سلامت نیوز: یك‌پنجم مردم كشور دچار یكی از اختلالات روانپزشكی هستند كه البته بخش خیلی كوچكی از این اختلالات مربوط به بیماری‌های حاد روانپزشكی است اما پیشگیری از ابتلا به این اختلالات حلقه مفقوده‌ای كه گویی به فراموشی سپرده شده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس وقتی موضوع سلامت روان مطرح می‌شود بیشتر ذهن‌ها به سمت بیماری‌ها و اختلالات روانی می‌رود و كمتر به این فكر می‌شود چه كنیم كه به این اختلالات دچار نشویم؟
بیشتر برنامه‌ها و قوانینی هم كه وزارت بهداشت یا سازمان بهزیستی در زمینه سلامت روان در نظر گرفته است مربوط به نحوه خدمت‌رسانی به بیماران روانی و افزایش تخت‌های روانپزشكی آنهاست و كمتر به این موضوع كه چه كنیم به این اختلالات دچار نشویم توجه شده است.
از طرف دیگر قانون سلامت روان هم كه كار كارشناسی آن از سال 82 تا فروردین 88 به طول انجامید و از آن زمان تا به حال طبق وعده‌های مكرر ولی در حد حرف قرار است به صورت لایحه به دولت و مجلس برود هم در 10 فصل و 107 ماده تدوین شده است كه با وجود اختلاف نظر برخی كارشناسان مبنی بر عدم نامگذاری این لایحه به عنوان سلامت روان، بیشتر به موضوع درمان و بستری بیماران پرداخته و جای خالی سلامت واقعی روان خالی است.
میتوان گفت كه بخش زیادی از ایجاد سلامت روان به موضوع آگاهی اجتماعی از مهارت‌های زندگی، فرزندپروی، ازدواج و سایر موارد برمی‌گردد كه طبق نظر برخی كارشناسان در این زمینه كم كار شده است. هفته سلامت روان هم آمد و رفت اما اینكه طی این هفته چه دستاوردی عملی در زمینه سلامت روان داشته است موضوعی است كه خود جای بحث جداگانه دارد.
*زندگی ماشینی موجب افزایش بیماری‌های روانی شده است
رسول پیرسالار كارمند 34 ساله در این زمینه می‌گوید: بخشی از مشكلات روانی كشور به خاطر گسترش تكنولوژی و فن‌آوری‌های جدید است و اینكه زندگی در شرایط دنیای امروز موجب شده انسان‌ها دیگر از خود دست بردارند و به نوعی به عنوان یك ماشین زندگی كنند.
وی می‌افزاید: فشارهای اقتصادی و اجتماعی هم موجب شده كه دیگر فرد به فكر سلامت روانی خود نباشد . نتیجه این می‌شود كه پس از مدتی به علت تحمل این مشكلات و نبود آموزش‌های لازم در زمینه سلامت روان فرد دچار بیماری‌های روانی می‌شود.
وی اضافه می‌كند: در حال حاضر انواع افسردگی‌ها در بین بسیاری از شهرنشین‌ها وجود دارد. در مورد سلامت روان هم باید گفت رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی به این موضوع بسیار كم پرداختند و به نوعی ما خود را برای شرایط جدید كه پیش رویمان است و استرس‌ها روز به روز افزون‌تر می‌شود آماده نكرده‌ایم كه امیدوارم برای 10 سال آینده فكری بكنیم.
*آموزش سلامت روان در دوران نوجوانی و جوانی بسیار كم است
لیلا فراهانی دانشجوی 30 ساله نیز می‌گوید: فكر می‌كنم كه شاخصی برای سلامت روان وجود ندارد و شاید این موضوع به این دلیل است كه به اندازه سلامت جسمی به سلامت روحی و روانی پرداخت نشده است. كشور در این زمینه دچار ضعف است.
وی می‌افزاید: همچنین مشكلات مردم، صنعتی شدن و مدرن‌تر شدن جامعه این مشكلات را ایجاد كرده است و اینكه فرد بتواند خودش را با شرایط جدید روحی تطبیق دهد با مشكل روبه‌رو است.
فراهانی ادامه می‌دهد: همچنین آگاهی عمومی جامعه در زمینه آموزش‌های لازم برای كنترل استرس‌ها و اضطراب‌ها بسیار پایین است و از جمله شاخص‌های آن میتوان به این موضوع اشاره كرد كه هنوز بسیاری از افراد هستند كه به روانشناس و مشاور طوری نگاه می‌كنند كه هر وقت بیمار روانی شدند باید به آنها مراجعه كنند.
*افراد به ظاهر سالم ولی پرخاشگر در جامعه زیاد است
احمد حسینی، كارمند 40 ساله نیز می‌گوید: در زمینه آموزش‌های سلامت روان اطلاع زیادی ندارم و هر چه در ذهن دارم به صورت كلی است نه عملی. به دلیل نبودن فراغت و مشكلات زیاد اجتماعی كمتر به این موضوع پرداخته شده لذا باید گفت كه این مشكلات و بیماری‌های روانی در كوتاه مدت اتفاق نمی‌افتد.
وی افزود: این استرس‌های موجود به من و به صورت ارثی به بچه من انتقال داده می‌شود و به نوعی نسل پس از من نسل عصبی خواهد بود.لذا می‌بینیم در جامعه افرادی به ظاهر سالم وجود دارند اما پرخاشگری آنها زیاد است.
* سلامت روانی چیزی فراتر از بیمارنبودن است
فربد فدایی، مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در تشریح شاخص‌های یك انسان سالم از نظر سلامت روان می‌گوید: سلامت روانی چیزی فراتر از بیمارنبودن است و تنها نداشتن علائم بیماری روانی نشان‌دهنده سالم بودن فرد از نظر بیماری روانی نیست بلكه به عنوان مثال از ویژگی‌های فرد سالم میتوان به اینكه فرد دچار اختلال در كاركردهای روانی مانند تفكر، عاطفه، توجه و تمركز نیست اشاره كرد.
وی اضافه می‌كند: اینكه فرد خودش را قبول دارد و بالاتر و پایین‌تر از آنچه هست نمی‌بیند، با خودش و مردم اطراف خود هماهنگ است و می‌تواند با دیگران ارتباط خوبی برقرار كند، وظایف فردی و خانوادگی و اجتماعی خود را به نحو كاملی انجام دهد و تمام توان خود را در خدمت رسیدن به هدف‌های الهی و انسانی به كار می‌گیرد و احساس رضایت، شادی و كمال كند، میتوان گفت چنین فردی از نظر روانی سالم است.
فدایی با بیان اینكه چطور می‌توانیم به این وضعیت برسیم تصریح می‌كند: برای رسیدن به آن ابتدا باید حداقلی از نیازهای اولیه فرد برطرف شده باشد به عنوان مثال نیاز به آب، غذا، پوشاك و مسكن فرد رفع شده باشد و سایر نیازها هم از قبیل عشق، احترام و دستاورد در زمینه شغلی محقق شده باشد و سرانجام شكوفایی یعنی محقق كردن آنچه خداوند در فطرت پاك او قرار داده جلوه‌گر شود.
این متخصص روانپزشكی ادامه می‌دهد: بیماری‌های روانی بر اثر دو عامل زمینه و فشار روانی یا استرس ایجاد می‌شود كه زمینه ممكن است ژنتیكی باشد یا جنبه روانشناختی داشته باشد. مثل اینكه فرد در خانواده‌ای بزرگ می‌شود كه نسبت به هم محبتی ندارند و خیلی سرد هستند یا اینكه فرد دارای زمینه اجتماعی مانند فقر و محرومیت است اما باید در نظر داشت كه این زمینه‌ها به تنهایی نمی‌تواند موجب بیماری‌های روانی شود.
وی می‌افزاید: برای ایجاد بیماری روانی چیزی به نام استرس ضرورت دارد كه آنچه ما باید انجام دهیم این است كه استرس را كمتر كنیم.
فدایی می‌گوید: پرخاشگری، بی‌توجهی به حقوق دیگران و زیاده خواهی از عوامل مهم استرس‌زا هستند كه هر چه ما سالمتر زندگی كنیم و استرس كمتری داشته باشیم. كمتر دچار بیماری روانی می‌شویم از جمله اینكه محبت و ادب نسبت به دیگران زندگی در محیط كم سر و صدا و ازدحام، نزدیك بودن به طبیعت و وجود تسهیلات شهری می‌تواند به كاهش استرس كمك كند.
وی اضافه می‌كند: ضرب آهنگ زندگی در شهرها تند است و مردم باید بلافاصله از جایی به جای دیگر بروند و همیشه تحت فشار هستند. به همین دلیل، در معرض بیماری‌های روانی و روان‌تنی مانند زخم معده، اثنی‌عشر، سكته قلبی و مرگ ناگهانی قرار دارند.
مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم بهزیستی خاطر نشان می‌كند: باید به مردم داشتن هدف‌های منطقی آموزش داده شود و این طور نباشد كه آنها زندگی را صحنه رقابت تلقی كنند بلكه زندگی باید به صورت همكاری باشد و باید بر جنبه‌هایی از فرهنگ كه بر همكاری و تعاون تكیه می‌كند تأكید كرد به عنوان مثال دیده شده افرادی كه به همسایگان كمك می‌كنند یا دوستی دارند كه در سختی‌ها به او تكیه می‌كنند كمتر به استرس دچار می‌شوند.
*نیازمند قوانین جدید برای مدیریت استرس در جامعه هستیم
محمدرضا خدایی، رئیس بیمارستان روانپزشكی رازی می‌گوید: استرس، مسئله كل جامعه است كه آسیب‌های زیادی را در زندگی مردم به وجود می‌آورد و نیازمند قانون و برنامه‌های مدونی برای مدیریت استرس در كل جامعه هستیم.
وی با اشاره به اینكه بهداشت روان مقوله‌ای نیست كه متولی آن یك فرد باشد، گفت: این موضوع از خود فرد كه چطور باید با مسائل شخصی و استرس‌ها و اضطراب‌های روزانه رفتار كند شروع می‌شود و به خانواده و در نهایت اجتماع می‌رسد.
خدایی تصریح می‌كند: اگر سیاستگذاری‌ها به سمتی رود كه فرد بتواند استرس‌های موجود خود را به خوبی مدیریت كند و در كنار آن قوانینی تصویب شود كه متضمن بهداشت روان فرد، جامعه و خانواده باشد در این زمینه حركت‌های مناسبی را انجام داده‌ایم.
وی با بیان اینكه استرس را نمی‌توان حذف كرد بلكه باید آن را مدیریت كرد، ادامه می‌دهد: سازمان بهداشت جهانی در نظر دارد اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی و مسائل روانشناختی را جزء اولین اولویت‌های مسائل بیماری‌های خود ببرد چرا كه احساس می‌شود در حال حاضر شایع‌ترین بیماری‌ها، بیماری‌های روانپزشكی است.
رئیس بیمارستان روانپزشكی رازی خاطر نشان می‌كند: در حال حاضر برنامه‌های آموزشی خوبی برای بهداشت روان از طریق رسانه‌ها در حال انجام است اما این به معنای رسیدن به كمال نیست و باید مدارس، جامعه، بخش فرهنگ؛ متولیان امر سلامت و رسانه‌ها در این زمینه درگیر شوند. مسئله استرس‌ها، مسئله كل جامعه است و باید در این زمینه آموزش و پیشگیری در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد.
* میزان آگاهی والدین از مهارت‌های فرزندپروری مطلوب نیست
عباسعلی ناصحی، مدیر كل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت می‌گوید: میزان آگاهی والدین از مهارت‌های فرزندپروری به هیچ وجه مطلوب نیست ولی با شروع آموزش‌ها این وضعیت بهتر شده است.
وی می‌افزاید: برنامه سلامت روان كودكان و نوجوانان بیشتر گرایش به پیشگیری از اختلالات روانی و اعتیاد دارد و در همین زمینه آموزش مهارت‌های زندگی برای افراد و آموزش مهارت‌های فرزندپروری برای والدین را از طریق آموزش و پرورش و دانشگاه انجام می‌دهیم.
وی همچنین در خصوص وضعیت سلامت روان زنان می‌گوید: سلامت روان زنان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، زنان 50 درصد از جمعیت كشور را تشكیل می‌دهند و به عنوان ركن اصلی خانواده و جامعه تلقی می‌شوند. جامعه سالم در گرو خانواده سالم است و خانواده سالم در گرو زن سالم است.
مشاور معاون بهداشتی وزارت بهداشت در امور سلامت روان اضافه می‌كند: سلامت 3بعد دارد كه به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی تقسیم می‌شود اولین چیزی كه به ذهن می‌رسد سلامت جسمی است ولی سلامت روان و اجتماعی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
ناصحی می‌گوید: در بررسی‌هایی كه در سال 1380 از نظر میزان شیوع اختلالات روانی در سطح كشور برگزار شد مشخص شد كه شیوع بیماری‌های روانی در كشور 21 درصد است كه در زنان 26 درصد و در مردان 15 درصد بوده است كه این آمار تقریباً مشابه كشورهای دیگر است. باید ببینیم كه چرا اختلالات روانی در میان زنان بیشتر از مردان است.
وی اضافه می‌كند: از علل بیولوژیك میتوان به اثرات هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون اشاره كرد. تغییراتی كه در سیكل ماهانه زنان رخ می‌دهد موجب افزایش افسردگی می‌شود. سن بلوغ جسمی و جنسی نیز در زنان پایین‌تر از مردان است.
ناصحی می‌افزاید: از عوامل دیگر كه موجب بروز اختلالات روانی در زنان می‌شود میتوان به حاملگی، زایمان، شیردهی، بچه‌داری، یائسگی، عادات ماهانه و استرس‌های مربوط به آن اشاره كرد.
مدیر كل سلامت روان وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: از علل اجتماعی اختلالات روانی میتوان به سطح اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر زنان نسبت به مردان اشاره كرد و سوء استفاده‌های جنسی و جسمی از زنان نسبت به مردان بیشتر است.
وی می‌گوید: زنان را مسائلی مانند بالا رفتن سن ازدواج، افزایش تدریجی میزان طلاق، زندگی مجردی، افزایش تدریجی سوء مصرف مواد، باورهای فرهنگی غلط علیه زنان به عنوان تهدید زنان اشاره می‌شود كه سوء مصرف مواد محرك در زنان 70 و در مردان 30 است.
*اطلاعات مردم در زمینه سلامت روان زیاد نیست
سیدمهدی صمیمی، مدیر گروه روانپزشكی بیمارستان امام حسین(ع) می‌گوید: در دهه اخیر این آموزش‌ها از طریق رسانه‌ها افزایش یافته است اما هنوز كفایت نمی‌كند البته هنوز وجود اطلاعات غلط نیز هست مانند خرافات كه در زمینه بیماری‌های روانپزشكی وجود دارد و اجازه نمی‌دهد فرد به طور منطقی عمل كند و مشكل خود را حل كند.
این استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی یادآور شد: استرس‌های بیرونی به تنهایی نمی‌تواند بیماری ایجاد كند و اگر فردی با این استرس‌ها بیمار شود زمینه آن نیز در فرد وجود داشته است. همچنین مهارت استرس از مهارت‌هایی است كه افراد باید داشته باشند چرا كه ما رفاه فرد را فقط با نداشتن بیماری نمی‌سنجیم و برای سلامت حد و مرزی قائل نیستیم.
صمیمی یادآور شد: در این زمینه راهكارهای مناسبی مانند پرداختن به مسائل آموزش مهارت‌های زندگی مطرح است كه برای گروه هدف كودكان و نوجوانان می‌تواند بسیار سودمند باشد و باید از سنین دبستان هم شروع شود.
وی اضافه كرد: این برنامه‌ها از طرف وزارت بهداشت 6 سالی است آغاز شده ولی تاكنون هیچ حركت مثبتی در این زمینه صورت نگرفته است و آنچه در وزارت بهداشت انجام شد در آموزش دبستانی قرار نگرفته است.
*سرمایه‌گذاری كافی در زمینه سلامت روان در كشور انجام نشده است
حسن امامی رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت نیز می‌گوید: در زمینه سلامت روان در كشور سرمایه‌گذاری كافی صورت نگرفته و بیمه‌ها به تحت پوشش قراردادن این خدمات تمایل ندارند.
وی می افزاید: با وجود اینكه بار بیماری‌های روانی در كشور در رده دوم قرار دارد اما اولویت‌های بیمه‌ها بر این موضوع نیست و مشكل ما عدم گرایش بیمه‌ها به این سمت است. به عنوان مثال تحت پوشش قرار گرفتن داروهای جدید به راحتی در بیمه پذیرفته می‌شود اما مشاوره روانپزشكی كه شاید از جمله نیازهای روزمره مردم باشد را بیمه‌ها قبول نمی‌كنند.
امامی رضوی درباره قانون سلامت روان نیز یادآور می‌شود: ایراداتی به متن پیش‌نویس قانون سلامت روان گرفته شده بود كه در حال حاضر متن اصلاح و نهایی شده است و پس از تصویب لایحه در دولت به مجلس خواهد رفت. امیدواریم تا یك ماه دیگر لایحه آماده شود.
*برنامه های وزارت بهداشت برای سلامت روان
عباسعلی ناصحی، مشاور معاون بهداشتی وزارت بهداشت نیز با اشاره به برنامه‌های در حال انجام و در دست تهیه در زمینه سلامت روان وزارت بهداشت می‌گوید: آموزش مهارت‌های زندگی و فرزندپروری، همكاری نزدیك با هیئت علمی دانشگاه‌ها، انگ‌زدایی از افراد دارای اختلالات روانی، تلاش در جهت حفظ و تثبیت جایگاه سلامت روان، تلاش در زمینه تأمین سلامت اجتماعی از طریق اجرای پیشگیری و درمان اختلالات روانپزشكی به كمك شبكه بهداشت از مهمترین برنامه‌های انجام شده این اداره است.
وی ادامه می‌داد: تدوین جامع طرح پیشگیری از خودكشی، تدوین طرح جامع پیشگیری از اعتیاد به كمك ستاد مبارزه با مواد مخدر، اجرای برنامه جلوگیری از كودك‌آزاری با همكاری سازمان بهداشت جهانی، تدوین طرح جلوگیری از همسرآزاری، بازنگری و به روز كردن خدمات سلامت روان، تدوین طرح بازتوانی بیماران روانی و خدمات پس از ترخیص، تأسیس مراكز سلامت روان، تلاش برای بخش‌های روانی ثابت و روان‌تنی در بیمارستان‌ها و تدوین طرح ادغام درمان‌های مبتنی بر معنویت از مهمترین برنامه‌های در حال تهیه این اداره است.
بخش زیادی از ایجاد سلامت روان به موضوع آگاهی اجتماعی از مهارت‌های زندگی، فرزندپروی، ازدواج و سایر موارد برمی‌گردد كه طبق نظر برخی كارشناسان در این زمینه كم كار شده است. هفته سلامت روان هم آمد و رفت اما اینكه طی این هفته چه دستاوردی عملی در زمینه سلامت روان داشته است موضوعی است كه خود جای بحث جداگانه دارد.
نظر شما