سلامت نیوزـ*دكتر حامد یحیى‌زاده:تحصیل‌كردگان علوم پایه پزشكى كه فاقد مهارت بالینى و صلاحیت پزشك هستند، بعنوان پزشك در آزمایشگاه پزشكى مستقر مى‌شوند و مسئولیت یک پزشک متخصص پاتولوژی را عهده دار می شوند.. از نظر آنها این داوطلبان، با گذراندن یك دوره نامعلوم و با آموزش تئوریك مى‌توانند آزمایشگاه را اداره كنند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، ساعت تعطیلی آزمایشگاه نزدیک بود. بحدی افکارم بر روى تكمیل کارهای ناتمام متمركز بود که خانم منشی مجبور شد درخواستش را با صدای بلندتری تكرار كند ;"آقای دکتر مریض می‌خواهد با شما صحبت کند." خانم جوانی با رنگ پریده به میز پذیرش تکیه داده بود و با لحنى خسته و عصبى پرسید: "آقای دکتر جوابم چطور بود؟" همیشه سوال این بود و طبق معمول جواب دادم: "در خدمتم، اما بهتر نیست جواب را به پزشک..." منظره دردی که لبهای او را به گزیدن واداشت، لبهایم را دوخت و جمله‌ام را ناتمام گذاشت. ادامه دادم: "لطفا جوابتون رو بدین ببینم."

آزمایش بارداری وی به قدر کافی مثبت بود که قاعدتا باید از حامله بودنش اطلاع داشته باشد. با تعجب پرسیدم: "یعنی نمی‌دونید كه باردار هستین؟" پاسخش را آماده كرده بود: "چرا، سونوگرافی هم شده‌ام" و گزارش را بطرفم دراز کرد. در گزارش، جملاتى كه معمولا در بارداری بكار مى‌روند دیده نمى‌شد. مخصوصا سطر آخر کاملا غریب می‌نمود. "در مجاور تخمدان راست توده‌ایی دیده می‌شود که نیاز به بررسی دارد" کوهی از تشخیصهای احتمالى به مغزم هجوم آورد. در جستجوى سر نخ بعدى سوال كردم: "نظر پزشکتون چیه؟" سنگینى درد مكثى را پدید آورد اما ادامه داد: "چیزى نگفت، برایم همین آزمایش را نوشت و گفت سریع برو انجامش بده. گفتش مورد اورژانسی پیش اومده، من میرم بیمارستان و شماره موبایلش را داد و گفت جواب رو كه گرفتى بهم زنگ بزن بگم کجا بیایی. الان هم هرچی زنگ می‌زنم تلفنش در دسترس نیست. اقاى دكتر من خیلى نگرانم، از اولش هم درد داشتم اما چند ساعته كه درد عاجزم كرده."

حالا دیگر من هم نگران بودم. ناگهان خاطره آموزش انترنى اورژانس چنان ذهنم را فرا گرفت كه خود را در حضور استاد متخصص زنان مى‌دیدم كه تاكید مى‌كرد: "یادتون باشه بچه‌ها، هیچ موردى در باردارى وخیمتر از درد در ابتداى حاملگى نیست. حاملگى خارج رحم معادل وجود بمب تو شكم مریض است!" ناخودآگاه فریاد زدم: "خانم همین الان برید به نزدیكترین اورژانس." دستپاچه‌اش نكرده بودم، بهم جواب داد: "شوهرم داره میاد دنبالم." گفتم :"وقت ندارید. خانم منشى ! زنگ بزنید ١١٥و بهشون بگین مشكوك به "EP" (مخفف اصطلاح پزشكى براى حاملگى خارج رحم) است" ...

در پس هر اقدام پزشكى یك تیم وجود دارد. وظیفه تك تك افراد تیم به‌كارگیرى بیشترین مهارت بالینى و فنى در تامین منافع بیمار است. اصول ایمنى بیمار ایجاب میكند كه اقدامات مراحل قبلى توسط افراد ذیصلاح چك مجدد شود تا احتمال خطا و كم كارى كاهش یابد. حال این سوال پیش مى‌آید كه اگر مسئول آزمایشگاه یك پزشك نباشد، چگونه مى‌توان اقدامات پزشكى انجام شده براى بیمار را ارزیابى كرد؟  اگر مسئول آزمایشگاه یك پزشك نباشد،  چطور میتوان در زنجیره تشخیص و درمان به بیمار و کاهش درد و رنج او کمک کرد؟ بنابراین آزمایشگاه را از قواعد ایمنى بیمار نباید مستثنى كرد. جهت اطلاعات عموم در مورد اینكه این امر در كجاى آزمایشگاه اتفاق مى‌افتد توضیحاتى ارائه مى‌شود. براى فهم این موضوع خاص باید آشنایى مختصرى با ساختار آزمایشگاه‌هایى كه پزشك دارند، داشته باشید. تشبیه نظام آزمایشگاه به یك درخت، اشتراك معانى لازم را براى فهم موضوع فراهم مى‌كند. اگر آزمایشات را بعنوان برگهاى این درخت تصور كنید، در قسمت فنى آزمایشگاه، گروه‌بندى براى آنها در نظر گرفته شده است که  به مثابه شاخه‌هاى درخت آزمایشگاه هستند. اما تنه این درخت، پزشك آزمایشگاه است و آنچه استحكام و حیات این درخت را تضمین مى‌كند، ریشه پزشك در مهارتهاى بالینى مى‌باشد. افراد ظاهربین مى‌توانند مدعى نفى این ریشه باشند چون از نظرها مخفى است. شاید جهل ایشان مركب است و در این امر تعمدى ندارند، زیرا كه تنها راه درك و دیدن ریشه هر چیزى، بصیرت حرفه‌ایى و داشتن علم است. چنانچه شازده كوچولو در اثر جاودانه آنتوان دو سنت اگزوپرى از قول روباه نقل مى‌كند كه: "آنچه اساسى و نهادین است ناپیداست."

این ساختار مستحكم و ایمن، اخیرا به ناحق مورد سوال قرار گرفته و به خطر افتاده است. بتازگى توصیه هایى مبنى بر برترى انواعى از درخت براه افتاده است كه نیاز به تنه و ریشه ندارد آنها مدعى هستند كه هر شاخه از درخت را مى‌توان چنان عظیم انگاشت و پرورش داد كه جایگزین تنه گردد و ریشه هم امرى تجملى است. این رهنمود به این شیوه اجرایى خواهد شد كه تحصیل‌كردگان علوم پایه پزشكى كه فاقد مهارت بالینى و صلاحیت پزشك هستند، بعنوان پزشك در آزمایشگاه پزشكى مستقر مى‌شوند و مسئولیت یک پزشک متخصص پاتولوژی را عهده دار می شوند.. از نظر آنها این داوطلبان، با گذراندن یك دوره نامعلوم و با آموزش تئوریك مى‌توانند آزمایشگاه را اداره كنند.

اسف‌انگیز است كه كسى به اخطارهاى متعدد انجمنهاى علمى پزشکی و صنفى وقعى نمى‌گذارد و معترضان هوچى قلمداد مى‌شوند. نظام پزشكى بعنوان پاسدار حقوق بیماران و حرفه پزشكى خطرات این ماجراجویى را بارها گوشزد كرده است. آیا داستانِ اقلیتى كه براى دست اندازى به حقوق صنفى دیگران در خفا توطئه كرده و بعد از برملا شدن موضوع ،خود را تابع قانون نشان مى‌دهند برایتان آشنا نیست؟ اولین قربانیان این آشفتگى فارغ التحصیلان عزیز علوم پایه هستند. دوستانى را كه به لحاظ صلاحیت گزینشى، ظرفیت علمى و آموزشهاى آكادمیك داراى استعداد تولید علم و تدریس هستند به محیط دیگرى پرتاب مى‌كنند که تخصص آن را ندارند. آیا معقول است، موجود زنده خاکزى را با بستن یك كپسول اكسیژن، آبزى قلمداد كرد؟ آیا برخی  نورچشمى ها و فرصت طلب ها  كه در بین  فارغ التحصیلان عزیز علوم پایه خود را مخفى كرده‌اند مخاطب این موضوع نیستند؟

.در حال درد دل با همكارم بودم كه: "آدم از مملكت نا امید میشه، همه جاى دنیا نسبت به صلاحیت امور پزشكى سختى بیشترى گرفته مى‌شود تا افراد مسئول و دلسوزتر به امر پزشكى و بهداشت مردم اهتمام كنن. اینجا متاسفانه آب سر بالا میره و ..." منشى با اشاره دست مرا از ادامه صحبت بازداشت. مردى كه در قسمت پذیرش منتظر دیدن من بود لبخندى از قدرشناسى به چهره داشت. "من همسر اون خانمى هستم كه فرستادین اورژانس" لحظه‌ایى مكث كردم تا درست بخاطر آورم كه به كدام مورد اشاره دارد: "بله، بله حالشون چطوره؟" و پاسخ او ما را به قسمت پایانى نوشتارم مى‌رساند: "وقتى اورژانس رسید فورا بردنش اتاق عمل، جراح گفت اگه یك ساعت دیرتر اومده بود هر چیزى ممكن بود. آقاى دكتر، پزشكهایى مثل شما فرشته هستند خدا سایه شما رو از سر مردم كم نكنه." و این سایه چتر سپیدى است كه  متخصصین پاتولوژی (پزشكان آزمایشگاه) عاشقانه بر سر مردم شریف كشورشان گسترده‌اند.
* پاتولوژیست شط