سلامت نیوز :تازه‌ترین چالش سلامت مردم، اجرای همزمان دو طرح پزشک خانواده و پزشک امین است. دوئلی که بین وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی پیش آمده و هر کدام مدعی هستند طرح ما به درد مردم می‌خورد! شاید اگر وزارت بهداشت طرح پزشک خانواده را پیش برده بود، امروز این بحث‌ها مطرح نمی‌شد. طرحی که از سال 84 کلید خورد و قرار بود انقلابی در نظام سلامت ایران باشد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز اوایل قرار بود این طرح در روستاهای کشور اجرا شود تا اگر امتحانش را خوب پس داد به شهرها بیاید. نظام ارجاع از روستا به شهر، استفاده از ظرفیت پزشکان بخش خصوصی در شهرها و کلی مورد دیگر از مزایایی بود که برای این طرح نام برده بودند که اگر به درستی اجرایی می‌شد تا امسال 14 میلیون نفر در 10 استان کشور تحت پوشش این طرح قرار گرفته بودند.

همه درگیر و دار بحث درباره طرح پزشک خانواده بود که صحبت از طرح دیگری به میان آمد. سازمان تامین اجتماعی که حفظ و ارتقای سلامت بیش از ۳۲میلیون نفر از جمعیت کشور را بر عهده دارد مدعی شد برای ارائه خدمات مطلوب به این جمعیت، طرح «پزشک امین» را در دستور کار قرار داده است و می‌خواهد با اجرای این طرح، نقش اساسی و مهمی در تحول نظام درمان سازمان تامین اجتماعی کشور بردارد.

طرحی که داد و فریاد و اعتراض وزارت بهداشت را درآورد و حالا موافقان و مخالفان زیادی درباره آن اظهارنظر کرده‌اند. موافقان می‌گویند این طرح برای کوتاه مدت می‌تواند ضعف‌های طرح پزشک خانواده را جبران کند و مخالفان اعتقاد دارند اجرای همزمان پزشک خانواده و پزشک امین موازی کاری محض است. پزشک امین چیست؟ حافظی رئیس سازمان تامین اجتماعی، در تعریف پزشک امین می‌گوید این طرح برای ارائه خدمات تشخیصی - درمانی در چارچوب مشخصی دیده است که پس از انجام معاینات اولیه برای بیمه شده پرونده سلامت تشکیل می‌دهد و تمامی اطلاعات تشخیصی، درمانی و سوابق پزشکی بیمه شده را در پرونده سلامت ثبت و نگهداری می‌کند.

آن طور که می‌گویند پزشک امین وظیفه حفظ و ارتقای سلامت شما را برعهده دارد و علاوه بر ارائه خدمات تشخیصی - درمانی نسبت به ارائه مشاوره‌های درمانی و پیگیری اقدامات درمانی و همچنین ترویج و آموزش بهداشت اقدام خواهد کرد. از همان روزی که زمزمه‌های اجرای این طرح به گوش رسیده عده‌ای گفته‌اند اجرای پزشک امین با پزشک خانواده تداخل دارد. موضوعی که حافظی اعتقادی به آن ندارد و می‌گوید: «پزشک خانواده یک تیم است که تشکیل شده از پزشک عمومی، ‌روانشناس، پرستار، متخصص تغذیه و... درحالی‌که پزشک امین یک نفر است که سوابق بیمار را نگه داشته و به او مشاوره می‌دهد و خط ‌مشی این دو هیچ تداخلی در یکدیگر ندارد. به هیچ عنوان اعتقاد نداریم که این طرح مغایرتی با پزشک خانواده دارد.»

موازی کاری است از مخالفان سر سخت اجرای همزمان دو طرح، خانم وزیر بهداشت بود. مرضیه وحید دستجردی نسبت به اجرای طرح پزشک خانواده واکنش تندی نشان داد و گفت: «اجرای طرح پزشک امین توسط سازمان تامین اجتماعی، موازی با اجرای برنامه پزشک خانواده در کشور است. وزارت بهداشت هیچ طرحی غیر از پزشک خانواده را نمی‌شناسد. وزارت بهداشت با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی دستورالعمل نهایی پزشک خانواده امضا کرده است. لذا هیچ مفهومی از جمله پزشک امین برای وزارت بهداشت موضوعیت ندارد.»

خانم وزیر حسابی پای طرح وزارتخانه‌اش ایستاده و سفت و سخت از آن دفاع می‌کند: «پزشک خانواده یک برنامه ملی است که دو وزارتخانه بهداشت و رفاه، برای اجرای آن توافق کرده‌اند. در این برنامه وزارت بهداشت به همراه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به یک توافق نهایی رسیده‌است و هر چیز دیگری به غیر از آن برای ما موضوعیت ندارد. همه دانشگاه‌های علوم پزشکی باید در این طرح همکاری داشته باشند و تاکنون 20 دانشگاه برای اجرای آن اعلام آمادگی کرده‌اند.»

طبق گفته وحید دستجردی مهرماه امسال اعتبار اجرای طرح پزشک خانواده تا پایان سال را به صورت پیش‌پرداخت در اختیار سه استان پایلوت این طرح قرار داده‌ است. جز وزیر، بقیه مدیران و مسئولان وزارت بهداشت هم حسابی از اجرای این طرح شاکی‌اند.

نمونه‌اش حسن آقاجانی، مشاور وزیر بهداشت و مدیرکل دفتر وزارتی است که طرح پزشک امین را غیرقانونی می‌داند: «اجرای هر برنامه‌ای که در راستای دخالت یا موازی کاری با برنامه‌های وزارت بهداشت صورت پذیرد به ضرر مردم و نظام سلامت و مخالفت با قانون است.پزشک خانواده یک طرح ملی است. تکالیف نهادها درخصوص اجرای این طرح در برنامه پنجم توسعه مشخص شده و وزیر رفاه وقت و وزیر بهداشت، طی امضای تفاهمنامه‌ای پایلوت طرح پزشک خانواده را در 3 استان برعهده گرفتند. همچنین تکالیف وزارت رفاه و وزارت بهداشت در این تفاهمنامه به‌طور کامل مشخص شده است. به‌نظر می‌رسد فعالیت وزارت رفاه خارج از این چارچوب، به شکلی مخدوش کردن این تفاهمنامه است.

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به همین صراحت موضعش را نسبت به اجرای طرح پزشک امین عنوان کرده و اجرای آن را نوعی موازی کاری یا مداخله در اجرای طرح پزشک خانواده عنوان کرده‌است.» در کنار این مخالفان، نمایندگان مجلس هم به میدان آمدند و نظراتشان را اعلام کردند. مسعود پزشکیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان این که اجرای طرح پزشک امین از سوی سازمان تامین اجتماعی خلاف سیاستگذاری‌های بخش سلامت است، می‌گوید: «اجرای این طرح موجب تزلزل طرح پزشک خانواده می‌شود، از این‌رو دستگاه‌های متولی باید با این طرح برخورد کنند.»

حسن تامینی لیچایی، عضو دیگر کمیسیون بهداشت مجلس هم اعتقاد دارد از آنجا که پول اجرای طرح پزشک خانواده در اختیار وزارت بهداشت نیست طرح پزشک امین باعث از هم پاشیدگی طرح پزشک خانواده می‌شود: «در حوزه درمان سیاستگذار و متولی اصلی وزارت بهداشت است، اما متأسفانه بسیاری از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها به این حوزه ورود پیدا کرده و خدمات درمانی به پرسنل خود ارائه می‌کنند، بدون اینکه پکیج سیاستی آنها توسط وزارت بهداشت طراحی شده باشد، ضمن اینکه هیچ نظارتی هم از سوی وزارت بهداشت صورت نمی‌گیرد.

 بنابراین تمام بخش‌هایی که در حوزه بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند و اعتبارات مربوطه باید به‌صورت واحد تحت اختیار یک سیاستگذار قرار گیرند تا سیاستگذار دقیقا بداند چه کاری می‌خواهد انجام دهد، به هرحال سازمان تأمین اجتماعی طرحی تحت عنوان پزشک امین برای نیروی انسانی تحت پوشش خود تعریف کرده و توانسته رضایت پزشکان و بیمه‌شدگان را جلب کند.»

 موازی کاری نیست در این میان عده‌ای هم نظر مخالفان را قبول ندارند و می‌گویند اجرای این طرح می‌تواند به نظام سلامت کشور کمک کند. دکتر شاهرخ رامین عضو کمیسیون بهداشت مجلس در گفت‌وگو با تهران امروز از موافقتش با طرح پزشک امین حرف می‌زند: «پزشک امین طرحی است که گوشه‌ای از محسنات و حمایت‌های فکری طرح پزشک خانواده را گرفته و منجر به ارتقای سطح سلامت خواهد شد. اگر این طرح هوشمندانه اجرا شود همان سودهایی را که طرح پزشک خانواده برای سلامت جامعه خواهد داشت، در خانواده‌ها هم به دست خواهد آمد.

اجرای این طرح می‌تواند رضایتمندی را در بین مردم بالا ببرد. از سوی دیگر پزشک‌ها و متخصصین در این طرح حقوق بالایی دریافت می‌کنند که نشان می‌دهد سازمان تامین اجتماعی توانسته است هم مشتری‌های داخلی که همان پزشکان باشند و هم مشتری‌های خارجی که همان مردم هستند را راضی نگه دارد. با اجرای طرح پزشک امین هم رضایتمندی مردم، هزینه‌های کلان نظام سلامت پایین می‌آید و وابستگی به خارج کم می‌شود.


 این‌ها همه مزایایی است که می‌تواند ما را به اجرای این طرح امیدوار کند.» سید امیر حسین قاضی زاده،عضو دیگر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم اعتقاد دارد سازمان تامین اجتماعی از خلأ ناکارآمدی اجرای طرح پزشک خانواده و عدم تعهد برای اجرای آن استفاده کرده و برای مدیریت بهتر منابع خود و همچنین مدیریت خدمات درمانی که به بیمه‌شدگانش ارائه می‌کند، تصمیم به اجرای چنین طرحی گرفته است: «طرح پزشک امین زمانی برای طرح پزشک خانواده مضر است که طرح پزشک خانواده در تمام نقاط کشور مستقر شود نه در شرایط کنونی که سال‌هاست حرف اجرای آن مطرح است، اما نه تنها اجرا نشده بلکه برگشت به عقب هم اتفاق افتاده است.در این راستا مقصر کسانی هستند که تعهدی برای اجرای طرح پزشک خانواده ندارند و با آن بازی سیاسی می‌کنند، چراکه اگر پزشک خانواده بخواهد به درستی اجرا شود باید قانون تمام وقتی اعضای هیات علمی و چندین قانون دیگر هم اجرا شود، پزشک خانواده یک نظام اداری است که نمی‌خواهند آن را اجرا کنند، به همان دلیل که نمی‌خواهند تمام وقتی اعضای هیات علمی را اجرا کنند.

طبیعتا در چنین شرایطی که منابع و مصارف سازمان‌های بیمه‌ای با هم همخوانی ندارد و برای مدیریت منابع مشکل دارند و از طرف دیگر هم نارضایتی عمده و پیش رونده‌ای در بیمه شدگان‌شان در حوزه درمان و سلامت به‌وجود آمده به فکر چاره می‌افتند تا بتوانند مشکلات منابع و حوزه درمان را رفع کنند.» او می‌گوید اجرای چنین طرحی قبلا هم سابقه داشته است: «طرحی شبیه پزشک امین قبلا توسط کمیته امداد به اجرا درآمده است، لذا این طرح جدیدی نیست اما جامعه هدف تامین اجتماعی بزرگ‌تر است، اجرای طرح‌هایی از این دست به دلیل ضعف عملکرد متولیان سلامت است.

اگر پزشک خانواده به درستی و در تمام نقاط کشور به اجرا درآید باید تمام این طرح‌ها خاتمه یابد اما تا وقتی که پزشک خانواده در کل کشور مستقر نشده و بنایی از اجرای آن نیست باید به سازمان‌های بیمه حق داد که برای منافع مشتریان و هزینه‌های سازمانی از این قبیل طرح‌ها اجرا کنند، هرگاه پزشک خانواده مستقر شود وجود این‌گونه طرح‌ها مضر است و باید جمع شود.» در انتظار اجرا عده‌ای از مسئولان و مدیران هم فعلا دست به عصا حرکت کرده‌اند و ترجیح می‌دهند تا اجرای طرح منتظر نتایجش باشند. دکتر انوشیروان محسنی بندپی نایب رئیس کمیسیون بهداشت در این باره به خبرنگار تهران امروز می‌گوید: «تا زمانی که مشخص نشود این طرح شامل سیاستگذاری هم می‌شود نمی‌توان با آن مخالفت کرد. هم اکنون صندوق تامین اجتماعی اعلام کرده که قرار است به سلامت افراد تحت پوشش خود دراین طرح بپردازد بنابراین تصور نمی‌کنم که موازی هم باشد.

از طرفی باید برای اجرای درست طرح پزشک خانواده هم تلاش کرد چون معتقدم که حل معضل نظام بهداشت در گرو اجرای این طرح است.» دکتر حسین علی شهریاری، رئیس این کمیسیون هم نظری مشابه به او دارد و می‌گوید امیدوار است طرح پزشک امین، پزشک خانواده را به مقصد برساند: «امیدوارم طرح پزشک خانواده تا پایان برنامه‌ پنجم به صورت کامل به اجرا درآید، البته تحقق کامل این طرح منوط به همکاری، همراهی و تخصیص منابع مورد نیاز توسط دولت است. بنابراین وقتی این طرح اجرا شود تمام این طرح‌های موازی تجمیع می‌شوند. فعلا صندوق تامین اجتماعی قصد دارد این طرح را برای بیمه شدگان خود اجرا کند و من هم تصور نمی‌کنم مشکلی داشته باشد. ما در کمیسیون بارها به مسئولان وزارت رفاه تذکر دادیم که وارد حوزه سیاستگذاری سلامت که وظیفه وزارت بهداشت است نشوند و در اجرای طرح سراسری پزشک خانواده با وزارت بهداشت هماهنگ باشند بنابراین امیدوارم با تلاش برای اجرای طرح پزشک خانواده این طرح هم حذف شود.» سریال پزشک خانواده همچنان ادامه دارد اجرایی نشدن پزشک خانواده صدای اعتراض مجلسی‌ها و افکار عمومی را درآورده و همه منتظر اجرای کامل این طرح هستند تا نتایجش را به طور ملموس در جامعه حساس کرد.

 دکتر رامین در این باره می‌گوید: «پزشک خانواده اتفاقی بزرگ و ملی است که می‌تواند اوضاع ارائه خدمات جامع سلامت، برنامه‌ریزی‌ها و کیفیت‌ها بهبود بدهد. موانع فراوانی در مقابل اجرای این طرح قرار دارد. از مردم عادی تا مجریان طرح هر کدام می‌توانند به عنوان موانع طرح تلقی شوند و عمل کنند. مردمی که دفترچه بیمه‌شان را دستشان می‌گرفتند و به هر متخصصی که دوست داشتند مراجعه می‌کردند و هر هزینه‌ای که متخصص در آن می‌نوشت بیمه پرداخت می‌کرد. امروز می‌بایست در قالب نظام شبکه و تحت نظارت پزشک خانواده حرکت کنند.

نمی‌توانند به هر متخصص و هر فوق تخصصی مراجعه کنند و از مزایای بیمه بهره ببرند مگر اینکه پزشک خانواده این تشخیص را بدهد. نمی‌توانند از هر مزیتی، تستی، آزمایشی، پاراکلینیکی، رادیولوژی و بقیه خدمات بدون نظر پزشک خانواده استفاده کنند. طبیعی است که مردم در نگاه اول مقاومت کنند اما اگر در یک نگاه فرهنگی با مردم صحبت شود مشکلات کمتر می‌شود.

امید دارم که اگر مردم مزایای کلان پزشک خانواده را متوجه شوند و بفهمند که در کنار محدودیت‌هایی که برای آنها ایجاد می‌کند هزاران نعمت برای آنها خواهد داشت، آن وقت این مانع تبدیل به محرک می‌شود. همان اتفاقی که درباره طرح هدفمندی یارانه‌ها صورت گرفت. مردمی که ناراحتند که قرار است هزینه‌های چند برابر انرژی را پرداخت کنند وقتی متوجه می‌شوند نسل آینده و فرزندانشان در یک کشور سربلند زندگی خواهند کرد همه مشقت‌های این طرح هدفمندی را می‌پذیرند و با آن همراهی می‌کنند و امروز شاهد اجرای این طرح هستند.»

 دکتر محسنی بندپی هم اعتقاد دارد طرح پزشک خانواده یکسری مزایا و معایب دارد که باید به سمت اصلاح و اجرای درست طرح برویم: «برنامه پزشک خانواده به عنوان کلیدی‌ترین راه‌حل برطرف کردن مشکلات نظام سلامت کشور است و اکثر کشورهای موفق در عرضه خدمات بهداشتی و درمانی از همین مسیر عبور کرده‌اند و اجرای این برنامه در ایران نیز اجتناب‌ناپذیر است.

 اما هنوز به اهدافی که برای اجرای این برنامه تدوین و تعریف شده بود دست پیدا نکرده‌ایم. به طوری‌که هم ارائه دهنده خدمات و هم دریافت کننده خدمات از آن رضایت‌مندی ندارند. البته عمده نارضایتی مردم از برنامه پزشک خانواده مربوط به پزشکان است که هدف این بود که پزشک خانواده تنها بیمارنگر نباشد.اما هنوز نسبت به تربیت پزشکان متخصص خانواده اقدام نشده است‌ و سیستم ارجاع به عنوان حلقه دوم طرح پزشک خانواده نیز به صورت ناقص اجرا شده است و همین نقاط ضعف است که باعث شده طرح به خوبی اجرا نشود.» با این حساب باید منتظر بود تا نتیجه این طناب کشی بین وزات بهداشت و سازمان تامین اجتماعی مشخص شود.