اما كارشناسان، همچنان مسیر اجرای طرح پزشك خانواده را مسیری سنگلاخ و پرپیچ‌و‌خم می‌دانند كه جز با عزم جدی همه اجزای دولت و مجلس، امكان طی كردن آن وجود ندارد.

وزارت بهداشت، امسال حداقل حقوق دریافتی پزشكان خانواده را از 600 هزار تومان به 720 هزار تومان افزایش داد اما طبق اعلام رسمی، این وزارتخانه هنوز با كمبود حدود 1500 پزشك برای اشتغال در طرح پزشك خانواده در روستاها و شهرهای زیر 20‌هزار نفر مواجه است.

به گفته معاون سلامت وزارت بهداشت، مسئله دیگری كه در اجرای طرح پزشك خانواده مطرح است این است كه اكنون به‌طور متوسط هر پزشك خانواده باید حدود 4 هزار نفر جمعیت را پوشش دهد و این تعداد زیاد باعث می‌شود كه پزشكان خانواده فقط بتوانند یك‌جا بنشینند و بیماران مراجعه‌كننده را ویزیت كنند و نمی‌توانند به سایر خدمات بهداشتی مورد نیاز جمعیت تحت پوشش نظارت كنند.

این درحالی است كه وزارت بهداشت در نظر دارد با افزایش تعداد پزشكان فعال در این طرح، میانگین جمعیت تحت پوشش هر پزشك به 2 هزار تا 2500 نفر كاهش یابد.

وزارت رفاه ناهماهنگ است

مسعود پزشكیان، وزیر سابق بهداشت كه اكنون عضو كمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی است، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینكه وزارت رفاه از سیاست‌های پزشك خانواده مصوب وزارت بهداشت تبعیت نمی‌كند و خودش در امر سیاستگذاری دخالت دارد اما وزارت بهداشت مجبور است پاسخگو باشد، می‌گوید: مسئولان جامعه باید بر مبنای عدالت برنامه‌ریزی كنند نه اینكه فقط به كسانی كه می‌بینند خدمت بدهند.

او می‌افزاید تنها راه حل مشكلات موجود اجرای كامل طرح پزشك خانواده است؛ طرحی كه در آن یك نفر پزشك با تیم سلامت شامل پرستار، ماما و مسئول دارو، یك بسته خدمات تعریف شده را به مردم ارائه می‌كنند، حالا اسم آن هرچه می‌خواهد باشد.

پزشكیان معتقد است راه صحیح برای ارائه خدمات عادلانه سلامت در كشور ما انتخاب نشده است و مشكلات این حوزه فقط با افزایش سرانه حل نمی‌شود.

به گفته او، ما حداكثر می‌توانیم 10 درصد كل بودجه كشور را به سلامت اختصاص دهیم و حتی در این صورت كه سرانه 400 دلار بشود، آیا با سرانه 3 هزار دلاری اروپا و 7500 دلاری آمریكا قابل مقایسه است؟

وی اضافه می‌كند: ساختار ارائه خدمات مناسب بهداشت و درمان هیچ راهی جز پزشك خانواده ندارد، اما نمی‌شود پول دست وزارت رفاه بوده و سیاستگذاری در چند جا انجام شود و وزارت بهداشت پاسخگو باشد، وزارت رفاه باید فقط خریدار خدمت باشد و نباید در سیاستگذاری دخالت كند چون پاسخگو نیست.

عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی همچنین با بیان اینكه بیشترین مشكل پزشكان به چالش‌های پیش روی پزشكان جوان بازمی‌گردد، می‌گوید: تا جایی كه بنده اطلاع دارم، متأسفانه به همان میزانی كه ما در دولت هشتم پیش رفتیم و پزشكان را برای اجرای این طرح به كار گرفتیم و مستقر كردیم، از آن به بعد، طرح پزشك خانواده پیشرفت چندانی نداشته است، درحالی‌كه برنامه باید داخل ساختار قرار می‌گرفت و پس از تعریف سطوح در سطوح بعد، ساختار درست كرده و منابع آن تعریف می‌شد.

مسعود پزشكیان با بیان اینكه بیشترین مشكلات پزشكان به پزشكان جوانی برمی‌گردد كه تازه وارد بازار كار شده‌اند، ادامه می‌دهد: در رقابتی كه ایجاد شده و در بازاری كه با مشكلات زیادی از نظر ساختاری روبه‌روست، این پزشكان با چالش مواجه هستند.

به گفته‌ نماینده‌ مردم تبریز در خانه ملت، طرح پزشك خانواده در روستاها هم اجرا نشده است چه برسد در شهرها: «در روستاها نیرو مستقر و منابع پرداخت شد، اما برنامه اجرا نشد؛ چرا كه استقرار نیرو و داشتن ساختمان و ابزار به معنی اجرای پزشك خانواده نیست، بلكه پزشك خانواده یك طرح پیشرفته و ارائه خدمات موجود در دنیاست كه ظاهرا هنوز به اهمیت آن واقف نشده‌ایم و هر وقت به این درجه برسیم، انجام می‌دهیم.»

عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینكه اگر اجرای درست طرح پزشك خانواده را خواستار هستیم 14 سال زمان نیاز داریم، یادآور شد: اگر نخواهیم این طرح را اجرا كنیم، همین اتفاق می‌افتد كه در حال حاضر پیش آمده است، بنابراین طرح پزشك خانواده برای اجرایی شدن نیازمند تربیت نیروی انسانی، ساختار، سیستم، منابع خاص اعتباری و روش صحیح آموزشی است.

پزشكان ما برای اجرای طرح پزشك خانواده تربیت نشده‌اند

سیدعلیرضا مرندی، وزیر اسبق بهداشت و عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است با تامین نیازهای اولیه پزشكان، اكثریت آنان با حقوق كمتر از بخش خصوصی نیز داوطلب خواهند بود كه تمام وقت برای دولت كار كنند و همه‌ وجودشان را برای خدمت به مردم گذاشته و دغدغه خاطر بخش خصوصی را نخواهند داشت.

وی، با بیان اینكه باید پزشكان تمام تلاش خود را به كار گرفته تا سلامت را به معنی جامع آن ببینیم و فقط روی مسائل درمان متمركز نكنیم، می‌گوید: پیشگیری از مشكلات پیش از رسیدن به درمان باید مورد توجه قرار گیرد و حتی مهم‌تر از پیشگیری، ارتقای سلامت جامعه است كه عمدتا به آموزش به افراد و جامعه بازمی‌گردد، تا هركس مسئله‌ سلامت را در حد ممكن درك كند و بتواند در تامین و حفظ ارتقای آن مشاركت كند.

به گفته دكتر مرندی، پزشكان ما نیز برای اجرای طرح پزشك خانواده تربیت نشده‌اند و متأسفانه سرفصل و مواد آموزشی دانشكده‌های پزشكی در راستای تربیت پزشك خانواده طراحی نشده است.

بنابراین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به كمك معاونت آموزشی باید راهنماهای بالینی را از نظر درمان تهیه كند كه پزشك خانواده بداند براساس این راهنما در روستاها اقدام كند.

همچنین برای تربیت پزشكان خانواده، باید پزشك عمومی را در یك دوره 6 ماهه آموزش دهیم كه تحت عنوان پزشك خانواده كار كند.

گزارش عملكرد برنامه كشوری پزشك خانواده

طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، پوشش برنامه پزشك خانواده و بیمه روستاییان در نیمه نخست 86 با 5/0درصد افزایش نسبت به سال 85 به حدود 25 میلیون رسید كه 87 درصد ساكنان روستا و 13‌درصد شهرنشینان با جمعیت كمتر از 20 هزار نفر بودند.

براساس كل جمعیت تحت پوشش برنامه در نیمه اول سال 86 بیشترین جمعیت به دانشگاه علوم پزشكی اهواز و كمترین آن به دانشگاه علوم پزشكی گناباد تعلق داشته است؛

همچنین این ارقام در مورد جمعیت دارای دفترچه بیمه روستایی از دانشگاه علوم پزشكی شیراز تا سمنان متفاوت است و از نظر درصد جمعیت مشمول سرانه به كل جمعیت تحت‌پوشش برنامه، از دامنه تغییر بین صد درصد در جهرم تا 8/31 درصد در تهران متفاوت می‌شود.

بر پایه این گزارش، در این برآورد میزان بار مراجعه افراد دارای دفترچه بیمه روستایی برای خدمت پزشكی بیش از كل جمعیت تحت پوشش گزارش شده و میزان بار مراجعه كل جمعیت تحت پوشش برنامه برای خدمات دارویی از 41/1 در سال 85 به 04/1 در سال 86 رسیده است كه دامنه تغییر این شاخص از 31/0 در تهران تا 66/2 در شهركرد متفاوت است.

گزارش وضعیت عملكرد برنامه حاكی از آن است كه تعداد مراكز بهداشتی درمانی مجری برنامه از سال 85، 53 مورد افزایش داشته است كه 47 مورد آن به مراكز بهداشتی درمانی روستایی و 6 مورد به مراكز بهداشتی درمانی شهری مربوط است و حدود یك چهارم مراكز بهداشتی درمانی مجری برنامه در منطقه شهرهای زیر20 هزار نفر قرار داشتند.