سلامت نیوز: کارشناس بیماری‌های واگیر، مهار بیماری سالک را مستلزم تلاش جمعی، منسجم و طولانی دانست و یادآور شد: حدود سیزده سازمان و اداره مانند جهاد کشاورزی، شهرداری، فرمانداری‌ها، دهیاری‌ها، شوراهای روستاها، محیط زیست، بسیج، آب و فاضلاب در زمینه مهار این بیماری موثر هستند و هر کدام از این سازمان ها در این زمینه نقش و شرح وظایف مشخصی دارند.

به گزارش  سلامت نیوز به نقل از ایسنا، گوشه‌های از صورتش را لکی، سایه انداخته است. دستش گاه به گاه بالا می‌آید روی لکه کشیده می‌شود و نا امید از پاک شدنش کنار می‌رود! لکه‌ای یادگار مانده از روزهای دور و نزدیک.

سالک، سال‌دانه‌ای است که تامین نشدن زیرساخت‌های بهداشت بر صورت و اندام بسیاری از مردم شهرها و روستاهای ایران، به یادگار گذاشته. رد پای پشه‌ای که تا زمینه رشدش در کنار آب‌های یکجا مانده و گندیده، فراهم نباشد. برجای نخواهد ماند.

اگرچه امسال دستگاه‌های بهداشتی کمر همت را محکم‌تر بسته‌اند تا در کنار توجه و دقت در زمینه‌های درمانی، به بهداشت هم توجهی بیشتر کرده و تلاشی برنامه‌ریزی شده را برای متوقف یا کند کردن سیر بیماری‌هایی نظیر سالک در دستور کار قرار داده است.

مسئول بیماری‌های زئونوز (بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان) واحد بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در آستانه فصل گرما، در خصوص بیماری سالک، راه‌های انتقال و پیشگیری از آن، گفت: از 22 کشور منطقه خاورمیانه، 14 کشور درگیر این بیماری هستند و کشور ما هم در خط سیر این بیماری قرار دارد.

"ابوذر کشاورزی" گفت: در ایران 18 استان با این بیماری درگیر هستند که استان فارس با توجه به شرایط اقلیمی که دارد و رواج کشاورزی در استان، از نظر تعداد موارد گزارش هر ساله،  استان نخست کشور است، اما از نظر میزان بروز، یعنی نسبت تعداد موارد به جمعیت، بعد از استان ایلام، رتبه دوم را دارد.

کشاورزی ادامه داد: با توجه به شرایط این بیماری و تبعات اجتماعی، روانی و فرهنگی زیادی که دارد، پیشگیری و مهار بیماری سالک برای مسوولان استان و دانشگاه علوم پزشکی، از اهمیت ویزه ای برخوردار است.

این کارشناس بیماری‌های واگیر دانشگاه، با بیان اینکه در این بیماری جاهای باز بدن بیشتر مورد گزش واقع می‌شود و ضایعات آن برای همیشه روی بدن باقی می‌ماند، اضافه کرد: با توجه به شیوه خونخواری ناقل این بیماری، کودکان و زنان، بیش از دیگران، در معرض گزش قرار می‌گیرند.

او عامل انتقال بیماری سالک را نوعی پشه معرفی کرد که به نام پشه خاکی شناخته می‌شود و ادامه داد: در بیماری سالک، یک انگل داریم که بیماری را ایجاد می‌کند، یک ناقل داریم که بیماری را منتقل می‌کند و یک مخزن داریم که این مخزن می‌تواند بسته به نوع بیماری، گونه‌های مختلفی از مهره‌داران باشد.

جوندگان بزرگ، سگ‌سانان و انسان؛ می‌توانند مخزن سالک باشند

کشاورزی، افزود: جوندگان بزرگ، سگ سانان و انسان می‌توانند به عنوان مخزن برای این بیماری باشند؛ پشه خاکی انگل را از مخزنی که آلودگی دارد می‌گیرد، در بدن انگل یک دوره تکاملی طی می‌شود، پس از آن پشه در خونخواری بعدی این انگل را به مهره دار سالم دیگری منتقل می‌کند.

مسئول بیماری‌های زئونوز دانشگاه در مورد ناقل بیماری، گفت: پشه خاکی یک پشه خیلی ریز است که حدود یک و نیم تا سه میلیمتر طول دارد و به راحتی نمی‌توانیم با چشم غیرمسلح آن را ببینیم و حشره‌ای که در بین عموم مردم به عنوان پشه خاکی شناخته می‌شود، ابعاد بزرگتری دارد و در واقع پشه خاکی نیست، بلکه با پشه‌ای که موجب انتقال بیماری سالک می‌شود، فرق دارد.

او پشه خاکی ماده را در انتقال بیماری سالک موثر دانست و ادامه داد: این پشه ماده با خونخواری که انجام می‌دهد باعث تکامل تخم‌های داخل بدنش می‌شود.

این کارشناس بیماری های واگیر دانشگاه، گفت: پشه خاکی معمولا از نزدیکی های غروب آفتاب شروع به خونخواری می‌کند و تعداد گزش‌ها و فعالیت‌های پشه در نیمه شب به اوج می‌رسد، اما در بعضی از روزهای گرم سال که شرایط از نظر رطوبت، دما و وزش باد مناسب باشد، ممکن است گزش‌ها تا صبح ادامه پیدا کند، پس دانستن زمان گزش‌ها می‌تواند در مهار و پیشگیری از این بیماری به ما کمک کند.

آشنایی با انواع سالک

کشاورزی با اشاره به وجود دو نوع سالک در استان فارس، اضافه کرد: این دو دسته شامل سالک نوع روستایی یا مرطوب و نوع شهری یا خشک می‌شود که در فارس، گونه روستایی یا مرطوب، غالب است.

او افزود: در سالک نوع روستایی یا مرطوب با توجه اینکه در بیشتر موارد زخم دارای ترشح است، به اسم مرطوب نامگذاری می‌شود، اما این معیار مناسبی برای شناسایی سالک روستایی نیست و نمی‌توانیم به هر زخمی که ترشح داشت سالک روستایی و به هر زخمی که ترشح نداشت سالک شهری بگوییم.

مسئول بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان دانشگاه، گفت: در سالک نوع روستایی، جوندگان بزرگ و موش های صحرایی بزرگ که به موش دوپا هم معروف هستند، مخزن این بیماری محسوب می‌شوند و موش هایی که در فاضلاب های شهری زندگی می‌کنند، ناقل این بیماری نیستند.

کشاورزی ادامه داد: در گذشته بین زمین‌های کشاورزی و خانه های مردم روستا، حریم و فاصله ای وجود داشت که امروزه این حریم و فاصله از بین رفته است و زمین ها در کنار خانه های مردم قرار دارد، پشه خاکی پشه ضعیفی است و برد پروازی آن به بیش از پانصد متر نمی‌رسد؛ اگر مانند گذشته حریم و فاصله‌ای بیش از پانصد متر بین زمین‌های کشاورزی و خانه‌های مردم روستا باشد، می‌توانیم از انتقال این بیماری تا اندازه زیادی پیشگیری کنیم.

او با اشاره به محل مناسب برای زندگی جوندگان، گفت: مکان هایی مانند حاشیه رودخانه ها و تالاب ها که هم دسترسی به آب دارند، هم خانه های جوندگان در امان است، هم گیاهان در آنجا رشد می‌کنند و جوندگان از این گیاهان استفاده می‌کنند، برای زندگی این گونه‌ها مناسب است که در اثر خشکسالی و خشک شدن تالاب‌ها، جوندگان برای ادامه زندگی به مکان‌های مسکونی هجوم می‌آورند و این به معنی انتقال پشه و انگل و بیماری به مکان‌های مسکونی و دشوارتر شدن مهار بیماری است.

این کارشناس بیماری‌های واگیر مهار بیماری سالک را مستلزم تلاش جمعی، منسجم و طولانی دانست و یادآور شد: حدود سیزده سازمان و اداره مانند جهاد کشاورزی، شهرداری، فرمانداری‌ها، دهیاری‌ها، شوراهای روستاها، محیط زیست، بسیج، آب و فاضلاب در زمینه مهار این بیماری موثر هستند و هر کدام از این سازمان ها در این زمینه نقش و شرح وظایف مشخصی دارند.

کشاورزی با بیان اینکه در سال‌های گذشته در زمینه مهار بیماری سالک، کارهای زیادی انجام شده است، ادامه داد: پشه خاکی بسیار باهوش است، تا جایی که به انیشتین پشه ها معروف است، وقتی در مکانی اقدامات پیشگیرانه انجام می گیرد، این پشه به مکان دیگری مهاجرت می‌کند و تمام شرایط را برای زندگی خود فراهم می‌کند تا بتواند در بهترین و بدترین شرایط به زندگی ادامه دهد و نسل خود را تداوم ببخشد.

مسئول بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، افزود: زمان گزش تا زمان ظهور نخستین نشانه های بیماری در سالک روستایی، چیزی در حدود کمتر از چهار ماه است، نخستین نشانه این بیماری این است که بعد از چند هفته، زخم هایی شبیه جوش روی بدن ظاهر می شود، کم کم بزرگتر می شود، زخم سر باز می کند و به مرور این زخم ها توسعه پیدا می کند و بعد از چند ماه، بهبود پیدا می کند.

او همچنین در زمینه سالک شهری، گفت: زمان گزش تا زمان ظهور نخستین نشانه های بیماری مدت زمان بیشتر و متغیر است که حدود دو تا هشت ماه است، در این نوع سالک زخم ها کوچکتر است، سطح زخم صاف تر است، ترشح در سالک نوع شهری کمتر مشاهده می شود، مخزن در سالک نوع شهری انسان است و سگ و سگ سانان در رده دوم به عنوان مخزن مطرح هستند.

کشاورزی گفت: سالک نوع شهری درصد کمی از سالک های استان فارس را شامل می شود و این مزیت را دارد که چون مخزن انسان است، می توانیم با مراقبت از انسان ناقل، از توسعه بیماری جلوگیری کنیم، اما در نوع روستایی چون مخزن جوندگان هستند، مهار بیماری دشوارتر است.

 یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با بیماری سالک، آموزش شهروندان است. اقدامی که باعث ارتقا آگاهی‌های مردم و توجه و دقت آنان در مد نظر قرار دادن مسائل بهداشت فردی و جمعی می‌شود.

قطعا آموزش‌های بهداشتی به مردم، مسئولیت مبارزه با بیماری‌هایی نظیر سالک را از دوش دستگاه‌های مسئول برنخواهد داشت.

به‌کارگیری راه‌های مقابله با جوندگان حامل انگل سالک و همچنین پشه‌های ناقل این بیماری، از اصول مهم در پیشگیری از انتقال و ابتلا به این بیماری است و این چرخه را آموزش‌های بهداشتی، تکمیل می‌کند.