طب سنتی در چند دهه اخیر رشد فزاینده‌ایی داشته است. مردم بسیاری از کشورها امروزه به دنبال یافتن شیوه‌هایی از درمان‌های طبیعی هستند تا علاوه بر درمان بیماری‌هایشان، عاملی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها باشد. رشد تقاضا در این زمینه چه از طرف مردم، چه صنایع نشان دهنده جایگاه قابل ملاحظهٔ‌ طب سنتی در عرصه بهداشت و درمان است، که توجه و حمایت بیشتر دولتمردان و جوامع علمی- دانشگاهی را به خود معطوف داشته است.
طب سنتی دانش و مهارت حفظ سلامتی به شیوه‌ای کل‌ انگارانه است، این شیوه ریشه‌ در تئوری‌های بومی و قومی، اعتقادات و باورها و تجربهٔ ملت‌ها دارد که نسل به نسل تا به امروز منتشر شده و به ما رسیده است.
طب سنتی شامل مجموعه‌ای از شیوه‌هایی است که به حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها می‌انجامد و رابطهٔ تناتنگی با گیاهان، حیوانات، مواد معدنی و تکنیک‌های فیزیکی دارد.
طب سنتی در جوامع در حال توسعه از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است و روند رشد آن در کشورهای توسعه یافتهٔ صنعتی بسیار سریع است:
▪ چین، در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد کل گیاهان دارویی مورد مصرف مردم جهان را تولید می‌کند.
▪ در گینه، نیجریه و زامبیا درمان ۶۰ درصد از کودکان مبتلا به مالاریا از طریق داروهای گیاهی صورت می‌گیرد.
ز در اروپا، آمریکای شمالی و دیگر کشورهای صنعتی، بالغ بر ۵۰ درصد مردم از درمان‌های مکمل و جایگزین، حداقل یک‌بار استفاده کرده‌اند.
▪ در سانفرانسیسکو، لندن و آفریقای جنوبی، ۷۵ درصد مبتلایان به ویروس HIV ، از طب سنتی و طب مکمل و جایگزین برای درمان استفاده می‌کنند.
▪ ۷۰ درصد جمعیت کانادا از درمان‌های مکمل حداقل یک‌بار برای درمان استفاده کرده‌اند.
▪ در آلمان ۹۰ درصد جمعیت از درمان‌های طبیعی استفاده می‌کنند و تعداد متخصصان و پزشکانی که آموزش‌های مرتبط با طب سنتی و درمان‌های طبیعی را گذرانده‌اند در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است.
▪ ۱۵۸ میلیون نفر از جمعیت بزرگسال آمریکا از طب مکمل بهره‌برده‌اند. بودجه‌ای که در سال ۲۰۰۰ در این کشور صرف درمان‌های طبیعی و طب مکمل شده قریب به ۱۷ بیلیون دلار آمریکا بوده است.
▪ دولت انگلیس برای طب سنتی و طب مکمل، سالانه در حدود ۲۳۰ میلیون دلار هزینه می‌کند.
بطور کلی بازار جهانی سالانه بالغ بر ۶۰ بیلیون دلار صرف داد و ستد داروهای گیاهی، گیاهان دارویی و درمان‌های طبیعی می‌کند.
● ایمنی و تاثیرگذاری
شواهد علمی مرتبط به آزمایش‌های بالینی که به‌طور تصادفی توسط کارشناسان انتخاب شده، نشان می‌دهد که ایمنی و سودمندی طب سوزنی و مصرف داروهای گیاهی و همینطور درمان‌هایی که نیازمند به مهارت یدی‌اند، ثابت شده‌اند اما اثبات ایمنی و سودمندی برخی گیاهان دارویی و شیوه‌های درمانی، مستلزم صرف زمان و هزینه‌ بیشتری است.
عدم کنترل و استفاده نابجا از طب سنتی و شیوه‌های متنوع آن اثرات سوء و خطرناکی را به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال گیاه Ephedra در چین برای درمان تنگی‌ نفس مورد استفاده دارد، اما در آمریکا این گیاه به عنوان دارویی رژیمی مورد استفاده بیماران قرار می‌گیرد و مصرف بیش‌از اندازه آن موجب حملات قلبی، سکته و مرگ می‌شود.
نمونهٔ دیگر این بی‌احتیاطی در بلژیک روی‌داد. به‌طوری که بر اثر مصرف گیاه نامناسب برای درمان لاغری، ۷۰ نفر نیازمند پیوند کلیه و یا دیالیز شدند.
علاوه بر ایمنی گیاهان دارویی، معضل دیگر، مربوط به سودهای بسیار کلانی است که بازار گرم خرید و فروش داروهای گیاهی و گیاهان دارویی نسیب سرمایه‌گذاران می‌کند. این سودهای کلان خود تهدیدی بزرگ برای جوامع به‌خصوص مصرف‌کننده‌ها، محسوب می‌شود چرا که باعث طمع سرمایه‌گذاران و برداشت‌های زودهنگام محصولات گیاهی و گیاهان دارویی خواهد شد. این امر علاوه بر کاهش اثربخشی و سودمندی گیاهان دارویی، موجبات انقراض و از بین رفتن گونه‌های مختلف گیاهی را فراهم می‌آورد.
● شیوه‌ها و محصولات آزموده شده
▪ ماده اولیه ۲۵ درصد داروهای مدرن (شیمیایی) از گیاهان دارویی که به‌صورت سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تهیه می‌شود.
▪ طب سنتی تاثیرات قابل توجه‌ای را در تسکین درد بعد از جراحی‌ها، کاهش حالت تهوع بانوان باردار، تسکین و کاهش حالت تهوع و استفراغ بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی‌ قرار گرفته‌اند به اثبات رسانده است.
▪ یکی از شیوه‌های درمان‌های طبیعی، یوگا، باعث کاهش تنگی نفس (آسم) می‌شود. و تکنیک‌های تای چی Tai Ji ترس افراد سالخورده را از افتادن، به طور قابل ملاحظه‌ای از بین می‌برد.
علاوه‌بر این طب سنتی قادر است بیماری‌های مسری و عفونی را نیز تحت کنترل خود درآورد. به‌عنوان مثال گیاه دارویی آنواآرتمیسیا در چین به‌ عنوان یکی از موثرترین مواد برای از بین بردن مالاریا است و سالانه مانع از مرگ یک میلیون بیمار مبتلا به مالاریا می‌شود که اغلب آنها را کودکان تشکیل می‌دهند. همچنین تحقیقات دانشمندان آفریقای جنوبی بر روی گیاه Sutherlardia Microphylla اثرات موثر این گیاه را بر افزایش انرژی، اشتها و ظاهر بیماران مبتلا به ایدز داشته است.
● تلاش‌های ‌WHO به منظور توسعهٔ ایمنی و اثربخشی طب سنتی
سازمان بهداشت جهانی، استراتژی جامع خود را در مورد طب سنتی برای اولین بار در سال ۲۰۰۲▪ به جهانیان ارائه داد. این استراتژی برای همیاری و مساعدت با کشورهای مختلف در زمینه ارتقای سطح کیفی و کمی طب سنتی طراحی شده است.
۱) توسعه سیاست‌ها و خط‌مشی دولت‌ها برای ارزیابی و نظامندکردن طب سنتی و شیوه‌های متنوع طب مکمل و جایگزین.
۲) تضمین قابلیت و خاصیت طب سنتی و درمان‌های مکمل و جایگزین بخصوص گیاهان دارویی
۳) شفاف سازی مفهوم «درمان‌شناسی» در طب سنتی و درمان‌های مکمل و جایگزین برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این نوع داروها.
۴) و در نهایت جمع‌آوری اطلاعات مربوط به طب سنتی و درمان‌های وابسته به آن.
در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی از مطالعات و تحقیقات بالینی ضدمالاریا در ۳ کشور آفریقایی حمایت می‌کند. این تحقیقات نتایح بسیار روشنی در مورد پتانسیل‌های گیاهان بر علیه مالاریا به دست داده‌اند.
همکاری‌های دیگر این سازمان، در کشورهای بورکینافاسو، کنگو، گینه، مالی، نیجریه، کنیا، اوگاندا و زیمباوه در حال اجراست. در این مناطق تحقیقاتی در مورد تاثیر گیاهان بر درمان ایدز، مالاریا، کم‌خونی (سلول‌های داسی شکل) و دیابت صورت می‌گیرد.
در سال ۲۰۰۳ این سازمان حمایت‌هایی را در مورد تسهیل فرایند توسعه و معرفی طب‌سنتی و درمان‌های مکمل به‌وسیله دوره‌های تحصیلی در فلیپین فراهم کرد. و تعلیم و تربیت فروشندگان محصولات طب‌سنتی و داروهای مکمل را در سه کشور چین، مغولستان و ویتنام در دستور کار خود قرار داده است.
● الویت‌ها در توسعه و ترفیع جایگاه طب سنتی
بیش از یک‌سوم جمعیت کشورهای درحال توسعه گرفتار کمبود داروهای حیاتی و ضروری‌ برای درمان بیماری‌هایشان هستند. فراهم کردن بستری مناسب برای ایجاد امنیت و سودمندی طب‌سنتی و درمان‌های طبیعی باعث سهولت دسترسی مردم به درمان‌های طبیعی و حفظ و برابری سلامتی برای عموم مردم جهان است.
در حالی‌که چین، کره و ویتنام، تمامی ظرفیت‌های طب سنتی را در سیستم درمانی خود نهادینه کرده‌اند، متاسفانه بسیاری از کشورها هنوز در حال جمع‌آوری شواهدی برای استاندارد بودن این نوع از درمان در جهان هستند.