سلامت نیوز: بخش‌نامه‌ای که روز اول آبان ماه وزیر جهاد کشاورزی، خطاب به معاون خود رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور صادر کرد و در آن خواستار توقف هرچه‌سریع‌تر بهره‌برداری از جنگل‌های کشور شد، با استقبال فعالان و مسئولان حوزه محیط زیست همراه شد. در واکنش به همین بخش‌نامه، معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای خطاب به محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی از «دوراندیشی او در صدور این نامه تقدیر و سپاس‌گزاری کرد».
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، در این نامه همچنین درباره اهمیت دستور حجتی آمده است: «اجرای دقیق مفاد آن منجر به اقدامات پیشگیرانه سترگی در کنترل سیلاب و فرسایش که همه‌ساله موجب خسارت‌های فراوان بر پیکره طبیعت و زیست‌مندان آن، به‌ویژه مردم گذاشته و از سویی سبب کنترل سیر قهقرایی و فروپاشی زیست‌بوم‌های جنگلی در آینده خواهد شد و نتایج گران‌بهای حاصل از اجرائی‌شدن آن نه‌تنها باعث بهبود کیفیت جنگل، بلکه بهره‌مندی کشور از سرمایه ملی را برای آیندگان به عنوان میراث طبیعی ملی و جهانی فراهم خواهد ساخت».
به گزارش سلامت نیوز، ابتکار علاوه بر این در گفت‌وگویی با «شرق» در رابطه با اهمیت این بخش‌نامه و تأثیری که بر جنگل‌های هیرکانی و مهم شمال کشور خواهد گذاشت نیز تأکید کرد و گفت: «برای جلوگیری از تخریب‌های بیش از پیش جنگل‌های شمال کشور ابتدا باید خود دولت را که در حال برداشت از این سفره است، از این کار منع کرد؛ چون این لقمه اول باید برای دولت حرام شود و بعد برداشت‌های دیگر از جنگل‌ها را ممنوع کرد».
در نامه وزیر جهاد کشاورزی به‌صراحت آمده است: «بهره‌برداری تجاری و صنعتی از جنگل‌های شمال کشور اعم از اینکه دارای طرح جنگلداری باشند یا نباشند، در قالب یک برنامه کوتاه‌مدت متوقف شود و واگذاری طرح‌های جنگلداری که دارای اهداف اقتصادی بوده و بیلان آنها براساس بهره‌برداری از جنگل تنظیم شده است، ممنوع اعلام شود».البته هیأت وزیران در ابتدای فعالیت دولت یازدهم در مصوبه‌ای در تاریخ ١٦/١٠/٩٢ بهره‌برداری صنعتی از جنگل‌های شمال کشور را ممنوع و برداشت چوب از این جنگل‌ها را صرفا به پایه‌های شکسته، افتاده و بیمار محدود کرده بود. اما این بخش‌نامه جدید به صورت کامل هرگونه برداشت از جنگل‌ها را ممنوع می‌کند. دولت همچنین طرح حفاظت و صیانت از جنگل‌ها را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده و این طرح در تاریخ ٢٤/٣/٩٤ از سوی هیأت‌رئیسه مجلس اعلام وصول شده است. قرار بود در صورت تصویب این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، هرگونه بهره‌برداری از جنگل‌ها برای یک دوره تنفس ۱۰ساله ممنوع شود. در این گفت‌وگو معصومه ابتکار درباره اهمیت همین بخش‌نامه، دلایل طرح‌نشدن این مسئله به صورت لایحه یا طرح از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی و همچنین ابعاد دیگر موضوع پاسخ داده است.
صحبت‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره این طرح از ابتدای دولت یازدهم مطرح بود و سازمان حفاظت محیط زیست هم پیگیر و حامی آن بود، چطور شد که وزیر جهاد کشاورزی یکباره این بخش‌نامه را صادر کرد. آیا شما در جریان ماجرا بوده‌اید؟
ارزیابی ما از ابتدای دولت بر این موضوع تأکید داشت که وضعیت جنگل‌های هیرکانی و زاگرسی وضعیت خوبی به لحاظ پایداری زیست‌بوم و بهره‌برداری قاچاق، ورود دام و... ندارد. همه ارزیابی‌ها نشان می‌داد که این زیست‌بوم‌های فوق‌العاده مهم ما در خطر هستند و وضعیتشان نامناسب است. البته در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی مخصوصا برای حفاظت از جنگل‌ها صورت گرفت؛ مثل مصوبه دولت در سال ٩٢ که بهره‌برداری از جنگل‌ها را صرفا به پایه‌های شکسته، افتاده و بیمار محدود کرده بود، همچنین در زمینه مراقبت از جنگل‌ها در برابر آتش‌سوزی‌ها موفقیت‌های خوبی هم داشتیم که نشانه آن هم کاهش چشمگیر مساحت‌های آتش‌گرفته در سال جاری بوده است. بر همین اساس و برای رسیدن به این هدف ما در این سال‌ها در راستای بهره‌برداری پایدار از جنگل‌ها جلساتی گذاشتیم و گزارش‌گیری‌هایی را شروع کردیم که در آن جلسات به این بحث رسیدیم که یکی از دلایلی که باعث بالارفتن حجم برداشت قاچاق و غیرقاچاق از جنگل‌ها می‌شود، بحث تقاضای موجود در بازار است، متأسفانه واردات چوب در کشور بسیار کم است، تولید صنعتی چوب هم در کشور ما محدود است و همین قضیه به شرکت‌ها و واحدهای صنعتی چوب که بسیاری از آنها در دل جنگل‌ها ساخته شده‌اند، فشار وارد می‌کند. به همین خاطر ما از ابتدا تلاش کردیم بحث واردات چوب را جایگزین این قضیه کنیم.
واکنش دیگر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها به این طرح و تلاش‌های شما چه بوده است؟
در همین مدت تلاش‌هایی از طرف وزارت صنایع در حال انجام بود که مصوبه دولت در زمینه کاهش برداشت چوب از جنگل‌های کشور را که منحصر شده بود به برداشت از درختان آسیب‌دیده و افتاده و... لغو کنند. این مصوبه در همان سال ابتدایی دولت یعنی ٩٢ تصویب شده بود. وزارت صنایع برای لغو همین بند مصوبه که ماده ٦ آن بود، پیشنهادی به دولت آورد که من در پاسخ، گزارشی را از آخرین وضعیت جنگل‌های هیرکانی شمال، شامل ارزیابی و تصاویر ماهواره‌ای و شرایط کنونی این جنگل‌ها ارائه کردم. آنجا با شنیدن این گزارش که نتایج آن هم نگران‌کننده بود، اعضای دولت به طور یکپارچه و اجماع کامل دوباره تأیید کردند که هرگونه برداشت از جنگل‌های کشور ممنوع است و فقط شامل موارد ماده ٦ مصوبه قبلی است. از طرفی دیگر ما به غیر از این، روی طرح استراحت جنگل‌ها هم به صورت جداگانه کار کردیم که درباره این موضوع هم در دولت و مجلس بحث‌های زیادی شد، در مجلس برخی پیشنهادشان این بود که موضوع به شکل طرح از طرف نمایندگان مطرح شود و بحث‌هایی هم برای ارائه لایحه دراین‌باره مطرح بود. از طرف دیگر ما یک کار دیگر را هم شروع کردیم و با دستگاه‌هایی که در بهره‌برداری از جنگل‌ها به نوعی نقش دارند صحبت کردیم تا برداشتشان از جنگل‌ها را متوقف کنند؛ مثلا با همین هدف، با آقای رئیسی تولیت آستان قدس رضوی مکاتباتی را شروع کردم تا در زمینه جنگلداری و بهره‌برداری از جنگل‌های در اختیارشان کار را متوقف کنند که ایشان هم به‌شدت از این پیشنهاد استقبال کرد.
در این مدت نظر سازمان جنگل‌ها درباره این موضوع چگونه بود؟ آنها موافق یا مخالف طرح‌های توقف برداشت از جنگل‌ها بودند؟
در همین مدت و در این زمینه، جلسات ما با سازمان جنگل‌ها هم ادامه داشت، البته این سازمان درباره طرح لایحه استراحت جنگل‌ها به این شکل ملاحظاتی داشت و معتقد بود این کار باید در بلند‌مدت اجرا شود و برای اجرای بدون مشکل آن به زمان نیاز خواهند داشت؛ آنها می‌گفتند بهره‌برداران طرف قرارداد با سازمان‌شان حقوقی دارند که باید در نظر گرفته شود. درصورتی‌که ما معتقد بودیم این بهره‌برداران به دلیل آسیب‌هایی که در این سال‌ها به این زیست‌بوم‌های مهم کشور وارد کرده‌اند، باید خسارت هم بدهند؛ چه برسد به اینکه به آنها مهلت هم داده شود. این بحث‌ها با سازمان جنگل‌ها ادامه داشت و حتی در جاهایی به تنش هم رسیدیم. مسئولان و کارشناسان سازمان جنگل‌ها می‌گفتند از لحاظ حقوقی قراردادهایی که با بهره‌برداران بسته‌ایم، بعدا برای ما مشکل‌ساز می‌شود و معتقد بودند باید حقوق این بهره‌برداران را رعایت کنیم که ما نظری مخالف این داشتیم.
به صورت کلی نظر دولت دراین‌باره چه بود؟
ما از همان ابتدا به دنبال جاانداختن این دیدگاه بودیم که معتقدیم تا خود دولت در حال برداشت از این سفره است و از این سفره و لقمه استفاده می‌کند، نمی‌شود به مردم گفت شما از این سفره برداشت نکنید؛ چون در این شرایط مردم می‌گویند وقتی دولت درحال برداشت است، چرا ما برداشت نکنیم؟ ما هم می‌خواهیم به انحای مختلف از این سفره برداریم، حالا قاچاق یا غیرقاچاق. به همین دلیل ما معتقد بودیم این لقمه اول باید بر خود دولت حرام بشود و بعد از آن است که می‌توان برداشت‌های دیگر از جنگل‌ها را ممنوع کرد. با همین دیدگاه به رئیس‌جمهور نامه نوشتیم و مکاتباتی انجام دادیم. آقای رئیس‌جمهور هم دستور تشکیل شورایی را با شرکت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دادند که مشکلات حقوقی و مالی این مسئله را برطرف کنند. آن جلسه تشکیل شد و ما هم مواضعمان را گفتیم که هر چقدر لازم است، باید برای توقف برداشت از جنگل‌ها هزینه شود مفید و لازم است؛ چون در غیر این صورت آیندگان ما را به خاطر ازبین‌بردن این جنگل‌ها نخواهند بخشید.
شخص رئیس‌جمهمور آیا موافق این دیدگاه بودند؛ یعنی در زمینه برداشت یا برداشت‌نکردن از جنگل‌ها نظر مشخصی دارند یا خیر؟
آقای روحانی نظرشان دراین‌باره مثبت بود. در مجموع و در سفرهای استانی به مازندران و گیلان هم روی این موضوع تأکید کرده بود. علاوه‌براین رهبر معظم انقلاب هم در جلسه معروف اسفند ٩٣ صراحتا فرمودند نباید اجازه بدهیم جنگل‌ها به هیچ دلیلی تخریب شود.
نظرتان درباره بخش‌نامه اخیر وزیرجهاد کشاورزی چیست؟
به نظر من آقای حجتی بخش‌نامه بسیار خوبی را صادر کردند و به همین دلیل هم فورا روی آن یک نامه نوشتم و از این اقدام تشکر کردم. ما حتما در زمینه اجرائی‌کردن این مصوبه تلاش خواهیم کرد؛ چون خودمان را ناظر در مسائل محیط زیست در همه ابعاد، چه در منابع طبیعی و چه در صنایع و... می‌دانیم. قانون هم به همه شکل این وظیفه را برعهده ما گذاشته است.
قرار بود این موضوع در اصل به شکل لایحه یا طرح مطرح و اجرائی شود، چرا این‌طور نشد و به شکل یک بخش‌نامه درون‌وزارتخانه‌ای درآمد؟
هنوز مخالفتی با لایحه یا طرح‌شدن این قضیه نشده است. برای ما مهم، نتیجه است؛ اینکه هر چه سریع‌تر برداشت از جنگل‌ها متوقف شود. اتفاقی خوب است و مهم این است که با این بخش‌نامه این هدف محقق می‌شود.
اما وقتی بخش‌نامه باشد، فقط دستگاه‌های زیرمجموعه آن وزارت خاص ملزم به رعایت آن هستند، ولی در صورت تصویب آن به شکل لایحه یا طرح این قضیه قانونی می‌شد که همه ملزم به رعایت آن خواهند بود. موافقید؟
بله موافقم؛ ولی همین بخش‌نامه هم شامل دیگران می‌شود؛ چون در آن صراحتا آمده است که هر گونه بهره برداری صنعتی و تجاری باید متوقف شود. مفهوم آن توقف کامل این فعالیت‌هاست و فرقی نمی‌کند با چه هدفی در حال برداشت چوب هستند. طبعا صنعت هم باید همراهی داشته باشد. ما هم حدود یک سال و نیم است که به وزارت صنایع گفته‌ایم باید به فکر واردات چوب باشند و در تمام آن جلساتی که داشتیم درباره همین بحث تسهیل واردات چوب بسیار تلاش کردیم؛ هر چند در ظاهر این موضوع ربطی به ما نداشت؛ اما به‌هرحال نتیجه آن به سود جنگل‌های کشور است. باید در نظر داشت وقتی ما در کشوری هستیم که این‌قدر مشکل آب و خشک‌سالی و تخریب جنگل‌ها داریم، نباید اجازه بدهیم به خاطر نیاز چوبی، جنگل‌هایمان تخریب شود. به همین دلیل بود که تعرفه واردات چوب در دولت صفر شد؛ چون ما می‌گفتیم باید آن‌قدر چوب در بازار باشد که کسی دنبال این نرود که درختان ارزشمند جنگلی ما را به خاطر چوب قطع بکند.
این چوب‌های موردنیاز بازار داخلی باید از کجا تأمین شود؛ به این فکر شده است؟
بله، الان روس‌ها صدها هزار هکتار زراعت چوب دارند و چوب روسی را به‌راحتی می‌توان وارد کرد و هیچ مشکلی هم در این زمینه وجود ندارد، روس‌ها هم سرزمین پربارانی دارند هم با مسائل و مشکلات زیست‌محیطی مواجه نیستند، برداشت این چوب‌های روسی هم آسیبی برای محیط زیست جهانی هم ندارد چون زراعت آنها اساسا با هدف برداشت چوب است، اما کشور ما شرایط دیگری دارد، جنگل‌های هیرکانی ذخایر بی‌نظیر تاریخی جهان هستند و نباید به دید چوب به آنها نگاه کرد.
قرار بود این طرح ١٠ساله باشد، اما در این بخش‌نامه مدت‌زمانی تعیین نشده و حتی در جایی از آن از لفظ کوتاه‌مدت یاد شده، نظرتان دراین باره چیست؟
در بخش‌نامه صراحتا گفته شده باید طرح‌ها متوقف شوند. در این بخش‌نامه اگر چه در بند یک آن زمان گذاشته شده، ولی در بند دو آن زمان تعیین نشده است. وقتی می‌گوییم طرح‌های مدیریت جنگل یعنی جنگلداری نباید متوقف شود چون بخشی از این طرح‌ها می‌تواند گردشگری طبیعی باشد و می‌تواند حفاظت و استفاده از شاخه‌های شکسته و... در زمینه صنایع دستی و هنری باشد. چه ایرادی دارد گردشگری طبیعی را بدون تخریب جنگل‌ها فعال کنیم؛ جاهایی برای این کار در نظر گرفته شود. برای اینکه صاحبان این طرح‌های جنگلداری ورشکست نشوند باید به‌جای آن از خود این جنگل‌ها به مفهوم پایدار آن بهره‌برداری کنند و ما هم با آن اصلا مخالفتی نداریم.
نظر شما