سلامت نیوز : «روز جهانی بدون دخانیات» که مثل هر سال همراه با همایش‌ها و برنامه‌هایی برگزار شد که در آن از عوارض سیگار، قلیان و سایر مواد دخانی سخن به میان آمد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فرهیختگان ؛ در این میان همایش «روز جهانی بدون دخانیات»، یکی از برنامه‌هایی است که بسیاری از اشخاص و افراد را گرد هم آورد تا شرایط کشور و جهان را درباره این پدیده کهن تشریح و بررسی کنند؛ همایشی که در آن دکتر محمدکاظم ندافی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان اینکه اپیدمی دخانیات تنها با برگزاری مراسم قابل کنترل نیست، گفت: مصرف مواد دخانی در کشورهای در حال توسعه چشمگیرتر از سایر کشورهاست، این در حالی است که کشورهای پیشرفته توانسته‌اند مصرف مواد دخانی را تا حدی کنترل کنند.

ندافی گفت: ۸۰ درصد مصرف‌کنندگان مواد دخانی در کشورهای در حال توسعه هستند. همچنین هر شش ثانیه یک نفر به علت مصرف دخانیات در دنیا جان می‌بازد و نیمی از سیگاری‌ها به دلیل مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهند. همچنین به مناسبت این روز جیهان طاویلا، نماینده سازمان بهداشت جهانی در ایران در پیامی از مرگ روزانه نزدیک به ۱۶ هزار نفر و سالانه قریب به شش میلیون نفر بر اثر مصرف مواد دخانی خبر داد. وی با تاکید بر اینکه بیماری‌های غیرواگیر عامل ۶۳ درصد از مرگ‌ومیرهاست، گفت: دخانیات عنوان بالاترین عامل خطرزا را دارد و فقط شش درصد جمعیت جهان به‌طور کامل در مواجهه با شیوه‌های تبلیغات، ترویج و حمایت‌های مالی صنعت دخانیات مصون هستند.

   ایران باید قوانین جدید مالیات را بر محصولات دخانی اعمال کند
نماینده سازمان بهداشت جهانی در ایران قیمت و مالیات محصولات دخانی در ایران را پایین عنوان کرده و می‌گوید: در حال حاضر هیچ مالیاتی برای خرده‌فروشی سیگار وجود ندارد و ایران باید برای وضع قوانین جدید مالیاتی و قیمت‌ها با در نظر گرفتن تورم تلاش کند. طاویلا یکی از چالش‌های اصلی مصرف دخانیات در ایران را گسترش استفاده از قلیان در خانواده‌ها و جوانان برای پر کردن اوقات فراغت برشمرد و افزود: استفاده معمول از قلیان تنها به سفره‌خانه‌ها و چایخانه‌های سنتی محدود نشده بلکه قلیان به کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، پیک‌نیک‌های خانوادگی و مکان‌های تاریخی نیز کشیده شده که بازنگری استراتژی برای اعمال قانون و مقررات از اهمیت بالایی برخوردار است. این سخنان و بسیاری سخنان دیگر که در این روزها در رسانه‌ها منعکس می‌شود به موضوع مهمی اشاره دارد و آن جای گرفتن قلیان به‌عنوان تفریحی در میان خانواده‌های ایرانی است؛‌ همان موضوعی که طاویلا نیز در پیام خود از آن سخن گفت و افزایش آن را هشدار داد. از سوی دیگر مهدی شادنوش، قائم‌مقام معاون بهداشتی وزیر بهداشت روز گذشته در همایش روز بدون دخانیات اظهار کرد: در حال حاضر ۸/۱۰ درصد جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال در کشور مواد دخانی مصرف می‌کنند. این تعداد جمعیت روزانه حدود ۵/۱۳ نخ سیگار مصرف می‌کنند که آمار قابل توجهی است و نشان‌دهنده مسیر طولانی برای مبارزه با این مشکل است. وی همچنین گفت: ۳ درصد از نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال با مواد دخانی آشنا هستند از همین رو باید به سرعت جلوی چنین امر مذمومی در جامعه گرفته شود که جدا از مسائل دستوری نیازمند فرهنگ‌سازی است.

    تاریخچه قلیان در ایران
تاریخ دقیقی از ورود تنباکو به صورت گسترده به ایران وجود ندارد، برخی معتقدند تنباکو ابتدا توسط پرتغالی‌ها در زمان شاه طهماسب اول به ایران وارد شد. ژان باپتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی در سفرنامه‌اش درباره ایران می‌نویسد: «ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملا اختصاصی مصرف می‌کنند. در کوزه گلی دهان‌گشادی به قطر سه انگشت تنه قلیانی از چوب یا نقره که سوراخی در وسط دارد قرار می‌دهند و بر سر آن مقداری تنباکوی نم‌دار با کمی آتش می‌گذارند و در زیر قلیان سوراخ ممتدی است و در حالی که نفس را بالا می‌کشند دود تنباکو با شدت از امتداد سوراخ پایین آمده و داخل آب که به رنگ‌های مختلف می‌آمیزد داخل می‌شود. ایرانیان زن و مرد به‌طوری از جوانی عادت به کشیدن تنباکو کرده‌اند که کاسبی که باید روزی پنج شاهی خرج کند سه شاهی آن را به مصرف تنباکو می‌رساند.

بعضی‌ها خود اقرار دارند که استعمال اینقدر دود برای آنها مضر است اما می‌گویند چه کنیم عادت شده است.» اولین‌بار ابوالفتح گیلانی پزشک ایرانی دربار اکبرشاه گورکانی هند(۱۶۰۵-۱۵۴۲م)، دود تنباکو را از ظرف آبی عبور داد تا آن را خالص و سرد کند. برخی معتقدند اولین قدم برای ساخت دستگاه قلیان از این نقطه آغاز شده است. از مخالفان اساسی قلیان شاه‌عباس اول بود. وی به‌شدت به این تفنن ایرانی انتقاد می‌کرد و معتقد بود مردم با این عمل خود سرمایه ملی را هدر می‌دهند. به همین علت وی دستور داد هرکس که به استعمال قلیان بپردازد، جریمه مالی شود و تمام قهوه‌خانه‌هایی که قلیان را در کنار قهوه (نوشیدنی رایج آن زمان مردم ایران قهوه بود) ارائه می‌دهند، تعطیل شود. اما پس از مرگ شاه‌عباس بار دیگر قلیان میان مردم رواج یافت. این رواج به صورتی گسترده بود که خورجینی خاص کنار زین اسب، مخصوص قرار گرفتن قلیان ایجاد شده بود که اگر سوار می‌خواست قلیان چاق‌شده‌اش را بکشد، بتواند در حال سوارکاری این کار را انجام دهد.

قطعا همه داستان تحریم توتون و تنباکو را در دوران ناصرالدین‌شاه هم به یاد دارید. داستان از جایی شروع شد که ناصرالدین‌شاه قاجار در سفر سوم خود به اروپا بودجه همراهش به پایان رسید و برای مخارج سفرش به مشکل برخورد. در این هنگام مشاور نزدیک نخست وزیر انگلیس، ماژور تالبوت با همیاری صدراعظم ایران، امین‌السلطان مقدمات قراردادی را فراهم می‌کنند که موجب خیزش مردمی در آن زمان شد. این قرارداد که با کمپانی رژی منعقد شد، مفادش بیان می‌داشت: «شرکت رژی ۲۵هزار لیره به ناصرالدین شاه می‌پردازد و هر ساله مبلغ ۱۵لیره نیز به خزانه ایران خواهد پرداخت. در عوض کشت، خرید و فروش توتون و تنباکو ایران به انحصار این شرکت درمی‌آید.» پس از بحث‌ها و تلگراف‌هایی که رد و بدل شد و شاه به آن توجهی نکرد، میرزای شیرازی فتوای جدید خود را اظهار می‌دارد: «الیوم استعمال توتون و تنباکو بای نحو کان در حکم محاربه با امام زمان(عج) است.»
خبر این فتوا به سرعت در کشور پخش می‌شود و بر دیوار مردمان کوی و برزن نوشته و گفته می‌شود: «بر حسب حکم جناب میرزای شیرازی، اگر تا ۴۸ ساعت دیگر امتیاز دخانیات لغو نشود یوم آتیه جهاد است، مردم مهیا شوید.»

   قلیان اعتیادآور است
در جامعه و پای بساط رستوران‌های سنتی که بنشینید، با این جملات برخورد می‌کنید: «مصرف قلیان اعتیادآور نبوده و از این باب شبیه بقیه دخانیات نیست.» اما خدیجه محصلی، مسوول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در مصاحبه با ایرنا می‌گوید: «بخشی از نیکوتین موجود در دود قلیان در اثر عبور آن از آب، مصرف‌کنندگان قلیان را با استنشاق مقادیر بسیار زیادتر دود جهت رسیدن به آستانه ارضا قرار می‌دهد که این موجب وابستگی فرد و قرار گرفتنش در مواجهه با مقادیر زیادتر مواد شیمیایی سرطان‌زا و گازهای خطرناک همچون منوکسیدکربن است.عمق این اعتیاد تا آن حد است که فرد اگر چند روز از این دود فاصله بگیرد، دچار کلافگی، عصبانیت، سردرد، حواس‌پرتی، فراموشی و... می‌شود.»

   هر بار استفاده از قلیان برابر با استعمال ۱۰۰ نخ سیگار

محصلی در ادامه می‌گوید: «ناراحت‌کننده است که خیلی‌ها گمان می‌کنند مضرات قلیان کمتر از سیگار است اما افراد سیگاری که به‌طور متداول هشت تا ۱۲ نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، به‌طور متوسط با 40 تا ۷۵ پک که به مدت ۵ تا ۷ دقیقه طول می‌کشد، حدود ۵/۰ تا ۶/۰ لیتر دود استنشاق می‌کنند اما از نظر میزان مواجهه و استنشاق دود، هر فرد مصرف‌کننده قلیان در هر وعده معادل ۱۰۰ نخ سیگار دود دریافت می‌کند. میزان گاز منوکسیدکربن، فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی سرطان‌زای منتشره از احتراق زغال یا مواد ایجادکننده حرارت در قلیان در مقایسه با سیگار به مراتب بیشتر و اثرات سوء آن نیز چه برای مصرف‌کنندگان و چه افراد در معرض دود تحمیلی، فراتر است. از سوی دیگر باید توجه داشت که ماده مورد استفاده برای سیگار معمولا از برگ تنباکو است در صورتی که ماده مورد استفاده در قلیان از ساقه و ریشه است. همچنین دیده می‌شود میزان نیکوتین موجود در ساقه و ریشه تنباکو نسبت به نیکوتین موجود در برگ آن که برای سیگار استفاده می‌شود، به مراتب بیشتر است. از جانب دیگر قلیان‌های معطر که جوانان را به سمت خود جذب کرده است، فقط حاوی ۱۵ درصد توتون بوده و 85 درصد آن از مواد افزودنی تشکیل شده.»

   عوارض دودها؛ عامل کاهش سن جراحی قلب
محمدحسین ماندگار، رئیس بخش جراحی قلب و مرکز تحقیقات پیوند و جراحی بیمارستان دکتر شریعتی به فارس می‌گوید: «متوسط گروه سنی‌ای که در دنیا باید تحت عمل جراحی قلب قرار گیرند، بین ۶۰ تا ۷۰سال است‌ اگرچه آمار دقیقی در این زمینه در کشورمان نداریم اما مشاهده همکاران نشان می‌دهد متاسفانه این محدوده سنی در کشور پایین آمده و هم‌اکنون این عمل در رده سنی ۴۰ تا ۵۰ سال بسیار شیوع یافته.»

وی ادامه می‌دهد: «‌عامل مهم آن علاوه‌بر تغییر سبک زندگی، مصرف دخانیات است. سیگار و قلیان که متاسفانه بسیاری از جوانان به آنها روی آورده‌اند، از عوامل بسیار مهم این کاهش سن است.» از عوارض دیگر دودها می‌توان به بیماری‌های بدخیم همچون سرطان لب و دهان، سرطان ریه، سرطان معده و لوزالمعده و همچنین سرطان‌ روده بزرگ عنوان کرد و بیماری‌های خوش‌خیم همچون زخم معده، رفلاکس اسید معده، بیماری‌های انسداد مزمن ریوی و بیماری‌های قلبی و عروقی نیز از سایر عوارض مصرف دخانیات است.
وجود اسانس‌ها و عطرهایی که در تنباکوی قلیان‌ها وجود دارد، خود می‌تواند باعث بیماری‌های حساسیت ریوی، آسم و آلرژی شود. قائم‌مقام معاون بهداشتی وزیر بهداشت گفت: سه درصد از نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال با مواد دخانی آشنا هستند. از همین رو باید به سرعت جلوی چنین امر مذمومی در جامعه گرفته شود که جدا از مسائل دستوری، نیازمند فرهنگ‌سازی است.

  با ترک سیگار پس از یک ‌سال احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی به نصف می‌رسد
البته تمام این سخنان به این معنی نیست که افراد مصرف‌کننده مواد دخانی از قبیل سیگار و قلیان چنان اعتیاد آنها را در بر می‌گیرد که آسیب‌های آن بدون جبران است.دکتر معصومعلی معصومی با بیان اینکه دخانیات تمام انواع سیگار و مشابه آن از جمله قلیان و حتی مواد مخدر را نیز شامل می‌شود، به تفاوت میزان تاثیر هر یک از این مواد روی سلامت افراد اشاره کرد و افزود: به‌طور مثال تاثیر سیگار با قلیان متفاوت بوده، به‌گونه‌ای که گفته می‌شود مضرات یک بار کشیدن قلیان با مصرف ۶۰  تا ۱۰۰نخ سیگار برابری می‌کند. معصومی تاثیر سیگار روی چربی‌ها و تبدیل چربی‌های مفید به غیرمفید را از جمله اثرات غیرمستقیم سیگار عنوان کرد و افزود: درنهایت این امر منجر به رسوب چربی در عروق می‌شود و تنگی و انسداد رگ‌ها و درنهایت سکته را به دنبال خواهد داشت.

این متخصص قلب و عروق معتقد است: مصرف سیگار علاوه‌بر عوارض گفته‌شده ریتم قلب را بر هم زده و ضربان قلب افراد را هنگام کشیدن سیگار ۵ تا ۱۰ درصد افزایش می‌دهد. این متخصص قلب و عروق گفته‌هایی مبنی‌بر اینکه افرادی سال‌های سال سیگار کشیده‌اند، اما بیمار نشده‌اند را کاملا بی‌پایه و اساس دانست و اظهار داشت: این مساله شاید بسته به شرایط بدنی فرد دیر یا زود داشته باشد، اما در ۱۰ یا نهایت ۲۰ سال قطعا عوارض و بیماری‌های خود را نشان خواهد داد.معصومی در پایان گفت: با ترک سیگار پس از یک سال، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی در آنها به نصف کاهش خواهد یافت و تنگی رگ‌هایشان نیز با ترک سیگار کمتر خواهد شد.