سلامت نیوز: در آستانه 29 دی، روز هوای پاک این سؤال پیش می‌آید که آیا «بنزین غیراستاندارد» به تنهایی عامل آلودگی هوای تهران بود که با جایگزینی آن با بنزین استاندارد، توقع کاهش آلودگی‌ها می‌رود؟ هرچند آمارهای موجود نشان می‌دهد که پس از این تغییر آلودگی‌ها کاهش یافته است، اما بدون شک پاسخ این سؤال، منفی است. این پاسخ، سؤال مهم‌تری را در ذهن افکارعمومی می‌کارد، چرا کسانی که با موج بنزین، بحث‌های تخصصی آلودگی هوا را سیاسی کرده‌اند، به همان میزان، سراغ عوامل دیگر آلودگی‌ها نمی‌روند؟ چرا همچنان می‌خواهند آلودگی هوا را تنها به گردن «بنزین» بیندازند؟

 متهمان ردیف اول آلودگی هوا
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ایران در ادامه نوشت: «سوخت» و «خودرو» هماره دو متهم اصلی آلودگی هوا بودند، حتی پیش از آنکه دولت دهم تصمیم بگیرد تا بنزین غیراستاندارد تولید داخلی را وارد باک ماشین‌ها بکند تا به گفته کارشناسان محیط کار، میزان بنزن موجود در آن احتمال خطر ابتلا به سرطان خون را برای تهرانی‌ها افزایش دهد و سال 90 را به عنوان آلوده‌ترین سال در 16 سال گذشته در تقویم تهرانی‌ها ثبت کند. این درحالی است که تا پیش از ورود «حسن روحانی» به خیابان پاستور، این رسانه‌ها بودند که مدام تأثیر سوخت غیراستاندارد و نقص خودروها را در ایجاد آلودگی‌های خطرناک و مرگبار پایتخت و کلانشهرهای دیگر یادآوری می‌کردند. اما بخشی از منتقدان امروز وضعیت آلودگی هوا، کمتر وارد موضوع آلودگی هوا می‌شدند. از سوی دیگر دو متهم (تولید‌کنندگان سوخت و خودرو) هم مدام توپ را به زمین همدیگر می‌انداختند.

«معصومه ابتکار» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وقتی برای بار دوم به سازمان محیط زیست برگشت توزیع بنزین داخلی را ممنوع و بنزین وارداتی را وارد چرخه کرد. با اینکه قرار نبود بنزین به تنهایی آلودگی هوای پایتخت را حل کند اما رنگ آبی بعد از دو دهه به تهران بازگشت. درست در این نقطه بود که بنزین به یکی از سیاسی‌ترین متهمان حوزه آلودگی هوا تبدیل شد! حالا وزنه برای یکی از متهمان سنگین‌تر شد. بنزین در صدر اخبار آلودگی هوای رسانه‌ها و نقل محافل و مجالس کسانی قرار گرفت که تا پیش از این به ندرت وارد ماجرای آلودگی هوا می‌شدند. حتی آن زمان که دولت دهم تصمیم گرفت تا در میان بهت کارشناسان برای کاهش آلودگی هوا 150کیلومتر مربع از وسعت 750کیلومتر مربعی پایتخت را با 5فروند بالگرد «آب پاش»خیس کند! به گفته کارشناسان، تهرانی‌ها خیلی خوش شانس بودند که میزان آب آنقدر زیاد نبود که «باران اسیدی» را هم روی سرشان آوار کند. «مه پاشی» و «بارور کردن ابرها» هم دو گزینه دیگری بودند که در دولت گذشته روی میز مذاکره آمدند اما بازهم خبری از اعتراض‌های امروز نبود.

محمدرضا محمودی معاون استانداری وقت تهران هم از شست‌وشوی خیابان‌ها سخن به میان آورد تا آه از نهاد کارشناسان حوزه محیط زیست برآورد. البته روی سخن او راهی برای حل ریزگردهایی بود که علاوه بر آلودگی‌های ناشی از سوخت و خودرو، آسمان تهران را به تصرف درآورده بودند. در نهایت هم در همان سال‌ها و در اوج آلودگی‌ها برنامه‌های 10 ساله کاهش آلودگی هوا رسماً تعطیل شد.

استاندار وقت «مرتضی تمدن» برنامه کاهش آلودگی هوا را برنامه‌ای برای «کف و سوت» خواند. در همان روزها «رسول علی اشرفی پور» مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست استان تهران هم از طرحی سه ساله به جای طرح 10 ساله سخن به‌میان آورد که می‌تواند معضل آلودگی‌های ناشی از نقص خودروها و عدم کیفیت سوخت خودروها را حل کند! بندهای برنامه سه ساله همان بندهای برنامه 10ساله بودند که کنار گذاشته شده بودند! تعطیلی برنامه 10 ساله کاهش آلودگی هوا تنها اتفاق بد ماجرا نبود. مجلس هم طرح معاینه فنی را از 2 سال به 5 سال افزایش داد و آن را به عنوان یک مصوبه قانونی تحویل مسئولان داد! تا امروز که آن‌طور که «ابتکار» می‌گوید دیگر آیین نامه‌های محیط زیست هم نتواند زمانی را برای معاینه فنی خودروها در اوج آلودگی‌ها مشخص کند. پلیس هم مجبور شود تا بی‌توجه به قانونی که معافیت 5 ساله را به ماشین‌های دودزا می‌دهد، از قانون بگذرد و با صاحبان خودروهای دودزا برخورد نکند. پیامدهای اجتماعی برخورد پلیس با صاحبان خودروهای دودزایی که برگه «معاینه فنی»شان در داشبورد ماشین‌ها جا خوش کرده، به کنار! افزایش معافیت معاینه فنی، اقدامات دولت بعدی را در زمینه کاهش آلودگی هوا را هم تحت‌الشعاع قرار داد!

بنزین یورو4 با خودروهایی بی‌کیفیت
«محمد جواد محمدی زاده» رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در دولت دهم در سال 91 از توزیع بنزین یورو 4 و 5 در اردیبهشت ماه سال 92 خبر داد. در دولت یازدهم مشخص شد آن خبری که هنوز هم در آرشیو پایگاه اطلاع‌رسانی دولت وجود دارد، «بلوف رسانه‌ای» بیش نبود! معصومه ابتکار که به پردیسان بازگشت یکی از برنامه‌های سازمانش توقف بنزین تولیدی و ارتقای سوخت بود.

آمارهای مقایسه‌ای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شهرداری تهران نشان می‌دهد، پایتخت نشین‌ها در سال 90 در دولت دهم 147روز هوای سالم بدون حتی یک روز هوای پاک داشته‌اند. 218 روز باقی مانده آن سال هم وضعیت هوا ناسالم و بسیار ناسالم ثبت شده است. همچنین به گزارش این شرکت، بررسی داده‌های جمع‌آوری شده در ایستگاه‌های سنجش آلودگی نشان می‌دهد، شاخص آلودگی هوا در سال ١٣٩٠، ٢١٥ روز در وضعیت ناسالم و سه روز در وضعیت بسیار ناسالم بوده که این وضعیت با شرایط مطلوب از نظر استانداردهای زیست محیطی فاصله بسیاری دارد.

 با وجود این همچنان منتقدان اعتقاد دارند که توقف بنزین داخلی به عنوان سوخت خودروها نتوانسته است آلودگی‌ها را کاهش دهد. آمارهای موجود هم خللی در این اعتقاد به وجود نیاورده است! برای مثال به گفته «سعید متصدی»، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، هوای تهران در سال 93 نسبت به سال ٩٢، ٤٤ روز در وضعیت مطلوب‌تری بوده است، یعنی تهرانی‌ها ٤٤ روز بیشتر هوای سالم و پاک را نفس کشیدند. او وضعیت هوا در سال 93 را در زمینه کاهش آلودگی هوا یک جهش بسیار خوب توصیف می‌کند. به گفته او در سال ٩٣، ١٦ روز از ٤٤ روز پاک بود، در حالی که در مدت مشابه سال ٩٢ فقط ٣ روز هوای پاک تجربه شد. او می‌گوید: «٣١ روز وضعیت سالم بیشتری نسبت به سال ٩٢ داشتیم.» به گفته «محمد رستگاری» معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران هم بررسی وضعیت کیفی هوای تهران در سال 94 نشان می‌دهد از ابتدای سال تا 26 دی ماه سال‌جاری در تهران شاهد 212 روز هوای مطلوب و 90روز نامطلوب بوده‌ایم که این میزان برای سال گذشته در طی مدت مشابه 210روز مطلوب و 92 روز نامطلوب بوده است.
ë غفلت بزرگ
به گفته «یوسف رشیدی» سرپرست مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در 8سال (دولت نهم و دهم)غفلت بزرگی که در گذشته رخ داد، این بود که حلال‌های پتروشیمی به عنوان بنزین پتروشیمی مورد استفاده قرار گرفت، در حالی که این حلال‌ها شامل بنزن و آروماتیک؛ ترکیبات سرطان زای حلقوی هستند که کاربرد متفاوتی دارند.

به گفته او صراحت در بیان مخاطراتی که بنزین پتروشیمی برای سلامت مردم ایجاد می‌کند وظیفه مهم رسانه‌ها از جمله رسانه ملی است که ظاهراً از آن غافل شده‌اند و حتی توقف افزودن حلال‌های صنعتی به بنزین در برنامه مصوب هیأت دولت برای مقابله با آلودگی هوا را مورد هجمه خبری قرار داده‌اند. رشیدی تأکید می‌کند: «این مسأله بسیار ساده‌ای است که در هیچ کجای دنیا، حلال‌های صنعتی به عنوان بنزین مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.»

با وجود این منتقدانی که روی بنزین دست گذاشته بودند همچنان اعتقاد دارند بنزین یورو4 نتوانسته است تأثیری در کاهش آلودگی‌های هوای تهران داشته باشد. در مقابل آنها گروه دیگری وجود دارد که یادآوری می‌کنند ارتقای سوخت بدون توجه به ارتقای خودروها نتیجه عکس می‌دهد. به گفته آنها سوخت استاندارد وقتی وارد خودروهای غیر استاندارد می‌شود عملاً تمام رشته‌ها را پنبه می‌کند و دوباره سم را روانه ریه شهروندان می‌کند!

این سؤال پیش می‌آید که چرا منتقدان به همان اندازه که به موضوع بنزین می‌پردازند به موضوع نقص خودروها نمی‌پردازند؟ چرا این موجی که برای بنزین به راه انداخته‌اند را برای لغو معافیت 5 ساله خودروها راه نمی‌اندازند؟ آن هم زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست و دولت لایحه لغو معاینه فنی را به مجلس فرستاده و بیش از دو سال و نیم است که در انتظار تصویب آن توسط بهارستان نشین هاست.

به گفته معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر آن «لایحه هوای پاک» هم نزدیک به یک سال ونیم است که در انتظار گوشه چشمی از مجلس است. کاهش فرصت معاینه فنی هم در این لایحه هم گنجانده شده است!

حال این سؤال پیش می‌آید که با‌وجود اینکه بخشی از مجلس خود از منتقدان وضعیت آلودگی هوا هستند چرا به همان اندازه که نسبت به بنزین واکنش نشان می‌دهند، از کاهش معاینه فنی دفاع نمی‌کنند؟ آیا معاینه فنی تأثیری روی کاهش آلودگی‌های کلانشهرها از جمله تهران ندارد؟ پاسخ منفی است!
به گفته سرهنگ «مراد مرادی» معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ بسیاری از خودروهای در حال تردد، فاقد مبدل کاتالیستی برای فیلتر شدن گازهای سمی خروجی از اگزوز هستند؛ نبود توجه جدی به رعایت استانداردهای فنی و زیست محیطی خودروها سبب شده وسایل نقلیه موتوری موجود در چرخه حمل و نقل و ترافیک، سهم 80 درصدی در ایجاد آلودگی هوا را به خود اختصاص داده و تهران را در ردیف آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار دهد.
به گفته او معاینه فنی، یکی از راهکارهای مؤثر برای کنترل خودروهای آلاینده است؛ تحقیقات انجام شده درباره اهمیت معاینه فنی نشان می‌دهد که انجام صحیح معاینه فنی خودرو‌ها می‌تواند سالانه مواد آلاینده را به میزان ۴۲۵هزار تن برساند و حدود ۲۵درصد از آلودگی هوای تهران را کاهش دهد.

قوانین کشورهای دیگر نشان می‌هد که نهایت معاینه فنی آنها یک سال بیشتر نیست! کارشناسان دیگر هم اعتقاد دارند که بین 23تا 25 درصد آلودگی‌ها با انجام صحیح معاینه فنی کاهش می‌یابد. برای مثال «ولی‌الله آذروش» مدیرعامل ستاد معاینه فنی شهر تهران هم سهم اجرای صحیح معاینه فنی در کاهش آلودگی‌ها را 23 درصد می‌داند. او نگاه همگان را به کشورهای پیشرو در حل معضل آلودگی جمع می‌کند که معافیت معاینه فنی آنها یکسال و حتی کمتر است!

توجه به مسأله از یک زاویه دیگر
همچنان دو گروه موافقان و مخالفان تغییروضعیت سوخت و تبدیل آن به یورو 4 در دو طرف ماجرا ایستاده اند! افکارعمومی برای اینکه کسانی که با‌وجود وجود آمارهای دستگاه‌های ذیربط از جمله شهرداری، استانداری، محیط زیست همچنان اعتقاد دارند که اقدامات انجام شده از جمله ارتقای سوخت نتوانسته در کاهش آلودگی‌ها تأثیر داشته باشد یک راه حل دارند. آنها به منتقدان پیشنهاد می‌دهند که تمام تلاش خود را برای حل سایر عوامل آلودگی‌ها از جمله معاینه فنی خودرو، ارتقای کیفیت خودروها، جلوگیری از ساخت و سازها در شهر بویژه در مسیر کریدورها به کار گیرند!
کاهش سهم هر کدام از این عوامل در آلودگی‌ها می‌تواند، میزان تأثیرگذاری بنزین در ایجاد آلودگی‌ها را مشخص کند. کافی است یک مدت توجه از مسأله بنزین به تصویب دو لایحه کاهش فرصت معاینه فنی و لایحه هوای پاک در مجلس معطوف شود!