سلامت نیوز: توجه جهانی به کودکان و اهمیت آنان برای ساخت جامعه‌ای پویا و اینکه همه‌ی کودکان حق دارند از تغذیه‌ی خوب، محیط مناسب و مراقبت‌های بهداشتی اساسی برخوردار باشند، تا در برابر انواع بیماری‌ها محافظت شده و از رشد و تکامل جسمی و فکری مناسب بهره‌مند شوند، باعث شده است که اکثر کشورها نسبت به راهکارهای بهبود وضع تغذیه‌ای کودکان جامعه، توجه خاصی داشته باشند. ازجمله، این راهکارهای جهانی، اجرای برنامه‌ی شیر مدارس است که با توجه به نقش غیرقابل انکار آن در بهبود سلامت دانش‌آموزان، مورد توجه همه کشورهای جهان قرار گرفته است، به طوری‌که در سال‌های اخیر، کشورهای بسیاری از جمله روسیه، پاکستان، سنگال، ویتنام، بوسنی، هندوراس، رواندا، زامبیا، اوکراین، اکوادر، عربستان و نیکاراگوئه نیز به جمع کشورهای دارای برنامه شیر مدارس افزوده شده‌اند و در حالی‌که تا ده سال گذشته تنها در حدود ٤٠ کشور، برنامه‌ی توزیع شیر مدارس اجرا می‌شد، با توجه به اهمیت و نقش شیر در سلامت و رشد جسمی و فکری دانش‌آموزان، امروزه در حدود ١٠٠کشور جهان، برنامه‌ی شیر مدارس اجرا می‌شود.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه سایه در ادامه نوشت: در کشورمان از ١٠ سال پیش، برنامه‌ی توزیع شیر مدارس به صورت رایگان با اهداف کاهش سوء‌تغذیه و فقر، افزایش سلامت و رشد جامعه، افزایش توان فیزیکی و فکری دانش‌آموزان و داشتن جامعه‌ای سالم، افزایش بهداشت و کاهش هزینه‌های درمان، اصلاح الگوی مصرف و افزایش مصرف شیر و لبنیات و استفاده هدفمند از یارانه، اجرا می‌شود و یکی از برنامه‌های بسیار ارزشمند کشور بوده و از جمله مصادیق بارز توزیع هدفمند یارانه‌ها محسوب می‌شود که به طور مشخص در اختیار جمعیت تعریف شده و گروه هدف یعنی دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. اما به نظر می‌رسد لازم است از تجربیات کشورهای موفق در اجرای برنامه استفاده شود و با برنامه‌ریزی منظم‌تر و استفاده بیشتر از بسته‌های شیر با کیفیت و ایمنی بالا، بهتر به اهداف خود دست یابد. منابع مالی مورد نیاز این برنامه در کشورهای مختلف، متفاوت است، در اکثر کشورها، منابع مالی توسط دولت‌ها تامین شده و شیر به صورت یارانه‌ای و رایگان توزیع می‌شود.
در تعدادی از کشورها، منابع مالی توسط بخش خصوصی و با قیمت‌های کمتر از قیمت بازار آزاد عرضه می‌شود و در تعدادی دیگر از کشورها، منابع مالی برنامه، از ترکیب هر دو یارانه‌های دولتی و قیمت آزاد تشکیل شده است. به طور مثال، در کشورهایی نظیر سوئد، فنلاند و پرتقال، شیر رایگان تا پایان دوره متوسطه در مدارس توزیع می‌شود. در جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ١٣٨٨ تا پایان دوره‌ی راهنمایی، شیر رایگان بین حدود ١١میلیون دانش‌آموز توزیع شده است و انتطار می‌رود که طی سال جاری و سال‌های آینده کلیه دانش آموزان تا پایان مقطع دبیرستان، تحت پوشش برنامه‌ی توزیع رایگان شیر مدارس قرار گیرند. در کشورهایی مثل آفریقای جنوبی، آرژانتین و مولداوی توزیع شیر رایگان مدارس به کودکان و دانش‌آموزانی که درآمد خانواده‌ی آنان پایین است، محدود می‌شود. در کشور تایلند نیز شیر رایگان مدارس بین ٨ میلیون دانش‌آموز در حجم بسیار وسیع توزیع می‌شود.
درکشورهایی مثل استرالیا، آلمان و ایسلند نیز شیر یارانه‌ای در مدارس توزیع می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بیشتر کشورها، توزیع شیر مدارس به صورت رایگان و یارانه‌ای صورت می‌گیرد. در حدود ٣٠درصد کشورها نیز شیر به صورت آزاد و یا با تخفیف قیمت نسبت به قیمت بازار در مدارس توزیع می‌شود. در کشورهای عربستان، چین، مالاوی، فیلیپین، اسلواکی، شیر به همان قیمتی که در بازار به فروش می‌رسد، در مدارس توزیع می‌شود. در صورتی‌که در کشورهایی مثل استونی، نیوزیلند، زامبیا و ایالت آنتاریای کانادا که دارای برنامه توزیع رایگان شیر مدارس نیست، قیمت شیر مدارس حدود ٣٠ درصد کمتر از قیمت بازار آزاد است. اطلاعات مربوط به بسته‌بندی به کار رفته در مدارس نیز نشان می‌دهد که در اکثر غریب به اتفاق کشورها شیر مدارس در بسته‌های استریل فرادما (UHT) و در حجم ٢٠٠ میلی لیتر توزیع می‌شود.
استفاده از شیر استریل در برنامه شیر مدارس به دلیل کیفیت و ایمنی بالای شیر استریل است. مزایایی مثل کیفیت بالای شیرخام مورد استفاده در تهیه‌ی شیر استریل UHT (شیر خام مورد استفاده در تهیه شیر UHT از نوع شیرهای خام ممتاز و درجه یک است که دارای کمترین بار میکروبی است)، نگهداری طولانی مدت در شرایط محیط بدون نیاز به زنجیره سرد، حمل و نقل و دسترسی آسان، ضایعات کمتر، بسته‌بندی و طعم مطلوب برای دانش‌آموزان و ایجاد احساس روانی بهتر در دانش آموزان و...، همگی از جمله دلایلی است که شیر استریل در مدارس اکثریت غریب به اتفاق کشورهای دنیا توزیع می شود. معایبی از قبیل وجود باکتری‌های مقاوم به گرما، وجود باکتری‌های اسپوردار (هاگ دار) و رویشی و هم چنین سموم مترشحه از باکتری‌هایی که در درجه حرارت پاستوریزاسیون از بین نمی‌روند، در شیر استریل وجود ندارد.
شیر پاستوریزه باید تحت شرایط سرد (در یخچال) و در درجه حرارت پایین نگهداری شود، در غیر این‌صورت، باکتری‌های گرمادوست، هاگ دار و رویشی تکثیر پیدا کرده و سریعاً شیر فاسد می‌شود. از طرفی، اگر شیر پاستوریزه بیشتر از دو روز در شرائط سرد باقی بماند، باکتری‌های سرما دوست موجود در شیر، تکثیر یافته و شیر را فاسد و غیرقابل مصرف می‌کند. در صورتی‌که شیرهای نامطمئن توسط دانش‌آموزان مصرف شود، علاوه‌بر بروز احتمالی مشکلات گوارشی و مسمومیت، تصور منفی از شیر در ذهن دانش‌آموزان باقی می‌گذارد. لذا، از آن‌جا که بطورکلی کنترل کیفی و بهداشتی شیرهای پاستوریزه‌ای که در حجم گسترده‌ای (مثل شیر مدارس) توزیع می‌شوند، بسیار مشکل و هزینه‌بر است و از طرفی عوارض غیرقابل اجتناب مصرف احتمالی شیرهای آلوده، کلیه کشورها ترجیح می‌دهند که از شیر با کیفیت و ایمنی بالا یعنی شیر استریل UHT (فرادما) در مدارس استفاده کنند.
در همه کشورها، مصرف شیر در مدارس نه تنها موجب افزایش رشد جسمی و فکری و ارتقا قدرت یادگیری دانش‌آموزان شده، بلکه به تولید و مصرف بیشتر شیر و فرآورده‌های لبنی نیز منجر شده است. به عنوان مثال در کشور ژاپن، مصرف سرانه شیر از ٥ لیتر در دهه ٦٠ به بیش از ٧٠ لیتر تا کنون رسیده است. مطالعات انجام شده در کشور تایلند نیز نشان می‌دهد که مصرف سرانه شیر از حدود ٣ لیتر در دهه ٧٠ به بیش از ٢٨ لیتر در امروز رسیده است و متوسط میزان افزایش قد دانش آموزان از ٢ سانتی متر در سال به ٥ الی ٦ سانتی متر در سال رسیده است. مقدار شیر توزیعی مدارس در کشورهای مختلف نیز متفاوت است. مطالعات نشان می‌دهد که در کشورهایی که مقدار شیر مدارس، درصد بالایی از مقدار کل شیر مصرفی جامعه را داشته است، رشد جسمی و قدرت یادگیری دانش‌آموزان نیز افزایش بیشتری دارا بوده است. به طور مثال سهم شیر مدارس در تایلند حدود ٢٥ درصد مصرف کل کشور، در ژاپن (٩ درصد)، در ایالات متحده آمریکا (٧ درصد)، در فنلاند (٥ درصد)، در نروژ و سوئد (٤ درصد) و در کانادا و دانمارک نیز حدود ٣درصد و در اکثر کشورهای دیگر حدود ١درصد از مقدار کل شیر مصرفی را نشان می‌دهد. هرچند، ایران ازجمله کشورهایی است که جمعیت بالایی از دانش‌آموزان را تحت پوشش برنامه شیر مدارس دارد، ولی با توجه به مقدار ١٤کیلوگرم سرانه هر دانش‌آموز، شیر مدارس، سهمی حدود ٢درصد از کل شیر مصرفی کشور را دارا است. در صورتی‌که کشورهای دیگر جهان اگرچه ممکن است جمعیت دانش‌آموزی کمتری را تحت پوشش داشته باشند، ولی سرانه شیر مدرسه هر دانش‌آموز تحت پوشش، بسیار بالاتر و بین ٣٠ تا ٥٥ لیتر بوده و در حدود ٢٠٠ تا ٢٦٠ روز در سال در مدارس شیر توزیع می‌شود، در حالی‌که در ایران تنها در ٧٠ روز از سال تحصیلی، شیر بین دانش‌آموزان توزیع می‌شود.
احتمال قطع توزیع شیر در مدارس
با این همه مهم بودن این ماده غذایی به تازگی منصور مجاوری مشاور اجرایی معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش از احتمال قطع توزیع شیر در مدارس خبر داد. وی احتمال قطع توزیع شیر در مدارس را به دلیل عدم تخصیص بودجه مورد نیاز اعلام کرده است و افزوده: در خصوص ادامه یا عدم ادامه توزیع شیر در مدارس، کمیته ملی شیر در هفته جاری (بهمن٩٤) تصمیم‌گیری خواهد شد. وی با اشاره به اینکه دولت در ابتدای سال، بودجه خوبی را برای شیر مدارس مصوب کرد، گفت: اما از محل هدفمندی یارانه‌ها که قرار بود، ۴۰۰ میلیارد تومان اختصاص یابد، تاکنون اعتباری داده نشده است. مجاوری افزود: البته از بودجه عمومی، ۷۵ درصد بودجه‌ای که قرار بود به توزیع شیر مدارس اختصاص یابد، تخصیص داده شده است. وی به بدهکاری آموزش و پرورش به کارخانجات شیر اشاره کرد و گفت: با ۱۵۰کارخانه شیر قرارداد داریم و زمانی که اعتبار اختصاص نیابد، نمی‌توانیم، پاسخگوی کارخانجات باشیم. وی همچنین توزیع ۵۰۰ میلیون پاکت شیر از ابتدای مهر ۹۴ در مدارس را اقدام بی‌سابقه‌ای در سال‌های اخیر عنوان کرد و گفت: امسال بی‌سابقه‌ترین برنامه توزیع شیر را نسبت به سال‌های گذشته داشتیم. مجاوری در ادامه اظهار امیدواری کرد که در ۲-۳ هفته آینده دولت اعتبارات لازم را تخصیص دهد.
نظر شما