سلامت نیوز : آلودگی هوا چنان پدیده ی رایج و تکراری در شهرهای بزرگ کشور رسیده که دیگر کمتر کسی در این شهرها روز خود را با امید دیدن آسمان آبی و صاف آغاز می کند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا ؛ آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت حاکی از آن است که سالانه نزدیک به سه میلیون نفر در جهان، در اثر پدیده آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. این تعداد باعث شده تا آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر در جهان باشد.

آلودگی هوا در ایران نیز یکی از معضل های بزرگی است که در برهه ی کنونی به معضلی پیچیده بویژه گریبانگیر شهرهای بزرگ بوده است و هزاران نفر را به کام مرگ می کشاند. به گفته کارشناسان محیط زیست، مهمترین عامل آلودگی کلانشهرهای ایران مونوکسید کربن و ذرات معلق ناشی از دود خودروها و آلودگی های کارخانه ای است. این عوامل در شهرهای جنوبی کشور همچون اهواز که در سال 2013 میلادی به عنوان آلوده ترین شهر جهان شناخته شد، با اضافه شدن گرد و غبار و ریزگردها و آلودگی های نفتی، ابعاد بحرانی تری پیدا می کنند.

***تاثیر آلودگی هوا بر سلامتی

قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می تواند پیامدهای منفی کوتاه و بلند مدت را بر سلامتی انسان باقی بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر سلامت، در قرن بیستم و تحت تاثیر افزایش آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در اروپا و آمریکا تا مرز صدها هزار نفر، مورد توجه قرار گرفت و اثبات کرد که غلظت و تمرکز بالای آلودگی هوا در نقطه ای خاص با افزایش آمار مرگ و میر و ابتلا به بیماری های مختلف ارتباط مستقیم دارد.

بر اساس اطلاعات تحقیقی در خصوص ارزیابی پیامدهای آلودگی هوا بر سلامت مردم تهران که در پورتال سازمان محیط زیست ایران منتشر شده است، تهران به عنوان نوزدهمین شهر بزرگ جهان با نزدیک به 12 میلیون نفر جمعیت که 20 درصد از انرژی کشور در آن به مصرف می رسد، یکی از کلانشهرهای آلوده جهان است که سلامت شهروندان آن تحت تاثیر عناصر مخرب در هوا همچون گوگرد، سرب، ازن و ... به شدت تهدید می شود.این آمار همچنین بیانگر آن است که تعداد ویزیت پزشکان و اورژانس بیمارستان ها در روزهای آلوده به طرز چشم گیری افزایش پیدا می کند.

هر انسان در طول روز نیازمند تنفس 20 هزار لیتر هوا است. با توجه به وجود عناصر سمی بسیاری که هوای شهرتهران سرشار از آن ها است، با هر بار تنفس، مردم این شهر هوای آلوده را وارد ریه های خود می کنند. افزون بر پیامدهای بیرونی و ظاهری نظیر سوزش، خارش و قرمزی چشم، سردردهای مزمن، تنگی نفس، حالت تهوع، خستگی و کسالت، درد در قفسه ی سینه، تپش قلب، گرفتگی عضلانی و ...، تنفس این سموم بر سیستم داخلی بدن انسان نیز تاثیرگذار است؛ ذرات موجود در هوای آلوده ی تهران از طریق تنفس وارد خون شده و تاثیر مستقیمی بر سلامتی انسان باقی می گذارند.

به گفته ی پزشکان، آلودگی هوا می تواند باعث بروز بیماری هایی نظیر آمفیزم، برونشیت مزمن، آسم، بیماری های قلبی، سکته، بیماری های ریوی و ... شود. افزون بر این گفته می شود که مردم ساکن در شهرهای آلوده بیش از دیگران مستعد ابتلا به سرطان هستند.

به طور تخمینی روزانه 227 و سالانه نزدیک به سه هزار تهرانی در اثر آلودگی هوا از بین می روند. بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک جهانی، خسارت های سالانه ی ناشی از مرگ و میر و بیماری هایی که تحت تاثیر آلودگی هوا به اقتصاد ایران وارد می شود، به ترتیب 640 و 260 میلیون دلار هستند. این در حالی است که آمار درستی از تاثیر غیر مستقیم آلودگی هوا بر افزایش مرگ و میر در دست نیست.

***پیامدهای آلودگی بر نوزادان و کودکان

آلودگی هوا علاوه بر وخامت حال بیماران و کند کردن روند بهبودی آنها، تاثیرهایی نظیر سقط جنین و مرگ زودرس نوزادان را نیز به دنبال دارد و همچنین می تواند از طریق مادران بر روی نوزادان تاثیرگذار باشد.

به گفته ی متخصصان زنان و زایمان، بیماری آسم و مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا، موجب انقباض عروق در زنان باردار و در نتیجه نرسیدن اکسیژن به جنین خواهد شد؛ این مساله می تواند به سقط جنین منجر شود و در صورتی که جنین زنده متولد شود، نوزادی ناتوان و ضعیف و حتی در بسیاری از موارد دارای عقب ماندگی های ذهنی و جسمی خواهد بود.

همچنین، در صورتی که آلودگی هوا و مشکلاتی که به دنبال آن برای مادر و جنین ایجاد می شود ماندگار و طولانی مدت باشد، عوارض هوشی، تنفسی و حتی مشکل های قلبی و عروقی را نیز می تواند برای جنین در پی داشته باشد.

کودکان به دلیل سیستم تنفسی و آسیب پذیری ناشی از ضعف دستگاه ایمنی، در برابر آلودگی بسیار آسیب پذیرتر از بزرگسالان هستند. کودکان سریع تر از بزرگسالان نفس می کشند و این امر تماس آنها با آلاینده های موجود در هوا را افزایش می دهد.

با توجه به اینکه سیستم ایمنی و ارگان های آنها در مقایسه با افراد بالغ تکامل کمتری یافته است، تنفس آلاینده هایی نظیر سرب می تواند به راحتی بر رشد سیستم عصبی، تنفسی، غدد و ... تاثیر بگذارد و در آینده بروز مسایل بسیاری که در صدر آنها می توان به ضعف سیستم ایمنی و در نتیجه تعدد در ابتلا به بیماری ها و مرگ زودرس اشاره کرد.

افزون بر این، پژوهشگران معتقدند آلودگی هوا علاوه بر تاثیر در آمار مرگ و میر نوزادان و به دنبال داشتن مشکلاتی نظیر کم وزنی و کم هوشی در آنها، بر دستگاه های تولید مثل زنان و مردان نیز تاثیرگذار است.

همچنین هوای آلوده با کاهش شدید درصد اسپرم و بروز تغییر در ساختار آن ارتباط مستقیم دارد و در نتیجه باعث بروز ناباروری در مردان می شود. افزون بر این بر این آلودگی هوا می تواند تاثیراتی نظیر تغییرهای کروموزومی، تخریب دنا (DNA) ، جهش های ژنتیکی و حتی اختلال درتوازن جنسیتی در پستانداران را در بر داشته باشد.

***آلودگی هوا و سرطان

نظریه ی تاثیر مستقیم آلودگی هوا در بروز انواع سرطان مدت ها است که مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از صاحبنظران معتقدند آلودگی هوا از عوامل اصلی منجر به بروز سرطان های خون، چشم، ریه، معده، کبد و ... است. نگرانی ها در این خصوص بویژه بعد از انتشار گزارش سازمان جهانی بهداشت با موضوع سرطان که در آن آلودگی هوا یکی از عوامل تاثیرگذار در ابتلا به این بیماری تشخیص داده شده بود، افزایش یافت.

بعد از انتشار این گزارش و گزارش های مشابه، بسیاری از پایگاه های حوزه بهداشت و سلامت در گزارش ها و مقاله های متعددی آلودگی هوا را دارای ارتباط مستقیم با ابتلا به سرطان و اصلی ترین دلیل ابتلا به سرطان ریه توصیف کردند؛ ادعایی که از سوی بسیاری از پزشکان و متخصصان رد شد و بر اساس تشخیص آنها، اصلی ترین عامل ابتلا به این نوع سرطان در جهان هنوز هم مصرف سیگار است.

در گزارش سازمان جهانی بهداشت، محققان این سازمان با بررسی دقیق آلودگی هوای شهرهای بزرگ و آلاینده های شیمیایی موجود در آنها و همچنین بررسی ورود این آلاینده ها به بدن و بویژه خون از طریق تنفس، سهم این عوامل شیمیایی در بروز سرطان را بسیار بالا توصیف کرده بودند.

در کشور ما نیز دیدگاه های متفاوتی در خصوص ارتباط آلودگی و سرطان مطرح شده است. برخی مسوولان عقیده دارند که آلودگی هوا از عوامل اصلی بروز سرطان نیست، بلکه ممکن است در ابتلا به آن تاثیرگذار باشد. در مقابل نیز بسیاری از پزشکان و متخصصان با استناد بر افزایش آمار ابتلا به سرطان در تهران و درصد بالای آلاینده های شیمیایی در هوای این شهر، این ارتباط را به صورت کامل مستقیم توصیف می کنند.

دکتر ˈحمید سهراب پورˈ فوق تخصص بیماری های ریوی و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در خصوص ارتباط آلودگی هوا و بروز سرطان گفت: آلودگی هوا تاثیر انکارناپذیری بر بیماری های مختلف و در صدر آنها بیماری های ریوی و تنفسی دارد و من در مقام یک پزشک ریه به خوبی بدتر شدن شرایط جسمی بیمارانی را که مرتب به من مراجعه می کنند به چشم می بینم.

سهراب پور که خود نیز از مشکل گرفتگی صدای ناشی از آلودگی هوا رنج می برد، ادامه داد: آلاینده های موجود در هوا نظیر بنزن و هیدروکربن ها و ... باعث بروز مشکلات تنفسی، چشمی و ریوی و وخامت حال کسانی که سابقه ی این مشکلات را دارا هستند، می شود. همچنین این معضل منجر به واکنش های حساسیتی (آلرژیک) شدید و تحریک و در نتیجه بروز حساسیت های خفته می شود.

وی همچنین درباره ی ارتباط مستقیم آلودگی هوا و سرطان تصریح کرد: آلاینده های موجود در هوای تهران همگی جزو عناصری هستند که در ابتلا به سرطان موثرند؛ بنابراین تاثیر آنها در بروز سرطان های مختلف به ویژه سرطان ریه حتمی است.

وی افزود: در عین حال نمی توان همه موارد سرطان ریه را به آلودگی ربط داد؛ چراکه بسیاری از عوامل و بخصوص دود سیگار که هنوز هم مهم ترین عامل بروز سرطان ریه است، در این بیماری موثرند.

دانشیار دانشگاه شهید بهشتی در ادامه ی گفت و گوی خود با ایرنا گفت: افزون بر این، مدت تماس با هوای آلوده نیز عامل مهمی در ابتلا به سرطان است و در صورت اطلاع نداشتن از میزان این تماس نمی توان به راحتی در خصوص میزان تاثیر آن در بروز سرطان نظر داد اما ولی بدون شک آلاینده های موجود در هوای تهران در بروز سرطان موثر هستند.

سهراب پور در پاسخ به این پرسش که با در نظر گرفتن شرایط بحرانی هوا در تهران بهترین راهکار حفظ سلامت شهروندان این شهر چیست، گفت: در مرحله ی نخست مسوولان باید با همت مضاعف و با اعتماد به متخصصان و محققان جوان و توانای کشور، سیاست های درستی در جهت رفع این مشکل اتخاذ کنند؛ سیاست هایی نظیر توسعه حمل و نقل عمومی و بخصوص مترو.

وی افزود: البته توسعه ی حمل و نقل عمومی در صورتی که افزایش اتوبوس و تاکسی ها مساوی با ورود آلاینده های بیشتر به هوا باشد، بی فایده است و مسوولین باید به فکر سوخت های جایگزین مانند سوخت خورشیدی و برقی باشند.

سهراب پور با اشاره به اینکه تهران نخستین شهر دارای مشکل آلودگی نیست، گفت: شهرهای بسیاری نظیر لندن، پنسیلوانیا و توکیو موفق شده اند آلودگی هوا را تا میزان قابل توجهی کنترل کنند و ما می توانیم از تجربه های این شهرها به خوبی استفاده کنیم.

سهراب پور با اشاره به اینکه به نظر نمی رسد سیاستگذاری ها و راهکارهای مبارزه با آلودگی در آینده ای نزدیک ثمربخش باشد گفت: در مرحله نخست لازم است که همه ی مردم از ماسک های فیلتردار استفاده کنند. همچنین بهتر است افرادی مانند بازنشستگان که فعالیت خاصی در تهران ندارند یا امکان خروج از این شهر را دارند از تهران خارج شوند و به نوعی جان خود را نجات دهند.

او با هشدار در خصوص بی توجهی بسیاری از مردم به آلودگی خانگی گفت: خانواده هایی که امکان ترک تهران را ندارند و فرزندان کوچک دارند باید از دستگاه های تصفیه هوا در منزل استفاده کنند؛ چرا که هوای منزل نیز می تواند در بلند مدت به اندازه هوای بیرون مضر باشد.

در همین راستا ˈحسینعلی شهریاریˈ رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در خصوص ارتباط آلودگی هوا و افزایش بروز بیماری ها در تهران گفت: آلودگی هوا بویژه در کودکان اثراتی جبران ناپذیر در پی دارد و مشکلات قلبی و ریوی را تشدید می کند و با توجه به آمارهای ارایه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت، آلودگی هوا در مرگ و میر بین 2 هزار و 500 تا چهار هزار تهرانی در سال تاثیرگذار است.

وی در ادامه با اشاره به موثر بودن آلودگی هوا در بروز بیماری های مختلف و حتی سرطان گفت: بیماری هایی از جمله سرطان بیماری چند وجهی هستند و ما نمی توانیم آلودگی را صد در صد در بروز آنها دخیل بدانیم؛ ولی بدون شک آلودگی بطور غیر مستقیم در سرطان تاثیر گذار است.

***تاثیر آلودگی هوا بر محیط زیست

انسان ها تنها قربانیان آلودگی هوا نیستند و این معضل تاثیر مخربی بر همه موجودات زنده نظیر گیاهان، حیوانات و بطور ویژه پرندگان و حتی آبزیان باقی می گذارد. گرچه می توان گفت تاثیر آلودگی بر این موجودات از طریق چرخه ی مواد غذایی به انسان ها نیز خواهد رسید.

پژوهشگران معتقدند اوزون و دی اکسید نیتروژن موجود در هوای آلوده با تاثیرگذاری بر روی درختان، آنها را ضعیف کرده و از مقاومت آنها در مقابل تنش های طبیعی می کاهد. افزون بر این، آلودگی موجب کاهش عمل جذب سبزینه در گیاهان می شود.

یکی دیگر از خطراتی که گیاهان و جانواران را تهدید می کند، باران های اسیدی ناشی از آلودگی هوا است. در شرایطی که این نوع از باران ها به مرور زمان نماهای سنگی و سخت ساختمان ها را از بین می برند. این باران ها همچنین با از بین بردن مواد مغذی موجود در خاک، در چرخه ی طبیعت اختلال ایجاد می کنند.

نکته ی نگران کننده در این خصوص این است که ناتوانی در کنترل بحران آلودگی و پیامدهای مخرب آن بر انسان ها، دغدغه ی تاثیر این معضل بر محیط زیست و سایر موجودات زنده را در اولویت های چندم و بی اهمیت قرار داده است؛ موضوعی که بدون شک گریبان گیر نسل آینده خواهد شد.

***نتیجه گیری

طی ماه های گذشته و در پی بحرانی تر شدن مشکل آلودگی هوا در تهران، اظهار نظر و انتقادهای بی شمار از مسوولان مربوط صورت گرفته است. این انتقادها که در روزهای آلوده بسیار شدید و در روزهایی که به لطف باران و برف، هوا صاف تر است فروکش می کند، قول ها و وعده های مختلفی را در پی داشته است. اما پرسشی که مطرح است این است که ظرف چه مدتی و تا چه اندازه به این وعده ها عمل خواهد شد.

حسینعلی شهریاری رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در ادامه ی گفت و گو با ایرنا درباره ی راهکارهای اتخاذ شده از سوی کمیسیون بهداشت و سازمان های مسوول برای رفع بحران آلودگی هوای تهران، توضیح داد: کمیسیون بهداشت در راستای رفع این مشکل و حفظ سلامت شهروندان، در فواصل زمانی مختلف با احضار دستگاه های اجرایی مسوول و توضیح خواستن از آنها در کنار پیگیری قانون سعی می کند از شدت این بحران بکاهد.

شهریاری افزود: همچنین وزارت نفت موظف شده است که امسال و سال آینده بنزین یورو 4 و یورو 5 و گازوییل یورو 5، ارایه و همچنین خودروهای فرسوده را از رده خارج کند. وزارت صنعت و معدن نیز متعهد به تولید خودروهایی با استاندارد یورو 4 شده است.

رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به این موضوع که سهم وزارت بهداشت در مشکل آلودگی بین 25 تا 30 درصد است افزود: آلودگی هوا مشکلی چند وجهی است و برای رفع آن نیاز به همکاری همه دستگاه ها خواهد بود و محیط زیست، وزارت صنعت و معدن، وزارت نفت، شهرداری، وزارت کشور و ... باید با دست به دست هم دهند تا این مشکل را رفع و سلامت شهروندان را تضمین کنند.

آلودگی هوای تهران علاوه بر این شهر، نفس های ساکنان آن را هم به شماره انداخته است و در صورتی که سازمان های مرتبط همچون سازمان محیط زیست، ترافیک، کنترل کیفیت سوخت و وزارت بهداشت و ... با سیاست گذاری های صحیح و به موقع موفق به کنترل این معضل نشوند، طبق پیش بینی ها آغاز موج جدیدی از بیماری ها و بحران های زیست محیطی در آینده ای کوتاه دور از انتظار نخواهد بود.