سلامت نیوز : مسافران مانند هر روز در ایستگاه مترو، منتظر قطار ایستاده اند. هرکس به مشغله های روزمره خود فکر می کند و برای رسیدن عجله دارد. صدای سوت قطار نزدیک و نزدیکتر می شود و ناگهان... مردی میانسال در برابر چشمان همه خود را به زیر قطار می اندازد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از شفقنا ؛ خودکشی در ایستگاه متروی ولیعصر، حادثه تلخی که دوشنبه به وقوع پیوست و خبر آن کمی بعد در سایت های خبری منتشر شد. خودکشی در ایستگاه مترو حادثه جدیدی نیست و قبلا نیز رخ داده است اما آمارهای نگران کننده از خودکشی افراد در ایران معضلی است که در چند سال اخیر نظر بسیاری از جامعه شناسان، روانشناسان و دیگر کارشناسان مربوطه را به خود مشغول کرده است.

به گفته ی رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور، تنها در سال گذشته سه هزار و 640 مرگ مشکوک به خودکشی در کشور رخ داده است. محمود خدادوست در روز دهم سپتامبر، روز جهانی مبارزه با خودکشی اظهار کرد: در سال گذشته استان های تهران با 409،‌ کرمانشاه با 271 و گیلان با 231 فوتی بیشترین و استان های خراسان جنوبی با 18، کهگیلویه و بویر احمد با 24 و خراسان شمالی با 25 فوتی کمترین موارد مرگ ناشی از خودکشی را داشته اند. (آفتاب)

وضعیت خودکشی در ایران

به نوشته قانون نیز بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، روزانه 13 مورد خودکشی با میانگین سنی 29 سال در ایران اتفاق می افتد. آماری که با اظهارات مسوولان سازمان بهداشت جهانی مطابقت دارد.

طبق این آمار، نسبت خودکشی مردان به زنان 5/2 به یک یا بعضا 5/4 مرد به یک زن است. هر چند آمار خودکشی در ایران از بسیاری از کشورها پایین تر است، مقایسه این آمار با آمار ثبت شده سال گذشته در ایران رشد قابل توجهی را نشان می دهد به طوری که میزان اقدام به خودکشی از هر 3/1 درصد در هر صدهزار نفر در سال 1363 به شش در صد هزار نفر در سال 1383 رسیده است.

همچنین آمار خودکشی در استان های کشور نشان می دهد که شرایط در بعضی مناطق ایران بحرانی است، به گزارش خبرگزاری برنا، آمار خودکشی به ویژه خودسوزی در مناطق محروم ایلام، کرمانشاه، همدان و لرستان بیش ‌تر از سایر استان ‌ها بوده است. طبق آمار منتشر شده توسط وزارت بهداشت در سال ‌های پایانی دهه 80، استان لرستان اولین رتبه و استان ‌های مازندران و گلستان در رتبه ‌های بعدی بیش ‌ترین میزان خودکشی قرار دارند. بر اساس گزارش ماه‌نامه "فرهنگ طوس" در سال 1368‌، ٦٠ تا ٨٠ درصد از خودکشی‌ها در ترکمن صحرا‌، ایلام و لرستان مربوط به زنان جوان بوده در حالی که در گیلان و زنجان مردان بیش ‌ترین آمار خودکشی را دارند. اعتراض به ناملایماتی که تحملش از عهده یک «انسان» خارج می‌شود.

تاکنون در میان زنان خودسوزی یکی از شایع ترین روش های اقدام به خودکشی به ویژه در استان های محروم کشور، محسوب می شود. به گزارش برنا، فقر، بیسوادی، بیکاری همسر، اعتیاد پدر، کتک ‌ها و محرومیت ‌ها و حبس‌ ها و گرسنگی ‌ها که همگی منتهی به مرگ و خودکشی به خصوص در زنان می ‌شود. تحقیقی در استان لرستان نشان می‌ دهد ۸۵ درصد از کسانی که اقدام به خودسوزی می ‌کنند اختلافات خانوادگی با همسر و دیگران را انگیزه این کار معرفی کرده اند، خودسوزی دردناک ‌ترین نوع خودکشی است که برخی از آن به عنوان فریاد کمک ‌طلبی زنان مناطق محروم یاد می ‌کنند.

ازدواج‌ های نامناسب که تفاوت‌های سنی در آن فاحش است، فرهنگ مردسالاری حاکم، ضرب و شتم و خشونت، نداشتن حق انتخاب همسر، فقر و بیکاری مردان از مقوله‌ هایی است که به پدیده خودکشی در زنان دامن می‌ زند و زنان پدیده خودکشی را به عنوان تنها راه آزادی و رهایی از رنج‌ های انسانی انتخاب می ‌کنند‌.

وضعیت خودکشی در جهان

به گزارش قانون، بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، میزان خودکشی در جهان یک میلیون نفر در سال و تعداد افراد اقدام کننده به خودکشی 10 تا 20 برابر است.

همچنین در رتبه بندی علل مرگ در جهان، خودکشی رده سیزدهم را دارد. از سوی دیگر در زنان و مردان سنین 15 تا 44 سال، خودکشی سومین عامل مرگ به حساب می آید.

نرخ خودکشی در ایران از اغلب کشور های غربی پایین تر ولی از سایر کشور های خاورمیانه بالاتر است و با حدود 500 مورد موفق در سال به یکی از آسیب های اجتماعی رو به رشد در ایران تبدیل شده است.

آمار خودکشی در مناطق مختلف جهان متفاوت است و نوسان قابل توجهی دارد، بر اساس آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، بالاترین نرخ خودکشی در کشورهای اروپای غربی از جمله بلاروس، لیتونی و فدراسیون روسیه و پایین ترین میزان خودکشی مربوط به مالدیو، در آسیای جنوب شرقی تعلق دارد.

خودکشی از نگاه اسلام

جامعه ایرانی، به طور عمده یک جامعه اسلامی محسوب می شود و تاکید آموزه های اسلامی بر کرامت انسانی و نهی از خودکشی است. از مجموع آیات و روایات مشخص می شود، خودکشی از نظر اسلام از گناهان کبیره محسوب می شود و انجام آن حرام است؟

خداوند در قرآن و در آیه 29 سوره نسا می فرماید:« وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إنَّ اللّه َ کانَ بِکُمْ رَحیما، وَمَنْ یَفْعَلْ ذلک عُدْوانا وَ ظُلْما فَسَوْفَ نُصْلیهِ نارا» خداوند در این آیه می فرماید: خود را در معرض قتل قرار ندهید که خداوند با شما مهربان است. و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به زودی او را در آتشی وارد خواهیم کرد.

همچنین در آیات مختلفی انسان از ناامیدی به درگاه خداوند نهی شده است و پیوسته به توکل بر خداوند و امید به رحمت بی پایان الهی سفارش شده است.

براساس جهان بینی الهی، جهان هستی و تمام چیزهایی كه در آن آفریده شده، از خدا است و مالك تمام هستی او است. بنابراین در ملك الهی تنها با اجازه مالك میتوان تصرف نمود. این مسئله در مورد آفریدههای الهی و آنچه خداوند بر انسان حلال و حرام نموده، كاملاً روشن است. از جمله آفریدههای خداوند،انسان و جان وی است. انسان اجازه تصرف در جان خود بدون رضایت الهی را ندارد كه بدون رضایت الهی دست به خودكشی بزند و باعث نابودی خود بشود.

این مانند آن است كه انسانی را بدون علت بكشد. هم چنین خودكشی برخلاف فلسفه آفرینش انسان است و از این رو در اسلام حرام و ممنوع اعلام گردیده است. خداوند حكیم انسان را آفرید تا در دنیا زندگی كند و در سایه پیروی از فرامین الهی و راهنماییهای پیامبران خدا به كمال رسیده و به نعمتهای جاویدان دست یابد. زندگی دنیا بستر كسب خوشبختی و سعادت است، یعنی بشر میتواند در این جهان به گونهای باشد كه به سعادت ابدی برسد. رسول گرامی اسلام فرمود: "دنیا مزرعه و كشتگاه آخرت است".( مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 2، ص 520 (كنزالحقایق، باب دال)) كسی كه دست به خودكشی میزند و خود را نابود میكند، زمینه زندگی دنیا را از بین میبرد و با تدبیر و حكمت الهی به مبارزه برمیخیزد، چرا كه خدا وی را آفرید، تا به طور طبیعی زندگی كند و به طور طبیعی (غیر از خودكشی) از دنیا برود. و او برخلاف این خواسته عمل نموده است. حضرت رضا (ع) فرمود: "خداوند بدین خاطر قتل نفس را حرام نموده كه قتل نفس موجب از بین رفتن مردم و فاسد شدن تدبیر امور آنان میشود.(علل الشرایع، ج2، ص 190، باب 228، حدیث 1)

امام صادق (ع) فرمود: "كسی كه عمداً خود را بكشد، همیشه در آتش جهنم خواهد بود.( شهید عبدالحسین دستغیب، گناهان كبیره، ج 1، ص 113)

روشن است که خودکشی ارتباط مستقیمی با ضعف نفس و عدم خودباوری دارد، اما تحقق کرامت انسانی، خودباوری و احترام به نفس مورد تاکید اسلام چگونه در فرد ایجاد و تقویت می شود؟ مسوولان یک جامعه اسلامی چه وظیفه ای برای تحقق کرامت انسانی افراد آن جامعه برعهده دارند و علما چگونه می توانند مردم را متوجه توصیه های اسلام در مورد نهی از خودکشی کنند؟

به گفته کارشناسان به میزانی که فرد احساس ارزشمندی و مفید بودن می کند از فکر خودکشی دوری می کند و هرچه احساس بیهودگی، تنهایی و جدا افتادگی از جامعه در او بیشتر شود، تمایل به زندگی و زنده بودن نیز در او کمرنگ می شود.

دکتر سید حسین سراج ‌زاده، جامعه شناس و عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی در گفت وگو با خبرآنلاین می گوید: تجربه ناکامی در بین تمام افراد وجود دارد، اما بحث این است که در زمینه‌ های خاص اجتماعی و فرهنگی ممکن است فرد مهارت‌ های مقابله با ناکامی را یاد بگیرد یا حمایت ‌های اجتماعی طوری باشد که فرد احساس نکند تنهاست و از پس حل مشکلاتش برنمی ‌آید. اینها فاکتورهای اجتماعی است که بسیار تاثیرگذار است. دورکیم وقتی می‌خواهد خودکشی را تبیین کلان تئوریک کند آن را به پیوندهای اجتماعی ارتباط می‌دهد و می‌گوید هرجا فرد پیوندهای ضعیف ‌تری با جامعه داشته باشد می‌ تواند احتمال بروز خودکشی و البته انواع دیگر کج‌ روی ‌ها و آسیب ‌های اجتماعی را افزایش دهد.

سراج ‌زاده درباره راه های پیشگیری از خودکشی معتقد است: در طولانی ‌مدت هرچه برنامه‌ ریزی ‌های کلان به سمتی برود که این سختی ‌های زندگی و ناکامی ‌های ناشی از آن کمتر شود می ‌توان این آمار را کاهش داد، اما در کوتاه مدت و میان مدت در سطح عوامل اجتماعی خرد باید کار کرد؛ مناسبات روابط خانوادگی، مناسبات روابط زوجین و بین پدر و مادر و فرزند باید اصلاح شود، نحوه مدیریت ناکامی ‌ها آموزش داده شود، مداخلات روانی و اجتماعی صورت بگیرد.

دکتر سامان توکلی، روانپزشک نیز در گفت و گو با خبرآنلاین در مورد علل خودکشی و راه های کاهش آن در جامعه، عنوان می کند: درباره پیش‌گیری از خودکشی باید بگویم خودکشی پدیده‌ای است که آن را نه مطلقاً می‌توان فردی دید و نه اجتماعی. بنابراین، روش‌ های پیش‌گیری از آن هم همانطور که در راهنماهای تهیه‌ شده توسط مراجع معتبر و از جمله سازمان جهانی بهداشت توصیه شده است، باید چندلایه و متوجه عوامل مختلف باشد. غالباً مداخلاتی که برای پیش‌گیری از خودکشی انجام شده و فقط بر یکی از عوامل تمرکز داشته ‌اند، نتایج موفقیت ‌آمیز چشم‌ گیری نداشته ‌اند. پس برای طرح‌ ریزی برنامه‌ مداخلاتی مؤثر برای پیش ‌گیری از خودکشی باید به عوامل مختلف توجه داشت. یک سلسله عوامل در سطوح کلان اجتماعی است که باید برای آن‌ها چاره‌ای اندیشیده شود؛ مثل کاهش دادن تبعیض ‌های طبقاتی و جنسیتی، کاهش بی‌کاری و مدیریت کردن بحران ‌های اقتصادی. در سطوح خردتر مداخلات اجتماعی ممکن است برای آموزش خانواده ‌ها و افراد باشد تا مثلاً با آموزش مهارت‌های زندگی و کسب روش ‌های مؤثر و مفید برای مقابله یا کنار آمدن با شرایط ناگوار و استرس‌زا آمادگی بیش‌تری داشته باشند؛ یا بدانند که در صورت بروز اختلال ‌های روان‌پزشکی یا افکار خودکشی می‌توانند از مراکز و افراد متخصص در این زمینه کمک بگیرند. آموزش شیوه‌ های فرزندپروری مؤثر و کارآمد تأثیر زیادی بر کسب ظرفیت ‌ها و توانایی ‌های افراد برای مقابله با ناملایمات زندگی دارد.

مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت در گفت وگو با ایسنا از برنامه های این سازمان برای مقابله با خودکشی می گوید: به منظور پیشگیری از اقدام به خودکشی و همچنین خودکشی منجر به فوت، برنامه ‌های متعدد پیشگیرانه در کشور انجام می‌شود. دکتر عباسعلی ناصحی افزود: برای پیشگیری از اقدام به خودکشی در سطح جامعه یکسری مداخلات تدوین شده که از چند سال گذشته در اغلب استان‌ های کشور در حال انجام است. برخی از این مداخلات نیز مربوط به نقش رسانه ‌ها در پیشگیری از اقدام به خودکشی و خودکشی منجر به فوت است.