سلامت نیوز : دود سیگارش تابلویی که روی آن نوشته«لطفا سیگار نکشید» را می‌پوشاند. هر لحظه و بی‌فاصله از انتهای سیگار پکی می‌زند و گاهی دود آن را بدون آن‌که از دهان بیرون دهد قورت می‌دهد و گاهی هم آن را به بیرون فوت می‌کند... وجود افراد سیگاری در جامعه یک واقعیت است که روز به روز هم بر تعداد آنها افزوده می‌شود. در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن اگر همه سیگاری‌ها تا چند سال آینده فقط به مصرف سیگار خود ادامه دهند و تمایل به مصرف مواد دیگری نداشته باشند هر نخ سیگار 5/5 دقیقه از عمر آنها می‌کاهد.
با وجود آن‌که کارشناسان معتقدند دخانیات بیش از حوادث رانندگی، مصرف مشروبات الکلی، سوء استفاده از داروها، خودکشی و آتش‌سوزی در جهان موجب مرگ و میر انسان‌ها می‌شود اما باز هم شاهد افزایش مصرف سیگار در بین افراد جامعه و به‌ویژه جوانان هستیم. به بهانه هفته مبارزه با دخانیات به سراغ دکتر قرایی‌مقدم رفتارشناس اجتماعی رفتیم تا دلایل این افزایش را از زبان یک جامعه شناس جویا شویم.
زمینه‌های اعتیاد را از بین ببریم
دکتر«امان الله قرایی مقدم»، جامعه شناس واستاد دانشگاه به«ملت ما» می‌گوید: درباره اعتیاد دانش‌آموزان به سیگار باید بگویم هر چند که به بحث پیشگیری از اعتیاد دانش‌آموزان بودجه اختصاص داده می‌شود اما فقط بودجه مهم نیست بلکه عوامل دیگری نیز در اعتیاد نوجوانان زیر 18 سال که معمولا دانش‌آموز هستند دخالت دارد.
او می‌افزاید: خانواده این‌گونه افراد نیز مشکل اعتیاد دارند و به همین دلیل نمی‌توانند بچه‌های خود را کنترل کنند. همچنین گروه همسالان یا همان دوستان همسن و سال نیز در اعتیاد یک نوجوان دخالت می‌کند. محیطی که فرد در آن رشد می‌کند نیز اگر محیط مناسبی برای اعتیاد باشد تاثیر زیادی دارد.
این جامعه شناس خاطرنشان می‌کند: باید زمینه‌های مساعد برای اعتیاد از بین برود. باید اعتیاد را در ابعاد مختلف کنترل کرد. اختصاص بودجه به آموزش و پرورش فایده‌ای ندارد وقتی که مدیر مدرسه یا معاون و حتی معلم هیچ قدرتی در مدرسه ندارند. وقتی آنها نمی‌توانند دانش‌آموز معتاد را اخراج کنند عملا قدرتی برای کنترل سایرین ندارند.
دکتر«قرایی‌مقدم» یادآور می‌شود: گاهی خانواده‌ها مشکل اعتیاد ندارند اما نظارتی هم بر فرزندشان ندارند. آنها نمی‌دانند فرزندشان در مهمانی‌ها چه می‌کند و چه بساطی در مهمانی‌ها برپاست. از جهتی پول توجیبی زیادی در اختیار فرزندانشان قرار می‌دهند که این نیز یکی دیگر از عوامل گرایش به سیگار و سپس موادمخدر است.
او می‌گوید: براساس تحقیقاتی که در چند شهر بزرگ انجام داده‌ایم، غفلت والدین یکی از دلایل اصلی اعتیاد دانش‌آموزان است. از دیگر سو باید مطابق الگوهای ایران باستان که اکنون در ژاپن هم اعمال می‌شود دانش‌آموز را از کودکی مسئولیت‌پذیر بار آوریم. آنها خودشان باید کلاس درس و دستشویی‌ها را تمیز کنند، همچنین هر دانش‌آموز باید زیرنظر دانش‌آموز سال بالایی باشد و این‌گونه است که از دوران کودکی می‌توانیم با این پدیده مبارزه کنیم.
تاثیر گروه دوستان در ترغیب به سیگار
قرایی مقدم با اشاره به وجود عوامل متعدد در ترغیب جوانان به سیگار کشیدن معتقد است: یک دسته عوامل خانوادگی در این موضوع اهمیت دارد یعنی خانواده‌هایی که فرزندان آنها بی‌سرپرست، تک‌سرپرست یا بدسرپرست هستند. فرزندان طلاق یا آنها که به شکل خیابانی رشد کردند و در اصطلاح خودرو رشد کردند می‌توانند بسیار زیاد در معرض اعتیاد به سیگار قرار بگیرند. دومین عامل تاثیری است که گروه دوستان و همسالان بر افراد دارند یعنی کسانی که با آنها نشست و برخاست دارند.
مسئله مهمانی‌های شبانه و دوستانه مثل جشن تولد، دوره‌های دوستانه محل مناسبی است که اگر جوانان در آن کنترلی نداشته باشند و تنها در این مراسم حضور یابند مکان مناسبی برای سیگاری شدن در مرحله اول و پس از آن گرایش به انواع نابهنجاری‌ها است. متاسفانه جوانان ما توانایی«نه» گفتن را ندارند،اتکای نفس ندارند و خیلی زود تحت تاثیر گروه همسالان خود قرار می‌گیرند.
سرخوردگی و نبود شادی عوامل موثر در مصرف سیگار
قرایی مقدم در ادامه عوامل موثر در مصرف سیگار می‌گوید: از عوامل دیگر می‌توان به محل زندگی اشاره کرد این‌که در کجای تهران یا هر شهردیگری زندگی کنیم خود تاثیر زیادی بر تربیت و آینده فرزندان ما دارد. این جامعه شناس می‌افزاید: بررسی روی سیگار نشان می‌دهد پول توجیبی زیاد تاثیر زیادی بر سیگاری شدن جوانان دارد. وقتی پول زیادی به دست فرزندان ما باشد نمی‌دانند آن را چگونه خرج کنند بنابراین یکی از راه‌های خرج آن را خوش گذرانی می‌دانند که در پی آن می‌توان انتظار زیادی به سیگاری شدن آنها داشت.
قرایی مقدم با بیان این‌که سرخوردگی‌ها که به میزان زیادی هم در جامعه ما دیده می‌شود از جمله این عوامل شناخته می‌شود می‌گوید: ما و بزرگان ما باید بپذیرند جوانان به شادی و موسیقی و مراکز تفریحی نیاز دارند. دختران ما که سیگاری می‌شوند و خیلی هم به قلیان گرایش دارند و اکنون هم که صحبت از ایجاد سفره خانه‌هایی برای زنان است می‌تواند به این مشکل دامن بزند. او با انتقاد از شرایط موجود به‌ویژه برای دختران می‌افزاید:
طبق آمارهای رسمی، حدود 9 درصد دختران و زنان در جامعه ما دخانیات مصرف می‌کنند که این رقم در میان دختران دانشجو کمی بالاتر است. شاید این رقم چندان نگران‌کننده نباشد، اما با توجه به رشد این رقم در هر سال و همچنین با توجه به این واقعیت که بسیاری از این دختران در سن باروری و زایمان هستند، می‌توان به اهمیت این آمار و ارقام برای سلامت همگانی دختران و نسل‌های آتی پی برد.
قرایی مقدم معتقد است: عوامل مختلفی در افزایش مصرف دخانیات توسط دختران نقش دارند که مواردی مانند اینها را شامل می‌شود: بازاریابی صنعت دخانیات، دسترسی آسان به محصولات دخانی، قیمت پایین این محصولات، مصرف دخانیات توسط والدین و سایر اعضای خانواده، و تصور دختران از پیدا کردن وجهه اجتماعی بهتر در جامعه.
افزایش گرایش دختران به سیگار
همچنین در طی مطالعاتی که انجام شده است، دلایلی که دختران برای استعمال دخانیات ذکر می‌کنند، موضوعاتی مانند موارد زیر را دربرمی‌گیرد: احساس آزادی و استقلال بیشتر؛ نگرانی از وزن(بر مبنای این تصور که مصرف دخانیات باعث لاغر شدن می‌شود)، ساختار بدن و توجه به مد؛ دریافت تصویری مثبت از مصرف دخانیات در فیلم‌ها، مجلات و فرهنگ مربوط به دوران جوانی؛نمایش وضع مطلوب اقتصادی از طریق مصرف دخانیات؛ و فرهنگ مثبت انگاری مصرف دارو و مواد شیمیایی. هر چند تمام این عوامل در جامعه ما فراوان نیست، اما از روش‌های مستقیم یا غیرمستقیم(مانند تبلیغ در ماهواره و اینترنت) می‌تواند بر نوجوانان و جوانان دختر اثرگذاری داشته باشد.
بنابراین وظیفه مهم تمام نهادهای اجتماعی، از جمله خانواده و مدارس است که با آگاهی از این عوامل و زمینه‌های تاثیرگذاری آنها، برنامه‌های درازمدتی را برای مقابله با گسترش پدیده مصرف دخانیات در دختران طراحی و در سطوح مختلف اجرا کنند و در عین حال، از وسایل موثری مانند برنامه‌های صدا و سیما نیز غافل نباشند. او در ادامه می‌گوید: به اندازه پسران جامعه دختران ما از امکانات ورزشی و تفریحی برخوردار نیستند بنابراین محدودیت‌هایی دارند.
این آسیب شناس معتقد است: نباید فکر کنیم که جوان مثل ما است وقتی شادی وجود ندارد و جوانان نمی‌توانند انرژی خود را تخلیه کنند مجبوریم که با این شرایط مواجه شویم. شادی که فقط بی‌بند و باری نیست ما هنوز نتوانسته‌ایم یک برنامه مفید و مفرح در تلویزیون برای جوانان بسازیم اینها همه فراهم‌کننده سرخوردگی و نا امیدی در جوانان است. جوان شغل، کار و خانواده می‌خواهد و در صورت مواجه شدن با بن بست به کارهایی رو می‌آورد که نباید انجام دهد.
قرایی مقدم ادامه می‌دهد: درجامعه ما شادی وجود ندارد حتی موسیقی‌های ما هم شادی ندارد. اگر برنامه‌هایی هم برای تولید برنامه‌ای شاد شروع به کار می‌کند خیلی سریع ممنوع از کار می‌شوند. اینها عواملی هستند که جوان را به سمت و سویی سوق می‌دهد که برای او منفعتی به دنبال ندارد جوان به سمت گیتار می‌رودگیتاری که هیچ ارتباطی به فرهنگ ایرانی ندارد. گیتار که می‌زند کم کم مثل هنرمندان خارجی سیگار هم به دست می‌گیرد.
قرایی مقدم در ادامه با اشاره به شیوع سیگار در بین دختران جوان می‌افزاید: امروز شیوع سیگار در بین دختران ما علاوه بر پسران موضوعی است که روز به روز در حال افزایش است حتی با وجود آگاهی از مضرات آن برای دختران مثل تاثیر بر جنین و باردار شدن اما باز هم سیگار در دستان خانم‌ها و دختران دیده می‌شود. آنها حتی نمی‌دانند این سیگار چه مضراتی برای آینده آنها و فرزندشان خواهد داشت. سیگار موجب افزایش استرس‌های دوران بارداری شده و در پی این استرس کودکان نابهنجار به دنیا می‌آیند .
برخی معتقدند خشونت نیز از زمان جنینی به وجود می‌آید. او با اشاره به دلایل گرایش دختران به سیگار می‌گوید: اعلام تجدد و فخرفروشی و امروزی بودن می‌تواند به عنوان دلایلی اساسی در این گرایش باشد که مهم‌تر از همه اینها حس بزرگی و استقلال نیز از مهم‌ترین علت‌ها به شمار می‌آید این عوامل همه در کنار هم شرایط سیگار کشیدن را مهیا می‌کند تا جوان به قول خود اندکی از فضای اطرافش بی‌اطلاع باشد قرایی مقدم می‌گوید:
شادی و نشاط زمانی در جامعه مهیا می‌شود که کار و فضای تفریحی وجود داشته باشد. سیگار شروع اعتیاد به موادمخدر و رو آوردن به انواع آسیب‌های اجتماعی است. دولت و مسئولان باید تلاش کنند و توجه جامعه شناسانه به این موضوع تنها می‌تواند در کنار برنامه‌ریزی‌ها مثمر ثمر باشد.
این استاد دانشگاه با بی‌تقصیر دانستن فرد در گرایش به نابهنجاری‌های اجتماعی معتقد است: باید بپذیریم که فرد مقصر نیست و این دیگران و تاثیرگذارانی مثل معلم، هنرمند، سیاستمدار و خانواده است که جوانان ما به امور نامناسب مثل سیگار و دیگر امور ناپسند رو می‌آورند، قرایی مقدم با بیان این‌که در جوامع جهان سوم افراد سیگاری زیاد وجود دارد می‌گوید: این موضوع به این دلیل است که این افراد به‌راحتی نمی‌توانند به خواسته‌های خود دست یابند.
این جامعه شناس اظهار می‌کند: این‌که جوانان در مصرف سیگار این موضوع را بیان می‌کنند که خیلی از بزرگان و آنها که عمر زیاد داشته‌اند سیگاری بوده‌اند پس مدام نگویید که سیگار نکشید، این موضوع یک بهانه است که بیشتر اوقات از سوی مصرف‌کنندگان سیگار بیان می‌شود. قرایی مقدم ادامه می‌دهد:
فرد از شکم مادر سیگاری متولد نمی‌شود مگر مادرانی که سیگاری بوده‌اند این موضوع که این تقصیر را به گردن فردبیندازیم و او را در تمام آسیب‌ها مقصر بدانیم هرگز از دیدگاه جامعه‌شناسی مورد قبول نیست. تا زمانی که این موضوع را نپذیریم که فرد مقصر نیست بلکه معلم، هنرمند، پزشک یا ورزشکار است که مقصر است، نمی‌توانیم به‌راحتی با مشکلات اجتماعی در جامعه مواجه شده و در پی حل آن برآییم وقتی ورزشکاری سیگار می‌کشد و روی بدن خود خالکوبی می‌کند
و هزار کار غیر اخلاقی دیگر انجام می‌دهد و هنوز هم نام خود را قهرمان و ورزشکار می‌داند نمی‌توان از جوانان جامعه انتظار دیگری داشت برخی پزشکان هم که خود منع سیگار می‌کنند سیگار به دست هستند. فرد معلول است و عامل نیست عامل جامعه است در حالی که می‌خواهیم گناه جامعه را به گردن فرد بیچاره بیندازیم. وقتی هنرمند در سریال‌ها و فیلم‌ها سیگار می‌کشد چیزی جز تشویق آن با خود به همراه ندارد.
تاثیر جامعه مرجع بر جوانان
قرایی مقدم با اشاره به اهمیت الگوپذیری در بین جوانان می‌گوید: الگوبرداری از مسائل مهم جامعه است. در علم جامعه‌شناسی افرادی در جامعه هستند که با نام افراد مرجع شناخته می‌شوند یعنی افراد بزرگ. افراد بزرگ اگر خطا کنند صدها مرتبه در جامعه بیشتر از افراد معمولی خطاکار هستند چرا همواره در جامعه تقصیر به گردن فرد می‌افتد.
ذات فرد نیست که او را به ناهنجاری یا در سطحی سیگار کشیدن می‌کشاند بلکه این خود جامعه است که شرایط را این‌گونه فراهم می‌کند. او با بیان این‌که در جوان احساس غالب است نه تفکر منطقی می‌گوید جوان معمولا به عاقبت کار نمی‌اندیشدبرای جلوگیری از این باید شرایط برای شادی و پر شدن اوقات فراغت جوانان مهیا باشد شادی و نشاط اساس هر جامعه‌ای است اگر در جامعه‌ای مسئولان، هنرمندان، ورزشکاران و سایر افراد مرجع خطا کنند خطای آنها قابل بخشش نیست .
او در پایان با اشاره به راه‌حلی برای کاهش مصرف سیگار می‌گوید: من سال‌ها قبل پیشنهادی برای کاهش مصرف سیگار دادم آن هم افزایش خیلی زیاد قیمت آن بود که گمرک روی آن بگذارد. هرچند بخش زیادی به شکل قاچاق می‌تواند وارد شود. آمار نشان می‌دهد ایران جزو بزرگ‌ترین کشورها در واردات سیگار است و در پی آن پول کشور به دست کشورهایی می‌رود که دایم برای ما رجز خوانی می‌کنند.
سیگار کشیدن نوعی واکنش اجتماعی است
جوانان معمولا برای بیان اعتراض خود نسبت به مشکلاتشان به سیگار کشیدن روی می‌آورند، البته در زمانی که نمی‌توانند به بیان مستقیم مشکل خود بپردازند. به گزارش سرویس«جوانان» ایسنا، 14 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال کشور مواد دخانی مصرف می‌کنند که این آمار در مردان، چهار برابر زنان است. این میزان مصرف مواد دخانی که بر اساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت در میان جوانان شیوع بیش‌تری دارد، هر روز بین 150 تا 180 نفر را در کشور می‌کشد و به گفته وزیر بهداشت،
25 درصد مرگ‌ومیر در سنین 20 تا 65 سال به نوعی با عوارض مصرف دخانیات ارتباط دارد. حال نرخ بیکاری و آمار مجردین را با مصرف‌کنندگان سیگار مقایسه می‌کنیم. اعتیاد به سیگار که در واقع وابستگی به نیکوتین است به سرعت حاصل می‌شود. تقریبا ۸۵درصد افرادی که فقط یک عدد سیگار کشیده‌اند به مصرف آن ادامه داده‌اندنیکوتین با فعال کردن سیستم پاداش دوپامینی باعث اعتیاد به سیگار می‌شود.
به گزارش اکونیوز، در بررسی سال ۲۰۰۸ سیگار سومین صنعت سودآور در جهان بعد از صنعت نفت خام و داروسازی بوده است. سود حاصل از فروش سیگار به اندازه‌ای سرشار است که دولت‌ها حاضر به کاهش فروش سیگار در کشورهای دیگر و در کشور خودشان نیستند. به گفته مسئولان شرکت دخانیات درآمد مصرف سیگار در ایران در صورتی که واردات سیگار قانونی شود ۱۸ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
شرکت دخانیات ایران را می‌توان از سودآورترین شرکت‌های دولتی در بخش صنایع و معادن دانست. ایران در سال ۲۰۰۵ بعد از ژاپن و عربستان سعودی سومین مصرف‌کننده بزرگ سیگارهای امریکایی در جهان است. حال آن‌که مصرف سیگار در ایران در سال ۱۳۸۸، حدود ۱۵۰ درصد افزایش داشته است.
اثرات سیگار بر انسان
سیگار حاوی ماده نیکوتین است. نیکوتین به وسیله سیگار به ریه‌ها کشیده می‌شود و به‌مدت ۶ ثانیه توان مغز را بالا می‌برد. پژوهش‌های بسیاری در دنیا انجام شده که بر مضر بودن مصرف سیگار دلالت می‌کنند. با این وجود، شرکت‌های تولید سیگار این پژوهش‌ها را بی‌اساس و اثبات نشده می‌خوانند و به تبلیغ گسترده سیگار در کشورهای مختلف جهان ادامه می‌دهند. در بیشتر کشورهای جهان، جز مناطق آزاد، از سیگار مالیات سنگینی دریافت می‌شود(تا چند برابر قیمت اولیه) و سعی می‌شود این پول خرج بهبود سلامت مردم آن کشور شود.
پژوهش‌های زیادی نیز سیگار را از عوامل اصلی سرطان می‌دانند. به عنوان مثال در مطالعات گسترده مشخص شده که علت اصلی سرطان ریه سیگار است. یکی دیگر از زیان‌های سیگار سفت شدن رگ‌ها است که باعث گرفتگی می‌شود. این گرفتگی ممکن است منجر به سکته قلبی شود. مدت‌ها تصور می‌شد که وجود قیر و دیگر مواد شیمیایی در تنباکو،
دلیل اصلی بروز سرطان در افراد سیگاری است. امروزه ثابت شده که نیکوتین خاصیت سرطانزایی دارد، به این دلیل که این ماده جلوی عملکرد طبیعی بدن برای دفع کردن سلول‌های آسیب دیده را که ممکن است در آینده سرطانی شوند، می‌گیرد. به همین دلیل، مصرف نیکوتین سرطانزا است.
منبع:روزنامه ملت ما
دود سیگارش تابلویی که روی آن نوشته«لطفا سیگار نکشید» را می‌پوشاند. هر لحظه و بی‌فاصله از انتهای سیگار پکی می‌زند و گاهی دود آن را بدون آن‌که از دهان بیرون دهد قورت می‌دهد و گاهی هم آن را به بیرون فوت می‌کن
نظر شما