5 دی ماه 1382، وقوع زلزلهای 6.6 ریشتری در بم باعث شد تا 33 هزار تن از هموطنانمان به دلیل نداشتن آمادگی مواجه شدن با چنین واقعهای در زیر آوار ناشی از زلزله کشته شوند. البته شهرهای دیگری بعد از این زمینلرزه مهیب در ایران لرزیدند .اما در این بین کارشناسان سالهاست که درباره زلزله تهران هشدار میدهند و معتقدند باید از فاجعهای که در بم اتفاق افتاد درس گرفته شود.
یک کارشناس زلزله در این باره به «حمایت» میگوید: تمام پهنه ایران، زلزله خیز است و در کل ما در کشوری زندگی میکنیم که روی خط زلزله قرار گرفته است. دکتر «احمد نادرزاده» ادامه میدهد: با این حال لرزه خیزی هرکدام از مناطق کشور با دیگری متفاوت است؛ یعنی در برخی مناطق شدید و در برخی دیگر ضعیفتر است؛ اما گفتنی است که بیش از 70 درصد از مناطق کشور، زلزله خیز شدید هستند که کلانشهرهای ما از جمله تهران، تبریز، مشهد و شیراز را میتوان از این دست مناطق دانست.تهران دارای گسلهای بزرگی است که برخی از آنها از داخل شهر عبور کردهاند و چون از نوع کوآترنر یا همان زمین ساخت هستند، لرزه خیزی آنها شدیدتر است.
نادرزاده با بیان این مطلب، میافزاید: بنابراین ممکن است گسلهای بزرگی مانند گسل «مشا» که در دماوند قرار دارد و طول آن به بیش از 200 کیلومتر میرسد، زلزله ای بزرگ را در پایتخت ایجاد کند؛ البته نباید فراموش کرد که گسلهای جنوب تهران از جمله «ری و کهریزک» نیز بسیار فعال هستند و هر لحظه هر کدام میتواند به جنبش درآید و باعث زلزله های شدید در پایتخت شود.
نگرانی از تراکم بالای جمعیت پایتخت
وی در ادامه میگوید: بهطورمعمول چند عامل زلزله خیز بودن منطقهای را اثبات میکند؛ وجود گسل لرزه خیز و سابقه تاریخی منطقه، که تهران هر دو آنها را داراست.
نادرزاده با ابراز نگرانی از تراکم بالای جمعیت در تهران تصریح میکند: مقاوم سازی بناها و آموزش شهروندان و همچنین داشتن فضاهای کافی برای استقرار نقش مهمی در مواجهه با زلزله دارند؛ بنابراین وضعیت بافت فرسوده تهران با وجود کوچههای کم عرض و ساختار متراکم که امدادرسانی را هم با مشکل مواجه میکند بسیار مشکل خواهد بود.
وی با اشاره به تحقیقاتی که بین سالهای 79 تا 84 از سوی ژاپنیها بر وقوع زلزله تهران صورت گرفت، توضیح میدهد: این طرح با همکاری آژانس همکاریهای بینالمللی ژاپن (جایکا) انجام شد و در سال 80 بود که طبق تحقیقات به این نتیجه رسیدیم که گسل شمال تهران در صورت لرزش، زلزلهای 3/7 ریشتری و گسلهای جنوب شهر یعنی ری و کهریزک زلزلهای 8/6 ریشتری را موجب خواهند شد.
این پژوهشگر زلزله ادامه میدهد: البته باید توجه داشت که لرزش گسلهای جنوبی تهران، به این علت که این منطقه داری خاک نرم و بافت قدیمی و همچنین گذرهای باریک است، تخریب بیشتری نسبت به شمال تهران به وجود خواهد آورد.وی می افزاید: آسیبپذیرترین منطقه تهران در هنگام زلزله، منطقه 17 و در مقابل امنترین منطقه نیز، منطقه 22 است زیرا تراکم ساختمانی در این منطقه پایین بوده و به علت رعایت ضوابط شهرسازی در آن فضاهای بیشتری وجود دارد.
این محقق که خود یکی از بنیان گذاران سازمان مدیریت پیشگیری شهر تهران است میافزاید: برای آنکه بتوانیم زلزله تهران را مدیریت کرده و تلفات آن را بکاهیم، در وهله نخست باید مقاومسازی بناها در مقابل زلزله را در دستور کار ساخت و ساز قرار دهیم و در مقابل تا جایی که ممکن است نظام مدیریت بحران را که شامل همه اقدامات قبل و بعد از زلزله است در شهر تقویت کنیم؛ نباید اجازه دهیم که زلزله تهران فاجعهای مانند بم را به بار بیاورد.
آیین نامهای که به داد مردم رسید
در تهران، عوامل گوناگونی بر افزایش یا کاهش آثار وقوع زلزله موثر است. با توجه به اینکه زلزله فرآیند پیچیده ای دارد، بسته به شدت وقوع آن و اینکه کدام گسل در تهران منشأ این زلزله باشد فاصله با کانون زلزله، ساعت وقوع زلزله که بهطورقطع زلزله شب خسارت و تلفات بیشتری خواهد داشت، از جمله پارامترهای درگیر در این امر است.
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در اینباره به «حمایت» میگوید: به طور دقیق شاید نتوان آماری از تلفات یا میزان خسارات زلزله تهران عنوان کرد اما خوشبختانه طی سالهای اخیر یعنی بعد از الزامی شدن آیین نامه 2800 (آیین نامه ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله) در ساخت و ساز ساختمانهای جدید و نو بنیاد از مقاومت خوبی برخوردارند بخصوص ساختمانهایی که اصولی ساخته و اجرا شدهاند. «عزیزالله رجب زاده» میافزاید: اینکه بگوییم 70 درصد شهر در اثر زلزله تخریب میشود یا 70 درصد تلفات داریم، صحیح نیست و برآوردها و در واقع سناریوها متفاوت و شناور است و به شاخصهای مختلفی بستگی دارد اما به هر حال واقعیت این است که بافت فرسوده کماکان در بخشهایی از مناطق بویژه مناطق جنوبی شهر آسیبپذیرتر است و خطر زمین لرزه در این منطقه در این منطقه همیشه تهدیدی جدی محسوب میشود.
وی معتقد است که یکی از بهترین راههای مواجهه با زلزله قریبالوقوع تهران این است که شهروندان نسبت به اقدامات پیشگیرانه در برابر زلزله اقدام کنند؛ یعنی نسبت به مقاومسازی یا نوسازی اماکن مسکونی خود اقدام و همچنین باید آمادگی خودشان درباره پیشبینی اقلام ضروری در منزل، آموزش کمکهای اولیه، حضور در تشکلهای داوطلبانه، ایجاد ستادهای مدیریت بحران کوچک در واحدهای مسکونی و اداری و... ارتقا دهند.
رجب زاده تاکید میکند: از طرفی دیگر همه سازمانها و نهادهای مسئول و متولی مدیریت شهری، باید در بخشها و فعالیت خود موضوع زلزله و ضرورتهای آمادگی و کاهش سطح خطر را در نظر بگیرند؛ بخصوص آن بخش از نهادهای جامعه که خدمات حیاتی ارایه میدهند مانند سازمانهای متولی تأمین شریانهای حیاتی یا خدمات بهداشتی و درمانی و انتظامی.
تشکیل 600 گروه داوطلب مواجهه با زلزله
شهرداری تهران در سالهای گذشته اقدامات موثری برای آمادگی مواجهه با بلایای طبیعی در شهر انجام داده و تجربیات خود را در اختیار کلانشهرهای دیگر نیز قرار داده است. رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران میگوید: شهرداری تهران در بخشهای مختلف مخاطرات سوانح طبیعی را در نظر گرفته و با ایجاد ستادهای مدیریت بحران در 22 منطقه به طور جدی موضوع کاهش مخاطرات و سوانح طبیعی را مورد توجه قرار داده است؛ بهطور مثال در طرحهای اخیر بیش از 600 گروه داوطلب واکنش اضطراری محله (دوام) در محلات با ارایه آموزشهای لازم تشکیل شده که هدف آن تحقق سیاست مدیریت بحران محله محور است.
وی ادامه میدهد: علاوه بر این بخشی از تجهیزات امداد و نجات در پایگاههای مدیریت بحران نواحی و کانکسهای امداد و نجات در سطح شهر تهران ذخیره شده است، بیش از هزار گروه مردمی مدیریت بحران در مجتمعهای مسکونی و تجاری تشکیل و به آنها آموزش داده شده است؛ همچنین به طور عمومی و مستمر اطلاعرسانی به شهروندان از طریق رسانههای جمعی و تبلیغات محیطی انجام میشود.
به گفته رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، در اطراف شهر تهران برای نخستین بار طرح اسکان اضطراری اجرا شده که از دو کارکرد تأمین ظرفیت گذراندن اوقات فراغت و آموزش شهروندان برخوردار است. رجب زاده در این باره توضیح میدهد: در این مجموعهها امکاناتی از قبیل سکوی نصب چادر، آب، برق اضطراری و ... پیشبینی شده و علاوه بر صد پایگاه ویژه و چند منظوره مدیریت بحران، حدود 10 پایگاه جدید نیز در دست احداث است. همچنین برای نخستین بار در کشور به زودی موزه زلزله شهر تهران در زمینی با وسعت 30 هزار متر مربع در غرب تهران احداث خواهد شد که از کارکرد آموزشی نیز برخوردار و هدف ما از این اقدامات ارتقای ایمنی و آموزش شهروندان در مواجهه با زلزله است.
به گفته رجب زاده نخستین اصل پیشگیری از طریق کاهش میزان ریسک یا خطرپذیری است زیرا خطر در واقع هیچ وقت از بین نمی رود اما خطرپذیری یا میزان ریسک جامعه با اقدامات پیشگیرانه کاهش پیدا میکند و در آن صورت توان ما برای آمادگی در برابر مخاطره باقی مانده افزایش می یابد.
نظر شما