سلامت نیوز: جنگل های سر سبز ناحیه شمال کشور، به نام هیرکانی شناخته می شوند. نامی باستانی که قدمت زیادی در تاریخ و نقشه های تاریخی این سرزمین دارد اما حالا کمتر کسی حتی از اهالی این منطقه با این نام آشناست. جنگل های هیرکانی جزو مهمترین میراث طبیعی کشور هستند و اما ارزش های جهانی نیز دارند. ارزش این جنگل های به قدری است که اکنون دو نهاد بین المللی GF و UNDC در حال کمک به پروژه مدیریت آن هستند. از سوی دیگر پرونده ثبت جهانی جنگل های هیرکانی در فهرست اثار طبیعی یونسکو نیز از مدت ها پیش آماده شده و احتمال دارد سال آینده به این نهاد بین المللی پیشنهاد شود.

ولایت هیرکانی
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ابتکار، جرجان، ورکانه، گرگان یا هیرکانی شهری باستانی در شمالی ایران است. ولایت جرجان، منطق با سرزمین هیرکان در متون و نقشه های تاریخی، سرزمین باستانی در ناحیه جنوب و جنوب شرقی دریای خزر است. نام گرگان در کتیبه داریوش در بیستون به شکل ورکان یا ورکانه ذکر شده و در وندیداد به شکل وهرکانه آمده است. این ها بخشی از نشانه های تاریخی این نام باستانی است. هیرکانی در اوایل دوره هخامنشی جزو سرزمین مادها بوده و بعد جزو متصرفات شاهنشاهی هخامنشی شده است. در جای دیگری آمده است که جغرافیا نویسان یونانی اصطلاح دریای هیرکانی را به جای دریای خزر به کار می برده اند. نام ولایت جرجان تا دوره صفویه در منابع تاریخی دیده می شود.اما در دوره قاجار با رونق استر آباد ابن نام جانشین جرجان شده است.

هیرکانی در سفرنامه تاورنیه
ژان باتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی در دوره صفوی 9 بار به ایران سفر می کند و اطلاعات زیادی را از وضعیت این دوره کشور در سفرنامه های منتشر می کند. تاورنیه در بخشی از سفرنامه ای که به تقسیمات استانی ایران در آن زمان مربوط می شود، می نویسد: «گیلان و مازندران در طول بحر خزر امتداد دارد و سابقا آن را هیرکانی می نامیدند و شهرها و قصباتش فیروز کوه، شکاراباد/ میانکاله در مدخل کوهستانها، جیرود، تالار پشت و ساری در دشت، فرح آباد، شاندرمن در جانب دریاهاست.»

نامی که ثبت جهانی خواهد شد
جنگل های هیرکانی حالا یکی از گزینه های مهم ایران برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو است. پرونده ای که قرار بود نخستین پرونده میراث طبیعی کشور باشد، حالا قرار است پس از ثبت جهانی بیابان لوت به یونسکو فرستاده شود. محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور با اشاره به مقدمات تهیه این پرونده در سالهای گذشته آن را یکی از گزینه های سال آینده برای ثبت جهانی دانسته است. ثبتی که باعث خواهد شد یکی از مهمترین میراث طبیعی کشور شهرتی فراگیرتر پیدا کند و مسئولان و مردم نیز برای حفظ آن کوششی بیشتر به کار ببندند. همچنین نام هیرکانی به عنوان یکی از نام های قدیمی کشور با ثبت جهانی این جنگل ها تثبیت خواهد شد.

پروژه ای برای حفاظت از جنگل های هیرکانی
همه عناصری که سالیان سال به نام هیرکانی شناخته می شده در این منطقه از بین رفته است و تنها جنگلهای سرسبز این ناحیه باقی مانده. جنگل هایی که حالا به تنهایی نام باستانی هیرکانی را یدک می کشند و کمتر کسی حتی از اهالی این خطه می داند که زمانی نام تمام این محور هیرکانی بوده است. اما جنگل های هیرکانی ارزش های زیادی دارند. داریوش بیات، مدیر ملی پروژه مدیریت چند منظوره جنگل های هیرکانی درباره نام انتخاب شده برای این جنگل های می گوید: «زمانی که شروع به نگارش سند این پروژه کردیم، عنوان سند را گذاشتیم خزری. این نام به دلیل دریای کاسپین انتخاب شد اما در یکی از جلسات یکی از دوستان پیشنهاد خوبی داد و گفت نام هیرکانی کمتر جایی استفاده شده. در کنار این چون دو نهاد بین المللی UNDP و GF به این پروژه کمک می کنند، بهترین فرصت برای ثبت نام هیرکانی است.»
او درباره وسعت این جنگل ها و جزییات نام هیرکانی می گوید: «لفظ هیرکانی در حقیقت نسبت به نام خزری، جنگل های بیشتری را در برمی گیرد. ما عناصر گیاهی هیرکانی را از ارسباران می بینیم تا آشخانه در خراسان شمالی. برخی حتی مدعی بودند که چرا شما کلمه ی انگلیسی برای نام پروژه انتخاب کرده اید. اما هیرکان کلمه ی خارجی نیست، حتی در سنگ نوشته های بیستون در زمان هخامنشی ها اون منطقه به اسم ورکان یا ورکانه آمده است.»
بیات با اشاره به تغییر نام پروژه به جنگل های خزری- هیرکانی می گوید: « آنچه در نهایت در سند استفاده شد،Caspia- Hirkania- foresprojecاست. در کنار هم قرار گرفتن هر دو اسن به دلیل این بود امکان حذف اسم خزر وجود نداست اما می توانستیم نام هیرکانی را به آن اضافه کنیم.»

ادعاهای در جهت ثبت جهانی
بخشی از امتداد این جنگل ها به کشور آذربایجان کشیده شده است. برای همین چند سال قبل آذربایجان ادعای ثبت جهانی آن را داشت. هرچند به گفته بیات بخش هیرکانی جنگل های آذربایجان تنهای بخشی از کل این مجموعه است و امکان ثبت نداشته زیرا باید همه پیوستگی و عناصر این جنگل ها در نظر گرفته شود. هر چند با قوت گرفتن ارائه پرونده ثبت جهانی هیرکانی توسط ایران به یونسکو، براساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور آذربایجان این بار خود داوطلب همکاری و مشارکت در این پرونده شده است. اما بیات به اتفاق دیگری نیز اشاره می کند: «بخشی از مسئله بر سر املای متفاوت نام هیرکانی در ایران و آذربایجان است. آنها مدعی اند که روستایی به این نام دارد، اما سالیان سال ایران استانی به این نام داشته است.»
حالا به نظر می رسد پرونده ثبت جهانی هیرکانی به قدم های آخر خود نزدیک می شود و در صورتی که این اتفاق در سال آینده رقم بخورد یکی از مهمترین میراث طبیعی کشور به همران نامی باستانی به ثبت جهانی خواهد رسید.