سلامت نیوز: با آغاز طرح تحول نظام سلامت از سوی وزارت بهداشت یکی از برنامه‌های محوری و مهم این طرح حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم اعلام شد. برنامه‌ای که در بسته سوم و از گام نخست طرح تحول به منظور ارتقای کیفیت خدمات در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور، با هدف افزایش دسترسی مردم به خدمات و مراقبت‌های سلامت در سطح دوم و سوم و جذب و ماندگاری پزشکان در این مناطق تدوین شد.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه شهروند در ادامه نوشت: این برنامه با هدف ساماندهی مناسب نظام ارجاع در سطح بالاتر از پایه (تخصصی و فوق‌تخصصی) در مناطق کمتر توسعه‌یافته، حذف پرداخت‌های غیررسمی در این مناطق، اجرای درست نظام سطح‌بندی در بخش نیروی انسانی و خدمات سرپایی و بستری از اوایل خردادماه سال گذشته وارد فاز اجرا شد و اکنون با گذشت حدود یک‌سال از آغاز برنامه حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم ٤هزار پزشک در این مناطق مشغول به خدمت هستند. این درحالی است که بنا بر اعلام وزارت بهداشت تا پیش از اجرای این بسته خدماتی ٢هزار و ٢٠٠ پزشک متخصص در مناطق محروم مشغول به فعالیت بودند که فقط حدود ١٠٠ نفر از این تعداد یعنی چیزی در حدود ٥درصد به شکل تمام وقت فعالیت داشتند و بخش عمده‌ای از خدمات نسبتا محدود در قالب مطب‌ها و کلینیک‌های بخش خصوصی ارایه می‌شد. یکی از مواردی که از همان ابتدا برای اجرای موفق این برنامه از سوی وزارت بهداشت با جدیت پیگیری شد، افزایش میزان پرداختی به پزشکان شاغل در مناطق محروم بود.
این افزایش پرداخت که براساس نظام سطح بندی مناطق کمتر توسعه یافته با توجه به مولفه‌های (ضریب توسعه نیافتگی و محرومیت، ضریب بدی آب و هوا، مرزی بودن منطقه و جمعیت شهرستان) شکل گرفته در کنار میزان عملکرد و تعداد واحدهای خدماتی و اعمال جراحی انجام شده میزان پرداخت به این گروه از پزشکان را مشخص می‌کند که در مجموع اجرای این برنامه‌ها توانسته تمایل پزشکان به ماندگاری پس از اتمام دوره در این مناطق را به ٤٢درصد برساند.
کمبود پزشک در مناطق محروم تا ٢سال آینده برطرف می‌شود
وزارت بهداشت بنا دارد تا ٢سال آینده کمبود پزشک در مناطق محروم را برطرف کند، محمد آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت و درمان با اعلام این خبر، می‌گوید: «البته طرح‌هایی را نیز برای ماندگاری پزشکان در این مناطق در نظر داریم اما ماندگاری پزشکان متخصص در بیمارستان‌های مناطق محروم نیاز به زیرساخت‌هایی در زمینه اسکان و حمل‌ونقل دارد که برای دستیابی به این هدف نیاز به همکاری دیگر سازمان‌ها و عزم ملی دارد.»
او در تشریح طرح حمایت از ماندگاری پزشکان در بیمارستان‌های مناطق محروم می‌گوید: «این بسته به‌طور رسمی از ابتدای خردادماه سال ٩٣ در قالب یکی از برنامه‌های اصلی طرح تحول سلامت آغاز به کار کرد. پیش از این هم در وزارت بهداشت مفهومی با نام «تعرفه ترجیح مناطق محروم» برای پزشکانی که در مناطق محروم فعالیت داشتند، اجرا می‌شد. در این طرح، پزشکان حمایت‌هایی را از بیمه‌گران پایه دریافت می‌کردند. همزمان با این طرح یک «بند» در برنامه پنجم توسعه مبنی بر حمایت از پزشکان فعال در مناطق محروم گنجانده شد و به این واسطه بودجه‌ای برای اجرای این طرح در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت.»
او اضافه می‌کند: «با همه اینها اما هر دو برنامه به دلیل این‌که منابع مالی کافی در اختیار نداشتند و جهت‌دهی مناسبی را دنبال نمی‌کردندف انگیزه لازم برای حضور پزشکان در مناطق محروم را ایجاد نکردند، تا این‌که این موضوع در قالب طرح تحول سلامت در اولویت‌های دولت مطرح شد و تصمیم برآن شد که برای حضور پزشکان در مناطق محروم و افزایش دسترسی مردم به پزشکان متخصص در این مناطق محروم فکر اساسی اندیشیده شود.»
آقاجانی با بیان این‌که در شروع اجرای این برنامه تعداد هزار و ٤٥٠ پزشک در مناطق محروم حضور داشتند که در بهترین حالت این تعداد به بیش از ٢هزارو ٢٠٠ پزشک متخصص در مناطق محروم می‌رسید، ادامه می‌دهد: «یکی از اهداف ما در این برنامه، افزایش ٥٠درصدی حضور پزشکان در این مناطق بود، یعنی با توجه به حضور ٢هزار و ٢٠٠ پزشک در بهترین حالت در این مناطق، هدف‌گذاری ما افزایش این تعداد به ٣ هزارو ٣٠٠ پزشک بود و نکته مهم‌تر این‌که پزشکانی که در مناطق محروم به‌کار می‌گیریم به صورت تمام وقت در اختیار مردم باشند تا دسترسی مردم با هزینه پایین‌تری فراهم شود.»
دبیر اجرایی ستاد کشوری برنامه تحول نظام سلامت با اشاره به حضور بیش از ٤هزار پزشک به‌صورت تمام‌وقت در مناطق محروم کشور با آغاز طرح تحول نظام سلامت، می‌گوید: «درحال حاضر و با گذشت یک سال از آغاز این برنامه، تعداد پزشکان در این مناطق بیش از ٧٦درصد رشد داشته که این میزان از هدف‌گذاری ما هم جلوتر است و تمامی این خدمات با تعرفه‌های دولتی به مردم ارایه می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «تمرکز بیشتر ما در این برنامه بر حضور مستمر پزشکان در این مناطق استوار بوده و سعی کردیم که تعداد بیشتری از پزشکان را جذب کنیم. به همین منظور در این برنامه برای پزشکان ٢ نوع تشویقی درنظر گرفته شده است. تشویقی اول که به صورت ثابت برای هر روز حضور در مناطق محروم پرداخت می‌شود و این میزان با توجه به نوع و درجه شهر از لحاظ میزان محرومیت، متفاوت خواهد بود که در پایان هر ماه تعداد روزهایی که در مناطق محروم حضور یافته‌اند، محاسبه و به پزشکان پرداخت می‌شود. تشویقی دوم بستگی به عملکرد پزشک دارد به این مفهوم که هرچه میزان و تعداد بیمارانی که پزشک ویزیت کرده بیشتر باشد یا به عبارت دیگر خدمات بیشتری را به مردم ارایه داده باشد، تشویقی بیشتری را ناشی از خدمات خود دریافت می‌کند. لازم به توضیح است که با این کار فقط حضور پزشکان ملاک عمل قرار نمی‌گیرد بلکه میزان فعالیت‌شان نیز در میزان دریافتی و حقوق آنها دخیل خواهد بود. همچنین با اجرای این طرح میزان دسترسی مردم به خدمات هم افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل بخشی از حمایت‌ها به‌صورت عملکردی به پزشکان پرداخت می‌شود، تا انگیزه بیشتری برای فعالیت در مراکز محروم داشته باشند.»معاون درمان وزارت بهداشت و درمان با اشاره به اعتبار درنظر گرفته شده برای اجرای این برنامه، می‌گوید: «کل بودجه این طرح در مقایسه با نیازکشور رقم قابل ملاحظه‌ای نیست اما هدف اصلی ما شهر‌ها و مناطق محروم‌تر است، به‌طوری که در شهرهایی که محرومیت بیشتری دارند و امکانات زندگی راحت در آنها کمتر است، حضور پزشکان قابل‌توجه باشد.»
او ادامه می‌دهد: «بسیاری از پزشکان ما متاهل هستند و مجبورند با خانواده در این مناطق حضور داشته باشند، درحالی‌که در بسیاری از این مناطق شرایط مناسب برای زندگی همراه با خانواده فراهم نیست و ما این مناطق را در اولویت قرار داده‌ایم. نیاز کشور به متخصصان بیش از بودجه‌ای است که در اختیار داریم، حتی امسال با افزایش بودجه باز هم نمی‌توانیم تمام برنامه‌هایمان را عملی کنیم، به همین دلیل باید چند سال این برنامه به‌صورت مستمر ادامه پیدا کند تا ما بتوانیم شرایط لازم را برای حضور پزشکان در مناطق محروم فراهم کنیم.»
آقاجانی با اشاره به مشکلات اسکان پزشکان در مناطق محروم می‌گوید: «وزارت بهداشت ردیف بودجه‌ای خاص دارد که از اسکان پزشکان در مناطق محروم حمایت می‌کند، این بودجه بسیار کم بوده و نمی‌تواند تسهیلات لازم را برای حضور پزشکان در مناطق محروم مهیا کند و ما با این برنامه می‌خواهیم این تسهیلات را گسترش دهیم تا پزشکانی که در مناطق محروم جذب می‌شوند شرایط مناسب‌تری پیدا کنند. البته اسکان به زیرساخت‌های دیگری نیاز دارد که ایجاد آنها نیازمند همکاری دیگر وزارتخانه‌ها را در قالب توسعه شهری و روستایی می‌باشد.»
خرید و فروش طرح در مناطق محروم
محمدحسین قربانی سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکل کمبود پزشک متخصص در مناطق محروم و کم‌برخوردار از گذشته تاکنون، می‌گوید: «نبود قوانین شفاف و کارآمد در این حوزه باعث شده بود تا استفاده مناسبی از نیروی متخصص پزشکی در این مناطق انجام نگیرد. حتی در این اواخر طرح‌های پزشکی در این مناطق خریدوفروش می‌شد یا اگر هم پزشکان برای طی‌کردن مدت‌زمان طرح خود مجبور به حضور در این مناطق بودند، عملا تأثیر چندانی در چرخه درمان و سلامت مردم این مناطق نداشتند.» او با اشاره به دو برنامه برای ماندگاری پزشکان در مناطق محروم که یکی در قالب قانون استفاده از ظرفیت مازاد ٣٠درصدی دانشگاه‌های علوم پزشکی و دیگری برنامه ماندگاری پزشکان در طرح تحول نظام سلامت در حال اجراست، ادامه می‌دهد: «در برنامه اول که قبل از اجرای طرح تحول مقدمات آن توسط اعضای کمیسیون بهداشت آماده شد و درنهایت هم به تصویب مجلس رسید، مقرر شد دانشگاه‌های علوم پزشکی ٣٠درصد از نیروهای مازاد ظرفیت خود را به شرط فعالیت در این مناطق بومی‌گزینی کند و در همین راستا به دلیل جلوگیری از مهاجرت پزشکان فارغ‌التحصیل از این دانشگاه‌ها به مراکز استان‌ها و شهرهای پرجمعیت، قوانین سخت‌گیرانه‌ای مانند، جلوگیری از دادن پروانه مطب، جلوگیری از ادامه تحصیل و عدم اعطای مدرک فارغ‌التحصیلی در صورت عدم همکاری این افراد در مناطق محروم، وضع شد که اجرای این قانون از سال ٩٤ آغاز شده است.»او ادامه می‌دهد: «خوشبختانه در طرح تحول نظام سلامت هم به ماندگاری پزشکان در این مناطق توجه ویژه‌ای شده که این کار مستلزم مهیاکردن فضای اقامت و زندگی برای این دسته از پزشکان و همچنین افزایش دستمزد آنها بود.به همین دلیل هم در سال گذشته مجلس تمام توان خود را به کار گرفت تا منابع مالی این برنامه تأمین شود که با تلاش‌های مجلس یک‌درصد از افزایش مالیات بر ارزش افزوده به صورت پایدار به اجرای این طرح تعلق گرفت.» قربانی با تأکید بر ادامه برنامه ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و کم‌برخوردار در طرح تحول نظام سلامت می‌گوید: «وزارت بهداشت باید با استفاده از ابزار بازدارنده و تشویقی به‌صورت همزمان پزشکان را برای ماندن در مناطق محروم ترغیب کند و صرف هزینه برای این کار درنهایت به نفع نظام سلامت خواهد بود، چرا که در صورت نبود امکانات لازم در شهرهای دورافتاده حجم بالایی از مردم برای مداوای بیماری‌های خود به شهرهای بزرگی مانند تهران سرازیر می‌شوند و این مسأله خود باعث بروز مشکلات زیادی در مراکز درمانی شهرهای بزرگ خواهد شد، به‌طوری که هم هزینه‌های درمان را افزایش خواهد داد و هم کیفیت خدمات کاهش پیدا خواهد کرد.»
بازنگری در برنامه ماندگاری پزشکان در مناطق محروم
اما احمد آریایی‌نژاد یکی دیگر از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس نظارت متفاوتی نسبت به روند اجرای برنامه ماندگاری پزشکان در مناطق محروم دارد. او با بیان این‌که این برنامه روی کاغذ بسیار موفق است ، می‌گوید: «فقط توجه به حضور کمی پزشکان در مناطق محروم نمی‌تواند مبنای ارزیابی موفقیت این برنامه قرار گیرد. در بسیاری از موارد پزشک متخصص بیمارستان را ترک می‌کند و به‌صورت آنکال با بیمارستان در ارتباط است. در صورتی که یکی از اهداف این طرح حضور مستمر متخصص در مراکز درمانی است. به همین دلیل من فکر می‌کنم این طرح نیاز به بازنگری دارد.»نماینده مردم ملایر با اشاره به نقش سیستم ارجاع کارآمد در بهبود شرایط درمانی در مناطق محروم می‌گوید: «نیاز اصلی ما سیستم ارجاع موفق و کارآمد است. همیشه کار پایه و مبنایی موثرتر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. ما باید تلاش کنیم که از رسیدن بیماری به سطح ٢ و ٣ درمان جلوگیری کنیم و این مهم درگرو وجود سیستم ارجاع قوی و توانمند است.» آریایی‌نژاد با بیان این‌که تنها راه نگه داشتن پزشکان در مناطق محروم پرداخت پول بیشتر نیست، می‌گوید: «نداشتن تعهد کاری و احساس مسئولیت در قبال فراگیری دانش خلأ بزرگی در نظام تعلیم و تربیت کشور ما است. کار فرهنگی و ایجاد روحیه نوع‌دوستی موضوعی است که باید در مدارس آموزش داده شود، ولی متاسفانه در نظام آموزشی ما فقط به مقوله آموزش و درس توجه می‌شود. درحالی‌که توجه به پرورش روحی و تربیت اخلاقی اهمیت بیشتری دارد.» او با بیان این‌که بهتر است چنین طرح‌هایی ابتدا به‌صورت پایلوت اجرا شود، می‌افزاید: «برای برنامه‌های از این دست بهتر است ابتدا به‌صورت پایلوت اجرا شود و بعد از بازنگری و مروری دوباره به نقاط‌ضعف و قوت آن، در صورت موفقیت در سطح ملی اجرا شود.»
تعداد بالای پزشکان به تنهایی چاره‌ساز نیست
مشکل مناطق محروم از قبل از انقلاب وجود داشته و متاسفانه با گذشت نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز مشکلات این مناطق حل نشده است. مشکلاتی که فقط بخشی از آن مربوط به حوزه پزشکی و درمان است. ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران با بیان این موضوع، می‌گوید: «توجه به افزایش تعداد پزشکان در این مناطق به‌تنهایی تاثیرگذار نخواهد بود، حتی اگر دستمزد و حقوق این پزشکان را چندین برابر کنیم.» او با بیان این‌که تعداد بالای پزشکان به تنهایی چاره‌ساز نیست، اضافه می‌کند: «وقتی در این مناطق بیمارستان‌های مجهز وجود ندارد، حضور پزشک متخصص چه کمکی به بهبود چرخه درمان در این مناطق خواهدکرد. پزشک متخصص نیاز به رادیولوژی، سونوگرافی، آزمایشگاه مجهز و سایر امکانات برای تشخیص مناسب دارد، درصورتی که در بیشتر این مناطق نصف این امکانات هم موجود نیست.»
خسرونیا با بیان این‌که من مشکلات زندگی در این مناطق را کاملا درک می‌کنم و می‌دانم که جوان امروز به سختی با چنین شرایطی کنار خواهد آمد، ادامه می‌دهد: «بهترین راه برای بهبود این شرایط ایجاد بیمارستان و خانه پزشک در بین هر ٤ تا ٥ شهر دورافتاده است. به‌طوری که تمام امکانات و نیروهای متخصص در این مراکز حضور داشته باشند و به‌صورت نوبتی هر یک از پزشکان این مراکز برای ویزیت بیماران به روستاها و شهرهای اطراف مراجعه کنند و افرادی را که نیاز به درمان و بستری دارند به این مراکز ارجاع دهند، این بهترین شیوه برای کم‌کردن محرومیت پزشکی و درمانی در این مناطق است.»
نظر شما