سلامت نیوز: چندماهی می‌شود که متولیان نظام سلامت دست به آمار شده و در تریبون‌های مختلف از کم و کیف میزان رضایت مردم از روند طرح تحول نظام سلامت می‌گویند. وزیر بهداشت در یک مقطع از رضایت نسبی 70 درصدی مردم و معاون درمان او در مقطعی دیگر از رضایت 80 درصدی ملت خبر می‌دهند.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه سپید در ادامه نوشت: در جدید‌ترین آمار، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت بهداشت از افزایش شاخص رضایت عمومی از روند بستری و خدمات‌رسانی به بیماران به میزان 88 درصد خبر داد و افزود: «مراجعه‌به مراکز خدمات‌دهی خارج از بیمارستان برای تهیه تجهیزات درمانی و دارو از 100 درصد به حدود 4 درصد تقلیل یافته است.»
ممکن است روند صعودی آمار میزان رضایت با فرض اینکه در مقاطع مختلف زمانی نظرسنجی‌های مختلف صورت گرفته، قابل توجیه باشد، اما اینکه دقیقا این نظرسنجی‌ها توسط کدام مراکز و با چه مبنایی صورت‌گرفته، همواره جای سوال است.
چند روز پیش رئیس موسسه ملی تحقیقات سلامت، خبرنگاران را دعوت کرد تا تازه‌ترین آمار به‌دست آمده در حوزه‌های مختلف را اعلام کند. سید رضا مجدزاده با اشاره‌به استقرار 10 ایستگاه اقماری در سراسر کشور به‌منظور ارزشیابی و رصد اقدامات صورت‌گرفته، تصریح کرد: «در این حوزه با فواصل منظم به کار مطالعاتی مشغول هستیم و تا امروز 5 گزارش دیده‌بانی ارائه داده‌ایم.» وی به ارائه نتایج مطالعات این موسسه از تاریخ هجدهم خردادماه سال جاری تاکنون پرداخت و با تاکیدبر اینکه در پایان هر فصل از سال، مولفه‌هایی نظیر میزان کاهش پرداخت، میزان رضایتمندی، میانگین ملزومات پزشکی و دارویی را مطابق با یک پرسشنامه و به‌طور تصادفی از 200 بیمار ترخیص‌شده از بیمارستان‌های دولتی سراسر کشور مورد سوال قرار می‌دهیم، اظهار کرد: «نتایج مطالعه رضایت‌سنجی از بیماران در تابستان امسال نشان داد که رضایت از خدمات بستری 73 درصد، خدمات ترخیص 44 درصد، رضایت از پزشکان 91 درصد، رضایت از تیم درمان 85 درصد و رضایت از خدمات محیط فیزیکی 11 درصد بوده است. اما بیشترین نارضایتی نیز از خدمات مدیریت رسیدگی به شکایات با 60 درصد بوده که توسط مردم اعلام شده است.»
مجدزاده با بیان اینکه پاییز امسال نیز یک مطالعه رضایت‌سنجی روی 200 بیمار ترخیص شده از بیمارستان‌های دولتی انجام شد، اضافه کرد: «نتیجه این مطالعه نشان داد که رضایت از خدمات بستری به 88 درصد، رضایتمندی از محیط فیزیکی 86 درصد، رضایت از تیم درمان به 90 درصد و رضایت از فرانشیز که در تابستان 72 درصد بوده، در پاییز به 92 درصد رسیده است.»
اگرچه در این نشست خبری، ابهاماتی نظیر منبع و مقاطع زمانی مختلف ارائه این آمار روشن شد، اما نکته مبهم باقی‌مانده آن، چرایی حجم پایین نمونه انتخاب‌شده برای تحقیق بود. البته رئیس موسسه ملی تحقیقات سلامت در گفتگو با خبرنگار ما درخصوص علت پایین‌بودن حجم نمونه این تحقیق گفت: «در تمام دنیا این روند وجود دارد و چنین اقدامی درجهت بررسی‌ها صورت می‌گیرد. مهم آن است که نمونه‌گیری از شهرهای کم‌برخوردار، نیمه برخوردار و بیشتر برخوردار صورت گیرد.»
نظرسنجی صورت‌گرفته یک متدولوژی علمی است
مدیرکل دفتر ارزیابی فناوری، تدوین استاندارد و تعرفه وزارت بهداشت نیز نظرسنجی صورت‌گرفته را یک متدولوژی علمی معرفی و در خصوص حجم نمونه آن، خاطرنشان کرد: «طبق آماری که به‌دست من رسیده فکر می‌کنم حجم این نمونه بیشتر از 200 نفر و حدود 1000 نفر است.»
علیرضا اولیایی‌منش بیان اینکه این نظرسنجی با مشارکت موسسه ایسپا وابسته‌به جهاد دانشگاهی صورت‌گرفته است، تصریح کرد: «در متدولوژی علمی این مسئله که چه تعداد نمونه نماینده کل جامعه خواهد بود، به‌شکل دقیق محاسبه می‌شود و قطعا تعداد پایین‌تر از حد مجاز آن قابل قبول نیست. پس جای نگرانی نیست که تعداد نمونه این تحقیق، نماینده کل جامعه است.»
وی ضمن اظهار اطمینان از اینکه رضایتمندی مردم در بخش بستری بیمارستان‌های دانشگاهی به‌شدت بالا رفته، گفت: «باید ببینیم مداخله ما در چه بخشی صورت‌گرفته و همان‌جا به‌دنبال رضایتمندی مردم باشیم.»
اولیایی‌منش ادامه داد: «ما فرانشیز مردم در بخش بستری بیمارستان‌های دانشگاهی را کاهش و به زیر 10 درصد رساندیم. تجهیزات مختلف آنها را نیز فراهم کردیم و به همین‌دلیل معتقدیم در آن بخش رضایتمندی مردم افزایش پیدا کرده است.»
وی با اشاره به اینکه میزان رضایتمندی کامل و نسبی در مرحله اول حدود 73 درصد شد، افزود: «در پاییز امسال یک نظرسنجی دوباره انجام شد که نشان می‌داد این رضایت کامل و نسبی برای بیماران مراجعه‌کننده بستری در بخش‌های بیمارستان‌های دولتی به بالای 85 درصد رسیده است.»
نظرسنجی انجام‌شده فاقد اعتبار است
استاد روش‌شناسی تحقیق در ارتباطات و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اما نظری متفاوت داشت و گفت: «این نظرسنجی انجام شده، فاقد اعتبار است.»
سیدرضا نقیب‌السادات در گفتگو با خبرنگار ما با تاکیدبر اینکه نمونه تصادفی نیازبه چارچوب نمونه‌گیری داشته و باید براساس جمع بیمار‌ها صورت گیرد، تصریح کرد: «این یک نمونه‌گیری اتفاقی است، بنابراین روش نمونه‌گیری نیز به‌اشتباه ذکر شده است.»
وی با تاکیدبر اینکه حجم نمونه به هیچ‌عنوان معتبر نیست، خاطرنشان کرد: «اگر جمع این 600 نفر، به‌صورت یکجا مورد پرسش قرار می‌گرفت، آمار به‌دست آمده اگرچه با خطای بالای 5 درصد، اما قابل قبول بود.»
نقیب السادات با بیان اینکه درخصوص اعتبار یافته‌های پژوهشی در مقیاس‌های ملی ملاحظاتی وجود دارد که باید مورد تاکید قرار گیرد، تصریح کرد: «نکته اول این است که در هر پژوهش، از آنجاکه یافته‌ها متعلق‌به همان جمعیت مورد مطالعه است، این یافته‌ها نسبی است. لذا نمی‌توان از خروجی‌های یافته یک قضاوت مطلق ارائه داد. به‌عنوان مثال اگر در یک پژوهش 1000 نفر را به‌عنوان نمونه مورد ارزیابی قرار دادیم، به شرطی‌که اصول نمونه‌گیری، روش‌ها، اعتبارسنجی ابزار و اعتماد به آن رعایت شده باشد، به‌طور نسبی می‌توانیم بگوییم در مطالعه مذکور این نسبت‌ها به‌دست آمده است. درواقع با این نگاه این کار قابل ارزیابی است.»
وی در توضیح نکته دوم اضافه کرد: «تحقیقات با مقیاس ملی نیازبه جمعیت‌های مشخص و بزرگ دارد. یعنی برای یک مطالعه ملی باید شرایط ارزیابی ملی فراهم باشد. شرط اصلی این است که از جمعیت‌های مختلف کشور، مثلا استان‌ها یا شهرهای مختلف نسبتی را داشته باشیم که این نسبت‌ها با حجم کافی، معرف جامعه ایرانی بوده تا خروجی آن قابل اعتماد باشد.»
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: «برای رسیدن‌به این هدف از برآوردهایی با فرمول و میزان خطای مشخص استفاده می‌کنیم تا اطلاعات ما برای جمعیت‌های بزرگ قابل ارائه باشد.»
وی تصریح کرد: «در تحقیقات خارجی و موسسات بزرگ سنجش و ارزیابی، حجم مناسب نمونه برای یک تحقیق در مقیاس ملی که شرایط و ویژگی‌های جمعیت را رعایت کرده باشد، برای کل کشور 3500 نفر برآورد شده است که این رقم برای جامعه ایران نیز صدق می‌کند. اما کوچک‌ترین نمونه‌ای که در مقیاس ملی قابل قبول است و حداقل اطلاعات را با حداکثر خطا می‌توان از طریق آن ارائه داد 640 نفر است، به‌شرطی که این تعداد به‌صورت یکجا و همزمانی انجام شود.»
نقیب‌السادات تاکید کرد: «اگر قرار باشد به‌عنوان نماینده رسمی یک مجموعه، به آمار و ارقام استناد کنیم، این آمار باید با محاسبات دقیق و مبتنی‌بر مستندات علمی باشد، نه یک تحقیق با میزان خطای زیاد که اعتبار و اعتماد به آن پایین است.»
وی با بیان اینکه در ارائه آمار و ارقام، اعلام یک مبنا برای تغییر بسیار مهم است، اظهار کرد: «باید بگوییم که تغییرات در‌راستای بهبود بوده است یا ضعف. به‌عبارت دیگر برای اعلام پیشرفت، صرف اعلام درصد‌ها معرف تغییر نیست. درست است خود جمعیت یا مبنایی که اعلام می‌شود به‌لحاظ حجم نمونه یک معیار است، اما اطلاعات برای نشان‌دادن روند تغییر، نیازبه مبنای آماری دارد.»
نظر شما