تن و جان بر هم پوشیده نیستند و هر دو بر هم اثر می‌گذارند. این باور با دانش مدرن روانپزشکی هم مطابقت دارد و مورد تأیید قرار گرفته است؛ بنابر این وقتی بدن در تنش باشد، روان هم در تنش قرار می‌گیرد و می‌تواند علائم و نشانه‌هایی که معمولا در واکنش با تنش به شکل دفاعی و نوعی مراقبت اما به شکل ناسازگار بروز می‌کند در این موارد هم رخ بنماید.
اینکه پزشکی قانونی اعلام می‌کند آمار جرائم در فصل تابستان افزایش پیدا می‌کند را البته نباید تک عاملی دید و آن را به یک عامل محیطی، آن هم گرما نسبت داد. پدیدارهای اجتماعی و قانونی واجد ویژگی‌های خیلی زیادی هستند و ما باید مراقبت کنیم که دچار ساده‌انگاری نشویم و به جهت اینکه این ساده‌سازی‌ها کار ما را راحت‌تر می‌کند و برای حل مسئله در ذهن خودمان قادرتر می‌کند، رو به چنین جمع‌بندی‌هایی بیاوریم.
علاوه بر عامل محیطی مجموعه عوامل اجتماعی، اقتصادی و کلان دیگر در کنار مسائل روانشناختی عمده در افرادی که به نوعی آسیب‌پذیری به جرم و جنایت و بزه دارند، قطعا تعیین است. اگر این فرض ساده انگارانه را قبول کنیم که گرما باعث افزایش جرائم و خشونت می‌شود و سهم مهم‌تری دارد؛ باید به‌عبارتی همه برنامه‌ریزی‌های پیشگیرانه قضایی، انتظامی، اجتماعی و در سطوح روانشناختی را تعطیل کرده و به جای آنها پول نفت را صرف خرید کولر برای نصب در معابر عمومی و یا خنک‌سازی معابر عمومی کنیم.
به همان اندازه که این راه‌حل به‌نظر ساده انگارانه و یا حتی واقعیت گریزانه می‌آید، این تبیین نیز می‌تواند همین ویژگی را داشته باشد. در کل این پدیده‌ها عوامل مختلفی دارد و کلان عوامل‌ها بر آنها بسیار تأثیرگذارتر هستند تا عوامل محیطی. هرچند از نقش آن نیز نمی‌توان گذشت. در نهایت نقش عوامل محیطی مثل گرما، فردی است. مثلا من در ارتباط با فرزندانم اگر در مواجهه با گرما قرار بگیرند و زمینه تحریک پذیری و تکانش گری هم داشته باشند، این کلافگی ممکن است آستانه ابراز خشم را بالا ببرد.
تأثیر گرما در پرونده‌های جنایی
یک نظریه بین‌المللی در حوزه جرم‌شناسی مطرح است که با افزایش دما و در مناطق گرمسیر، آمار جرائم علیه اشخاص مانند درگیری، قتل و... بیشتر است و با کاهش دما و سرد شدن هوا آمار جرائم اموال مانند سرقت، کلاهبرداری بیشتر می‌شود. با این حال نمی‌توان الگوی ثابتی برای این نظریه درنظر گرفت اما معمولا با افزایش دما و فرا رسیدن فصل گرما آمار نزاع و درگیری میان افراد بیشتر می‌شود که گاهی پایان مرگباری دارند و به جنایت ختم می‌شوند. این مسئله از نظر عملی هم تثبیت شده است؛ به‌عنوان مثال بدن افراد در فصل سرما کرخت و سست می‌شود. حال آنکه در فصل گرما، انسان‌ها از نظر وضعیت بدنی، آمادگی انجام کارهای بیشتری را دارند.
بررسی پرونده‌های جنایی هم نشان می‌دهد که انسان‌ها در فصل گرما تحت‌تأثیر هیجانات آنی و عدم‌کنترل آن ممکن است مرتکب جنایت شوند و به همین دلیل است که در گرما بیشتر شاهد پرونده درگیری‌های مرگبار هستیم. مسئله دیگری که تأثیر مستقیم روی گشوده شدن پرونده‌های جنایت و درگیری‌های مرگبار در فصل گرما دارد، تجمع افراد در خیابان‌ها، تفرجگاه و مکان‌های عمومی است. هرچه جمعیت بیشتر شود خب طبیعتا احتمال چشم در چشم شدن و شروع درگیری بیشتر خواهد شد و در نتیجه آمار درگیری‌هایی که منجر به جنایت شود، افزایش خواهد یافت.
حتی در فصل گرما شاهد ترافیک بیشتری در خیابان‌ها هستیم و گاهی می‌بینیم که بسیاری از درگیری‌ها پشت ترافیک رخ می‌دهد که معمولا راننده‌ها به‌دلیل گرم‌شدن هوا دچار کلافگی می‌شوند که این موضوع تبعات خطرناکی دارد. درواقع می‌توان گفت که گرما تأثیر غیرمستقیم روی افراد می‌گذارد و باعث می‌شود تا افراد زودتر عصبانی شوند و دست به‌کار جبران ناپذیری بزنند.
رحیم دشتبان، بازپرس سابق دادسرای جنایی تهران
نظر شما