سلامت نیوز:زمین، مادر همه انسان‌ها در این کره خاکی رو به نابودی است. دخالت انسان در طبیعت و افزایش متصاعدشدن گازهای گلخانه‌ای و دی‌اکسیدکربن، باعث شده است درجه حرارت زمین روزبه‌روز بالا‌تر رود و حالا بدبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها نشان از آن دارد، اگر روند گرمایش جهانی به شکل کنونی ادامه یابد، کره زمین فقط 35 سال دیگر عمر می‌کند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه وقایع اتفاقیه،بعد از پایان این دوره پرونده حیات این کره مسکون و همه موجودات زنده بسته می‌شود؛ بنابراین جامعه جهانی با آگاهی از این بحران دست به اقدامی قوی برای برون‌رفت از این مصیبت بزرگ زد؛ این اقدام بزرگ توافقنامه تغییرات اقلیم یا پاریس است که اواخر سال گذشته به امضای 195 کشور جهان رسید.
این توافقنامه به امضای مسئولان ایرانی نیز رسیده زیرا ایران هم تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و هم در صورت ادامه این روند، یکی از قربانیان آن. بر همین اساس، از 10 سال گذشته تلاش‌هایی جهانی برای توقف این روند، آغاز شد و ایران نیز خود را به این کاروان جهانی رساند، به‌طوری که دامنه شکل‌گیری آنچه در پاریس گذشت، از پنج سال قبل در قالب مذاکرات و از 10 سال قبل در چارچوب هشدارهای جامعه جهانی مطرح بود؛ بنابراین جهان به این جمع‌بندی رسید که در فاصله سال‌های 2016 تا 2020 میلادی تعهدات عقب‌مانده کشورهای توسعه‌یافته در قالب انتشار گازهای گلخانه‌ای، تأمین منابع مالی برای کشورهای در حال توسعه، انتقال توسعه فناوری و ظرفیت‌سازی به صورت شتاب‌گیری بیشتر دنبال شود تا از اول ژانویه سال 2021 میلادی تعهدات برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، برای همه کشورهای عضو سازمان ملل در قالب کنوانسیون تغییرات آب و هوا باشد. پس از آن با به‌اجرا درآمدن توافق آب و هوایی پاریس، برای اولین‌بار دولت‌ها پذیرفتند به‌لحاظ قانونی نسبت به محدودیت‌های وضع‌شده برای افزایش دمای جهانی متعهد باشند. این توافق که نتیجه بیش از دو دهه مذاکرات بین‌المللی برای مقابله با تغییرات اقلیمی است، از سوی کشورهای سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفت.
براساس این توافق، همه دولت‌ها آن را به تصویب رسانده‌اند که شامل آمریکا، چین، هند و اتحادیه اروپا هستند. اکنون کشورهای جهان موظف هستند گرمای جهانی، بیش از دو درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا نکند. به دنبال این توافق، کشورها متعهد شدند میزان انتشار گاز کربن را کنترل کنند؛ هرچند به‌اعتقاد کارشناسان محیط زیست این سطح از تعهد کافی نیست و دولت‌ها باید بیشتر تلاش کنند اما اگر این توافق اجرائی نشود، چه خطراتی متوجه اقلیم جهان است. در‌این‌باره دو سناریوی اصلی مطرح است.
سناریوی اول، قربانی‌شدن ایران و سایر کشورهای در معرض خطر
اگر توافقنامه پاریس هیچ‌وقت به‌طور جدی اجرا نشود و کشورهای بزرگ دنیا به سطح کنونی تولید گازهای گلخانه‌ای ادامه دهند، دمای سطح کره زمین بیش از دو درجه و احتمالا چهار تا پنج درجه سانتی‌گراد گرم‌تر خواهد شد. تئوری‌های مختلفی درباره نتایج چنین افزایش دمایی وجود دارد که به احتمال افزایش حداقل ۶ متری سطح آب اقیانوس‌ها به‌دلیل آب‌شدن یخ‌های قطبی، خشکسالی و قحطی شدید در مناطق جنوبی و مرکزی آسیا و آفریقا اشاره می‌کنند. چنین تحولاتی می‌توانند منجر به مهاجرت بی‌سابقه صدها میلیون نفر و درگیری‌های مرزی بر سر دسترسی به آب شوند. تخمین زده می‌شود در نتیجه گرمایش زمین، دمای مناطق حاشیه خلیج‌فارس به اندازه‌ای زیاد شود که این مناطق غیرقابل سکونت شوند. به‌لحاظ اقتصادی و اثر تغییرات جوی بر سطح درآمد کشورها، براساس مقاله علمی جدیدی که در نیچر به چاپ رسیده است، تولید ناخالص سرانه جهان به‌طور متوسط ۲۵ درصد، به‌دلیل گرمایش زمین تا انتهای قرن 21 کاهش خواهد یافت. در این تحقیق اشاره شده است در صورت افزایش دمای کره زمین، بیش از دو درجه سانتی‌گراد، تولید ناخالص سرانه ایران تا سال ۲۱۰۰میلادی نصف خواهد شد. گزینه اول تصویر ناامید‌کننده‌ای از آینده ایران در ادامه قرن جاری نشان می‌دهد. در صورت شکست توافق پاریس، ایران از کشورهایی خواهد بود که به‌طور جدی با خشکسالی، کمبود آب و موج‌های میلیونی مهاجرتی از جنوب غیرقابل سکونت به شمال در شرایط کاهش شدید درآمد ملی روبه‌رو خواهد شد.
سناریوی دوم
اگر کشورهای امضاکننده توافقنامه پاریس به تعهدات خود عمل کنند و مانع افزایش دمای زمین، بیش از 1,5 درجه سانتی‌گراد شوند، تغییرات جوی مهلک، نتیجه گرمایش زمین، قابل کنترل خواهند بود. لازمه رسیدن به چنین هدفی، تغییر رادیکال اقتصاد، صنعت و سبک زندگی میلیاردها نفر از تکیه بر انرژی‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد بود. رسیدن به چنین هدفی اگرچه خطر تغییرات مرگباری را که بخش‌های بزرگی از ایران را غیرقابل سکونت خواهند کرد، از میان خواهد برد اما چالش‌های جدی‌ای پیش روی کشور خواهد گذاشت. براساس تخمین‌ها برای جلوگیری از افزایش بیش از دو درجه‌ای کره زمین، ۸۲ درصد منابع شناخته‌شده زغال‌سنگ دنیا، ۴۹درصد منابع گاز دنیا و ۳۳درصد منابع نفت جهان باید زیر زمین مانده و هیچ‌وقت سوزانده نشوند. ایران چهارمین دارنده ذخایر نفت و دومین دارنده ذخایر گاز دنیاست.
نزدیک به ۸۰درصد درآمد ارزی کشور از صادرات نفت، گاز و میعانات نفتی به‌دست می‌آید. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند تولید نفت و گاز به‌طور مستقیم، حدود ۱۵درصد و به‌طورغیر‌مستقیم بخش بسیار بزرگ‌تری از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهند. اگر کشورهای عمده امضاکننده توافقنامه پاریس همانند چین، هند و ایالات‌متحده به سمت اقتصاد بدون کربن و سوخت‌های فسیلی حرکت کنند در دهه‌های پیش رو کشورهایی با وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و گازی همانند ایران با کاهش مستمر تقاضا و قیمت نفت و گاز مواجه خواهند بود. از میان این کشورها گروهی که بتوانند خود را با اقتصاد جهانی بدون کربن و سوخت‌های فسیلی تطبیق دهند، نجات خواهند یافت و گروهی که ناتوان از تغییر باشند، در نبود درآمدهای نفتی با بحران جدی اقتصادی مواجه خواهند شد.
ایران برای کاهش گازهای گلخانه‌ای برنامه دارد
مجید شفیع‌پور، معاون بین‌الملل سازمان محیط زیست، رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌ها و عضو هیأت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با «وقایع‌اتفاقیه» درباره نقش ایران در توافق پاریس می‌گوید.
جزئیات تعهدات کشورهای عضو، به‌ویژه ایران را در زمینه توافقنامه تغییرات اقلیم توضیح دهید؟
هر یک از کشورها قرار شد داوطلبانه برنامه‌های ملی خود موسوم «INDC» را برای مشارکت در این مسیر اعلام کنند که تا سال 2030 تا چه میزانی می‌توانند کاهش گازهای گلخانه‌ای داشته باشند، کشور ما نیز در همسویی با این حرکت‌های جامعه جهانی در آبان سال گذشته برنامه اقدام مشترک ملی را تدوین کرد و به تصویب هیأت وزیران رساند. این برنامه شامل فعالیت‌ها و اقداماتی بود که در زمینه تعدیل و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و درباره سازگاری در بخش کشاورزی و جنگل‌ها می‌توانیم انجام دهیم. وزارتخانه‌های نفت، صنایع، جهاد کشاورزی، بهداشت و ... برنامه‌های خود را تحویل دادند، جمع‌بندی و برنامه‌ریزی صورت گرفت و این برنامه به تصویب رسید. قرار است کشورها طبق این توافقنامه برای مقابله با رشد پدیده گرمایش جهانی و آثار سوء آن اقداماتی انجام دهند.
با توجه به اینکه افزایش تعهدات ایران درباره میزان کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مشروط به رفع همه تحریم‌ها شده است، آیا ایران می‌تواند به کاهش 12درصدی گازهای گلخانه‌ای تا سال 2020 دست یابد؟
طبق برنامه ارائه‌شده ایران، چهار درصد کاهش گازهای گلخانه‌ای با تکیه بر منابع مالی، فناوری و انسانی ملی صورت می‌گیرد و هشت درصد مازاد بر آن با جلب منابع مالی توانمندی و فناوری‌ها‌ست. از آنجا که فقط دو، سه ماه از عملیاتی‌شدن برجام می‌گذرد، برای قضاوت زود است اما با توجه به ابراز علاقه‌مندی‌ای که در سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه همکاری‌های تکنولوژیک و سرمایه‌گذاری اقتصادی مواجه شده‌‌ایم، پیش‌بینی می‌کنم راه برای جلب مشارکت کشورهای دارای فناوری، نیروی انسانی و ظرفیت‌های علمی و منابع مالی فراهم‌تر و مهیاتر شده است. بسیاری از شرکت‌ها ابراز تمایل کرده‌اند زمینه‌ساز تولید برق از پسماندها باشند که با توجه به حادبودن مشکل مدیریت پسماندهای خانگی در استان‌های ساحلی، سازمان محیط زیست نقش تسهیلگری و بین‌بخشی خود را در این زمینه ایفا می‌کند.
اگر کشوری به تعهدات خود عمل نکند چه اتفاقی می‌افتد؟
سازوکارهایی در این‌باره پیش‌بینی شده که مکانیسم آن موسوم به مکانیسم نرم است. رژیم پایبندی بر این تعهدات به این ترتیب است که این کشورها را شناسایی کرده و مورد سرزنش افکار عمومی قرار دهیم که همین کار، باعث اشتیاق کمتر جامعه جهانی برای همکاری با آنها خواهد شد. این مکانیسم به مکانیسم «name, shame and blame» معروف است؛ اینکه نام کشورهایی را که به تعهدات خود عمل نکرده‌اند، بیاورند، آنها را شرمنده و سپس سرزنش کنند که سرزنش‌ها می‌توانند از جنس تحریم‌ها باشند.
ایران تا قبل از رسیدن به سال 2021 و آغاز تعهدات توافقنامه تغییرات اقلیم، برنامه‌ای برای کاهش گازهای گلخانه‌ای دارد؟
ایران از ابتدای سال 95 برای کاهش گازهای گلخانه‌ای برنامه دارد ولی هیچ تعهدی در قبال کنوانسیون ندارد؛ بنابراین هرگونه اقدامی که در مقیاس ملی انجام شود در ابتدا منافع آن را، خود کشورها می‌برند. جمهوری اسلامی ایران برنامه کاملا مشخصی در تک‌تک این زمینه‌ها و بخش‌ها دارد که به تصویب رسانده و باید به وسیله دستگاه‌های مختلف و وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، صنایع، نفت، بهداشت و... برنامه‌های خود را اجرا کند که منفعت عمده و اولیه آن ملی است؛ سپس اثر تجمعی‌اش در کاهش گازهای گلخانه‌ای و سازگاری مطرح می‌شود.
نظر شما