سلامت نیوز-*دکتر محمد بقایی:  کشور ما دارای ذخایر غنی گیاهان دارویی است که در طول قرن‌های متمادی مورد استفاده حکیمان و طبیبان سنتی بوده است. این پتانسیل خارق‌العاده که نظیر آن در کمتر کشوری در جهان دیده می‌شود، متأسفانه چندان استانداردسازی نشده است. این درحالی است که مردم خواهان بهره‌مندی از مزایای گیاهان دارویی هستند و از این فرآورده‌ها استقبال می‌کنند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، بی‌شک، این حق مردم است که از داشته‌های خدادادی کشورشان در مسیر تأمین سلامت خودشان سود ببرند. اما هر یک از شهروندان با مراجعه‌ای گذرا به فروشگاه‌های عطاری که گیاهان دارویی عرضه می‌کنند به وضوح مشاهده می‌کنند که در اغلب موارد، شرایط تهیه، بسته بندی، نگهداری، تجویز و عرضه آنها بسیار مقدماتی و غیر علمی است. حتی توصیه‌ها و مشاوره‌های آنها غیر قابل استناد و غیردقیق است. احتمال خطا و انحراف بسیار زیاد است. گفته‌ها و شنیده‌ها بیشتر بر مدار مبالغه و اغواگری است.
این نگرانی، یک دغدغه صحیح، منطقی و بجا است و از سوی مسئولان وزارت بهداشت بدرستی مورد توجه قرار گرفته است. تنها راهکار موجود هم، ساماندهی عطاری‌ها و نظام بخشیدن به آنها است. اما موضوعی که اهمیت دارد این است که در این میان نباید مسائل را با یکدیگر درهم آمیخت و از مواجهه ریشه‌ای با معضلات هراسید.
راه اندازی داروخانه‌های گیاهی و سنتی در موازات داروخانه‌های شیمیایی، نه تنها گره گشای این مسأله نمی‌تواند باشد، بلکه موجب سردرگمی و آشفتگی نظام دارویی کشور هم خواهد شد. چرا که مسأله عطاری‌ها، گیاهان دارویی است و مسأله داروخانه‌ها، داروهای گیاهی و این دو حائز دو ساحت مختلف هستند. مسیر ترویج طب سنتی و داروهای گیاهی، به هیچ وجه عطاری‌ها نیستند، بلکه سلامتکده‌هایی هستند که از سوی وزارت بهداشت مجوز دریافت کرده‌اند. در واقع اگر به صورت گام به گام بخواهیم به موضوع بپردازیم باید بگوییم برای رفع دغدغه‌های موجود،  اول اینکه باید عطاری‌ها ساماندهی شوند تا مطابق اصول علمی، خدمات ارائه کنند، دوم اینکه داروخانه‌های گیاهی صرفاً در محل سلامتکده‌های طب سنتی راه‌اندازی شوند تا دوستداران طب سنتی از مزایای فرآورده‌های گیاهی استاندارد شده به صورت پایدار و نظارت شده بهره‌مند شوند. سوم اینکه داروخانه‌های فعلی که توزیع داروهای گیاهی را تاکنون جزو وظایف و رسالت‌های خود می‌دانستند و درکنار عرضه داروهای شیمیایی، فرآورده‌های گیاهی که دارای مجوز سازمان غذا و دارو هستند را نیز عرضه می‌داشته‌اند، مورد حمایت بیشتر دولت قرار گیرد.
دلیل ضرورت این حمایت، به جایگاه خاص داروخانه‌ها و نقش دکتر داروساز در این مؤسسات بازمی‌گردد. به طورکلی داروخانه در نظام‌های بهداشت و درمان دارای ویژگی‌های خاص و ممتازی است که سبب می‌شود به عنوان تکیه گاه بسیاری از برنامه‌های دارویی کلان کشور‌ها نقش محوری داشته باشند. مردم، داروخانه‌ها را نزدیک‌ترین محل و دردسترس‌ترین مؤسسه پزشکی می‌دانند. درهای داروخانه روی بیماران باز است و بیمار بدون دغدغه خاطر و بدون پرداخت هزینه خاصی، می‌تواند اطلاعات و آگاهی‌های مورد نیاز خود را از دکتر داروساز حاضر در داروخانه دریافت کند. داروخانه مورد اعتماد ساکنان یک محل است و درواقع معتمد محل محسوب می‌شود. راهنمایی متقاضیان در ارتباط با مراقبت‌های اولیه بهداشتی جزو عمده‌ترین خدمات روزانه داروسازان است. ضمن اینکه مردم علاوه بر داروی ساخته شده، داروهای ترکیبی خود را نیز از داروخانه باید تهیه کنند. تهیه، ترکیب، نگهداری و عرضه فرآورده‌های طبیعی و گیاهی و همچنین فرآورده‌های بیولوژیک و بیوتکنولوژی در شرایط مناسب، نیز جزو وظایف داروخانه است که خوشبختانه در این زمینه شاهد پیشرفت‌های زیادی بوده‌ایم. همراهی داروسازان در برنامه‌های کشوری واکسیناسیون غیر قابل انکار است. عرضه لوازم و تجهیزات دارویی، پزشکی و ارتوپدی نیز از دیگر خدماتی است که داروخانه‌ها به مراجعان عرضه می‌کنند.
علاوه بر این توجه به این نکته ضرورت دارد که در همه جای دنیا بحث داروسازان و شرح مسئولیت و رسالت آنها صرفاً متوقف بر «دارو درمانی» نیست و نقش آنها در ابعاد مختلف حوزه سلامت و علی‌الخصوص مقوله پیشگیری حائز اهمیت است. داروخانه‌ها را نباید صرفاً فروشگاه‌های عرضه دارو دید. یکی از توصیه‌های مهم سازمان بهداشت جهانی، مشارکت داروسازان در طرح‌های مراقبت اولیه سلامت است. نقش دکتر داروساز حاضر در داروخانه را باید از یک «فراهم کننده دارو» به یک«کارگردان تمام عیار سلامت» ارتقا داد.
مردم می‌توانند خدمات مشاوره دارویی فراوانی را از دکتر داروساز خود دریافت کنند که می‌توان از جمله به کنترل تداخلات دارویی در زمان مصرف همزمان چند دارو با یکدیگر، تداخلات داروها با مواد غذایی، مکمل‌های دارویی و غذایی نام برد. مردم همچنین می‌توانند با مراجعه به دکتر داروساز خود نسبت به کنترل تداخلات احتمالی مصرف همزمان دارو‌ها با فرآورده‌های دارویی گیاهی، تداخلات داروهای گیاهی با یکدیگر، تداخلات گیاهان دارویی با مکمل‌های غذایی و غذاها نیز مبادرت کنند. به هر حال داروسازان می‌توانند نقشی کلیدی در چرخه نظام سلامت ایفا کنند و با غربالگری‌های متنوع و متعدد از همه‌گیری بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کرده و علاوه بر تأمین سلامت مردم از تحمیل هزینه‌های گزاف درمانی به نظام بهداشت و درمان جلوگیری کنند.
قطعاً اگر وزارت بهداشت نسبت به جایگاه داروسازان اهتمام بیشتری داشته باشد، می‌توان با ظرفیت‌سازی مناسب، نقش مستقیم و تأثیرگذار داروسازان شاغل در داروخانه‌های سراسر کشور را در اجرای بسیاری از برنامه‌های کلان و ملی کشور ارتقا داد.

*داروساز و عضو کارگروه اقتصاد دارو و ارتقای خدمات انجمن داروسازان ایران