سلامت نیوز: وضعیت دریاچه ارومیه، آلودگی هوا، ریزگردها، عدم استاندارد سوخت و نبود استاندارد یورو 4 در خودروها، از بین رفتن جنگل‌ها، کشتار گونه های جانوری، مرگ تالاب ها و بحران آب را می توان عمده‌ترین مشکلات زیست محیطی کشور در شرایط کنونی دانست.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از پانا، در محیط زیست کشورمان، عامل‌های آلوده کننده‌ای وجود دارند که بحران‌های بسیاری را بوجود آورده‌اند و می‌توان به آلودگی شدید نفتی، شیمیایی، آب‌های ساحلی، آلوده شدن آب‌ها توسط فاضلاب‌های صنعتی و شهری، استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی‌، آلودگی هوا، آلودگی خاک، خشکی تالاب‌ها و از بین رفتن گونه‌ها جانوری و جنگل‌ها اشاره کرد.
سقوط 60 پله‌ای ایران در رده‌بندی‌های جهانی زیست‌محیطی
متاسفانه وضعیت محیط زیست در کشور به مرحله‌ای رسید که طبق آمارهایی که از سوی مسئولان محیط زیست اعلام شد، رتبه محیط زیست کشورمان سقوط 60 پله ای را تجربه کرده تا ما بدانیم که چه میزان وضعیت محیط زیست بحرانی است. بنا به اظهارات معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دولت یازدهم، طی 10 سال گذشته شاخصهای ملی کشور نشان میدهد که ایران در عرصه محیط زیست در شرایط خوبی قرار ندارد و در حال حاضر نیازمند یک رویکرد اساسی برای بهبود وضعیت آن در کشور هستیم.
او با تأکید بر وضعیت بحرانی محیط زیست ایران و افت بسیاری از شاخص‌های آن می‌گوید: بی‌توجهی دولت گذشته به محیط زیست منتج به چالش‌های بسیاری در این حوزه شدهو ما در تلاشیم با اولویت‌بندی چالش‌ها بر اساس میزان تأثیر آن‌ها بر زندگی و سلامت انسان‌ها، مشکلات را رفع کنیم.
محیط زیست اولویت جدی دولت یازدهم
هرچند در دولت‌های گذشته آنگونه که باید به حفظمحیط زیست توجه چندانی نشد و این مهم جزء اولویت‌های اصلی به شمار نرفت اما حسنروحانی رئیس جمهور دولت یازدهم مساله محیط زیست را اولویت جدی دولت دانست و در آستانه روز جهانی محیط زیست در سال جاریاعلام کرد: در قانون اساسی به صراحت عنوان شده که طبیعت نباید تخریب و آلوده شود. دولت یازدهم افتخار می‌کند که در نخستین جلسه خود موضوع دریاچه ارومیه را مد نظر قرار داد و کارش را با مسایل محیط زیست آغاز کرد.
رئیس جمهور علاوه بر این با تاکید بر اینکه فرهنگ‌سازی در مسایل محیط زیستی باید از نسل جوان آغاز شود نیز گفت: محیط زیست جزء اولویت‌های جدی دولت است و حفظ آن و منابع طبیعی باید با مشارکت مردم انجام شود.
دریاچه ارومیه گام اول مشکلات زیست محیطی
اما دریاچه ارومیه که به عنوان بیستمین دریاچه بزرگ جهان با مساحتی حدود 483 هزار هکتار یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین اکوسیستم‌های آبی و بزرگترین دریاچه داخلی ایران به شمار می‌آید که از سال 1354 در فهرست کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها (رامسر) ثبت شده ولی در سال‌های اخیر با مشکل جدی مواجه شده و به بحران زیست محیطی در سطح ملی تبدیل شده است.
با روی کار آمدن دولت یازدهم، دولت هدف محیط زیستی خود را نجات دریاچه ارومیه تعیین کرد به طوری که معصومه ابتکار نیز اولین روز کاری‌اشرا به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست با بازدید از این دریاچه آغاز کرد تا نشان دهد برای بهبود وضعیت محیط زیست کشور اهتمام جدی دارد. از طرفی اولین جلسه کارگروه احیای دریاچه ارومیه نیز در 21 شهریور ماه سال گذشته و در اوایل کار دولت یازدهم با ریاست وزارت نیرو برگزار شد تا هرچه زودتر برای این دریاچه چاره‌ای اندیشیده شود. لذا کارگروهی ویژه برای نجات دریاچه تشکیل و قرار شد تا بسته ویژه‌ای برای نجات این دریاچه تهیه شود.
به گفته عیسی کلانتری دبیر احیای دریاچه ارومیه تنها 7 درصد از آب دریاچه ارومیه باقی مانده و احیای این دریاچه 10 تا 12 سال طول می‌کشد و چالش‌ها و معضلات خشک شدن آن، جان 5 میلیون نفر در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان را تهدید می‌کند و در حال حاضر می‌توان آثار سوء خشک شدن این سرمایه ملی را در تنفس کردن ریزگردهای نمک در تبریز و بالا رفتن میزان میانگین فشار خون در آذربایجان شرقی مشاهده کرد.
انتظار برای ارائه طرح نجات دریاچه ارومیه توسط دولت
اما مسعود باقرزاده کریمی معاون امور تالاب‌های سازمان محیط زیست نیز درخصوص افزایش سطح دریاچه ارومیه به پانا می‌گوید: درحال حاضر 50 درصد از مساحت دریاچه افزایش پیدا کرده و عمق آب 20 متر مکعب است در واقع 3 میلیارد مترمکعب آب دارد.
او همچنین به طرح نجات دریاچه ارومیه توسط دولت اشاره و تأکید می‌کند که این برنامه تا ماه جاری شامل اقدامات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت با اعتبارات مشخص ارائه خواهد شد.
معصومه ابتکار نیز در روز جهانی محیط زیست امسال در رابطه با احیای دریاچه ارومیه گفته که مطالعات مربوط به نجات دریاچه تکمیل شده و به زودی ارائه خواهد شد. بر اساس عکس‌های ماهواره‌ای این دریاچه شرایط نسبتا خوبی دارد اما نجات آن تلاش بیشتری را نیاز دارد.
یک بام و دو هوای آلودگی هوا و اظهارات مختلف مسئولان برای کاهش میزان آن
یکی دیگر از معضلات جدی که محیط زیست کشور با آن روبروست و عامل تهدید کننده سلامتی مردم به شمار می‌رود، آلودگی هواست کهبه گفته کارشناسان محیط زیست سالانه ۳ میلیون نفردراثرآلودگی هواجان خود را ازدست می‌‌دهند و این نوع آلودگی به طرق گوناگونی می‌تواند،آثار زیانبار دراز مدت و کوتاه مدتی برسلامت انسان‌ها بگذارد اما این موضوع علی‌رغم دغدغه مسئولان متولی مشخصی برای اجرای اقدامات کاهشی ندارد.
آلودگی هواطی دهه اخیر به یکی از معضلات زیست محیطی تبدیل شده که نوع، کمیت و کیفیت آلودگی آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که طبق گفته کارشناسان محیط زیست 70 درصد عامل آلودگی هوا مربوط به آلاینده‌های خودروهای در حال تردد است و مابقی نیز به عوامل مختلف دیگری بستگی دارد.
نخستینزنگخطرجدیدربارهآلودگیهوایتهراندرسال ۱۳۷۴ بهصدادرآمد که در همان زمان مسئولان و کارشناسان عرصه محیط زیست نسبت به این موضوع ورود کردند اما عدم پیگیری جدی دستگاه‌های اجرایی، تعدد دستگاه‌های مسئول رفع آلودگی و فقدان مدیریت واحد شهری وتصمیم‌گیر درکارخانجات خودروسازی وبسیاریموارددیگر موجب شد که آلودگی هوا تشدید شود و همه اقدامات در حد حرف و شعار باقی بماند.
البته یکی از برنامه‌هایی که برای کاهش آلودگی هوا تدوین شده طرح جامع"کاهش آلودگی هوا" بود که در هفت محور تولید خودروهای استاندارد،خروج خودروهای غیراستاندارد، بهبود سیستم حمل ونقل عمومی بخصوص ریلی (مترو)، ارتقای کیفیت سوخت،معاینه فنی سالانه و مستمرخودروها، مدیریت ترافیک وآزادسازی عمومی وآموزش‌های لازم درسطوح مختلف درسال 1379 براساس تبصره یکماده 10 آیین‌نامه اجرایی تبصره 82 قانون برنامه 5 ساله دوم وماده 104 قانون برنامه پنج‌ساله سوم تدوین شد اما در عمل هیچ خروجی از این طرح ارائه نشد.
محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با اشاره به اهمیت مساله آلودگی هوا به ویژه در شهر تهران به پانا می‌گوید: متاسفانه بعد ازمطالعات صورت گرفته دردهه 70 نه درشهرداری ونه دردولت قدم جدی به منظوربررسی علمی آلودگی هوا واجرای راهکارهاعلی‌رغم تصویب قوانین مؤثر ومختلف برداشته نشد،به طوریکه ازسال 84 تاکنون استاندارد تولیدخودروها، ارتقای آنچنانی نداشته است.
یکی از مهم‌ترین عوامل دخیل در شدت آلودگی هوا استاندارد سوخت است که طبق مصوبه هیأت دولت در سال 90مقررشده بود تا ابتدای سال 91 سوخت با استانداردیورو 4 و ازابتدای سال 92 سوخت بااستاندارد یورو 5 توزیع شود که این مهم هنوزبه طورکامل محقق نشده است.
وی تأکید می‌کند: نمی‌توان آلودگی هوا را فوری ویکساله درشهر تهران حل کرد چرا که نه تنها امکانات مذکور زمانبر و هزینه‌براست بلکه در برخی از موارد خارج از اراده مدیریت شهری است اما شهرداری تهران با مدیریت بر ناوگان حمل و نقل عمومی وخدمات شهری، مدیریت طرح ترافیک و معاینه فنی مؤثر وکارآمد می‌تواند اثرگذاری مهمی دربحث آلودگی هوای شهرداشته باشد.
به گفته حقانی، جلوگیری از تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، انجام معاینه فنی، تعویض کاتالیست‌های خودروها، ارتقای استاندارد خودروها و سوخت را می‌توان مواردی برای کاهش آلودگی هوا دانست که هنوز اقدام جدی در این رابطه انجام نشده است.
اما طی سال‌های اخیر یکی دیگر از عواملی که به آلودگی هوا در کشور افزوده شده آلودگی ناشی از گرد و غبار در شهرهای غربی و مرکزی کشور است که نیمی از سال 22 استان را فرا می‌گیرد و برای این مساله تا کنون اقدام جدی نیز صورت نگرفته است.
البته ناگفته نماند که اولین جلسه شورای عالی حفاظت از محیط زیست در دولت یازدهم برگزار شد و در این جلسه گزارشی در مورد اوضاع و چگونگی پدیده گرد و غبار در کشور، وضعیت کانون‌ها و چشمه‌های داخلی و خارجی تولید این پدیده، عوامل مدیریتی و انسانی در افزایش و گسترش گرد و غبار و آثار و تبعات این پدیده بر محیط زیست و سلامت مردم ارائه و اعضای این شورا در خصوص راهکارهای مقابله با این پدیده به بحث و تبادل نظر پرداختند و مقرر شد کارگروهی تخصصی در این زمینه تشکیل و مسائل و راهکارهای مقابله با این پدیده را مورد بررسی‌های کارشناسانه و دقیق قرار دهد.
ابتکار رئیس سازمان محیط زیست درخصوص تصویب برنامه اجرایی مقابله با آلودگی هوا در هیات دولت و قاطعیت دولت یازدهم برای رفع چالش آلودگی هوا در کشور، می‌گوید: در برنامه جدید تلاش شده است نواقص برنامه های گذشته رفع گردد و همچنین احیای مجدد کارگروه های کاهش آلودگی هوا به صورت ملی و استانی در دستور کار قرار گرفت و من به الشخصه پیگیر احیای مجدد کارگروه های استانی به ریاست استانداران بودم.
البته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: نخستین دستاورد این برنامه که با همکاری و تعامل بسیار خوب وزیر نفت و مجموعه وازرت نفت شکل گرفت، حذف بنزین آلوده پتروشیمی و جایگزینی آن با بنزین یورو 4 بود که به لطف خداوند تا آخر آذرماه سال 93، هشت کلانشهر آلوده کشور از بنزین یورو 4 و گازوئیل استاندارد بهره مند خواهند شد.
تشکیل اولین کارگروه کاهش هوای شهر تهران پس از 7 سال
اما اولین کارگروه کاهش هوای شهر تهران نیز پس از 7 سال در روز هفتم آبان ماه سال 92 با حضور رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ریاست سعید متصدی - معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست و دبیری محمد حیدرزاده - مدیرکل محیط زیست استان تهران تشکیل شد تا برای مشکل روز افزون آلودگی هوای کلانشهر تهران یک اقدام جدی انجام شود.
بحران آب؛تهدید جدید محیط زیست
یکی دیگر از بحران‌هایی که طی سال‌های اخیر، کشور با آن روبرو شده آلودگی آب و کمبود آن است که با توجه به خشکسالی این روزها به مساله و تهدید جدی برای کشور محسوب می‌شود که مجابی معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست مهم‌ترین مشکل زیست محیطی را بحران آب اعلام کرده و می‌گوید: باید مدیریت منابع آبی در اولویت اقدامات قرار گیرد.
زباله و پسماند؛ مشکل بزرگ کشور بالاترین حجم تولید زباله در جهان توسط ایرانیان
زباله را می‌توان جزو اصلی‌ترین تهدیدات زیست محیطی در کشور دانست چرا که عدم مدیریت زباله می‌تواند علاوه بر آلودگی خاک به آلودگی هوا نیز منجر شده و سلامت مردم را تهدید کند درحالی که می‌توان با برنامه ریزی، زمینه ایجاد مشاغل زیادی در زمینه بازیافت را فراهم کرد.
سعید متصدی معاون سازمان محیط زیست با اذعان به اینکه امروز زباله به بحرانی خطرناک درمحیط زیست و بهداشت کشور تبدیل شده می‌گوید:دفع غیراصولی، تفکیک غیربهداشتی زباله به گونه‌ای که تنها 10 درصد زباله‌های کشوردر مبداءتفکیک می‌شوند و فقدان مدیریت پسماند دریانوردی وگمرکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه پسماند کشوراست.
وی که مدیریت پسماند را یکی از اولویت‌ برنامه‌های سازمان محیط زیست می‌داند، می‌گوید: روزانه 14000 تن زباله دراستان های ساحلی کشور تولید می‌شود وبالاترین حجم زباله مربوط به خوزستان با 4800 تن تولید زباله در روز است.
البته مظاهری معاون آموزش سازمان محیط زیست نیز می‌گوید: درجهانبهطورمیانگینروزانههرفرد 250 تا 300 گرم زباله تولیدمی‌کند و درایران هرفرد روزانه به طورمیانگین600 گرم زباله تولیدمی‌کند. در واقع روزانه 50 میلیون تن زباله در ایران تولید می‌شود وبیش از 30 درصداین میزان را زباله‌های شهری تشکیل می‌دهند.
معصومه ابتکاردر رابطه با نقش سازمان محیط زیست درتفکیک زباله ازمبدا معتقد است: مجریان این کارشهرداری‌ها و شوراهای شهرهای مختلف است وسازمان تنها می‌تواند درنظارت برسیاست‌های کلان این حوزه نقش داشته باشد و دراسفند ماه سال گذشته نیزاقدامی درقالب مسیرسبزساحل سبزانجام دادیم.
وضعیت نامطلوب تالاب‌های کشور
به گفته سلیمانی مدیرملی طرح حفاظت از تالاب های ایران حدود 45 تالاب کشور درمعرض تهدیدهای زیست‌محیطی قرار دارند و برای نجات تالاب‌ها نیازمند حاکمیت مدیریت زیست‌بوم وهمراهی دولت ومردم در استفاده مطلوب از ظرفیت‌های تالاب هستیم. البته سال گذشته سال خوبی برای تالاب‌ها نبود به طوری که ارومیه، هامون، شادگان، بختگان، انزلی و پریشان تا درصد بسیار بالایی خشکیدند و به عبارتی می‌توان گفت جان دادند.
یکی از بحرانی ترین تالاب‌های کشور، تالاب هامون است که در حال حاضر در پی بارش‌های فصلی بعد از سال‌ها جان دوباره‌ای گرفته که معصومه ابتکار درباره احیای تالاب هامون می‌گوید: احیای این تالاب یکی از موفقیت‌های زیست محیطی کشور است که در این زمینه عوامل مختلفی از جمله فعالیت‌های دولت در بحث دیپلماسی با کشور افغانستان، برداشتن برخی موانع و همکاری مردم و سمن ها موجب زنده شدن دوباره هامون حداقل بعد از هشت سال شد.
ابتکاربااشاره به شرایط مناسب تالاب هامون درسال جاری می‌گوید: درحال حاضر به دلیل اقدامات اجرایی که صورت گرفته وهمکاری‌هایی که با وزارت نیرو و سایر وزارتخانه‌ها ایجادشده است موانع آبراه‌ها رفع شده است همچنین بارندگی‌های خوب فعلی نیز موجب شده تالاب هامون شرایط مناسب‌تری نسبت به گذشته داشته باشد.
افزایش مرگ گونه‌های جانوری در کشور
از تمام این موارد که بگذریم به گونه‌های جانوری می‌رسیم که متاسفانه روز به روز وضعیت خطرناک‌تر می‌شود به طوری که تنها در سال گذشته شاهد مرگ 15 پلنگ کشور بودیم. سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از کشتار بی سابقه این حیوان در جاده‌ها و توسط مردم بومی و شکارچیان نقشه راه حفاظت از گربه سانان را تدوین کرد و از وزارت راه خواسته شد که در جانمایی جاده‌ها مسائل زیست محیطی را در نظر گرفته و تابلوهای هشدار دهنده را در مسیر جاده‌ها نصب کند.
از طرفی در سال گذشته یکی از گونه هایی که زیست آن تهدید شد گوزن زرد ایرانی بود که 45 گوزن در خردادماه سال 92 بر اثر هجوم مگس‌های میاز تلف شدند.
افزایش نابودی جنگل‌های کشور نسبت به سال‌های گذشته
یکی از ابعاد فعالیت سازمان محیط زیست کشور، توجه و حفظ جنگل‌های کشور است اما گاها این موضوع به دلیل بی‌توجهی مسئولان و برخی افراد که دوستدار طبیعت نیستند جان جنگل های محدود کشور به خطر می‌افتد. در سال گذشته آتش‌سوزی‌های گسترده در منابع طبیعی و محیط زیست رخ داد و طبق آمار مسئولان آتش‌سوزی‌ها نسبت به سال های گذشته افزایش یافته است.
تنها در تابستان سال گذشته 30 هکتار از اراضی سلسله 60هکتار از جنگل‌های خوزستان، 200 هکتار در استان فارس بخشی از منطقه حفاظت شده خامی شهرستان باشت ، چهار هکتار از مراتع بجنورد، 10 هزار اصله درخت در پارک لتیان، 10هکتار از جنگل‌های دنا و 100 هکتار از جنگل‌های گلستان در میان آتش سوخت.
با این همه باید گفت که کار حفاظت از محیط زیست کار دستگاهی و سازمانی به تنهایی نیست و باید همه ارگان های مربوطه به صورت جدی به آن ورود یابند چراکه توسعه پایدار بدون آن امکان پذیر نیست و در حال حاضر شرایط زیست محیطی کشور ایجاب می‌کند همگان با درک اهمیت محیط زیست و حفظ آن در هر سطح و مقامی از مسئولیت که قرار دارند، محیط زیست را به عنوان یکی از اصول اساسی خود برای سیاست گذاری دستگاهی قرار دهند.