سلامت نیوز-*ناهیدتاج الدین: مشارکت اجتماعی به معنای فرایند به کارگیری توانمندی‌های گروهی برای دستیابی به یک هدف اجتماعی است. در این فرایند، رفتار آگاهانه، خواست و پذیرش جمعی، انتخاب و وجود نیازهای مشترک حائز اهمیت است.

به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت: مهم‌ترین انگیزه مشارکت اجتماعی احساس نیاز به همکاری گروهی برای حل یک مشکل است. درضمن مشارکت اجتماعی خود زاییده و ناشی از حساسیت اجتماعی است. بنابراین هنگامی که از مشارکت اجتماعی زنان سخن گفته می‌شود باید بر دو مساله، یعنی «احساس نیاز» و «حساسیت اجتماعی» تمرکز و پاسخ دو پرسش را مشخص کرد:

الف) آیا زنان حساسیت اجتماعی دارند و این حساسیت بر روی چه مسائلی است ؟

ب) آیا زنان به همکاری گروهی برای حل مشکلات احساس نیاز می‌کنند؟

پاسخ این دو پرسش است که کمیت و کیفیت مشارکت اجتماعی زنان را برای ما تعریف می‌کند؛ ضمن آنکه این دو پرسش را می‌توان صرفا در حوزه زنان پاسخ گفت و مشارکت اجتماعی زنان را صرفا در حوزه مسائل زنان مورد بررسی قرار داد و می‌توان مشارکت اجتماعی زنان را در حوزه‌ای فراگیرتر از مسائل زنان بررسی و داوری کرد. ممکن است زنان نسبت به برخی مسائل حوزه خود حساسیت اجتماعی داشته باشند، اما احساس نیاز به همکاری گروهی برای حل مشکلات در آنها به وجود نیاید. شاید هم احساس نیاز به همکاری گروهی برای زنان به وجود آمده باشد، اما هنوز حساسیت‌های اجتماعی آنها، نظم و سامانی نداشته باشد. در هر دو حالت مشارکت اجتماعی زنان در حوزه مسائل زنان شکل نمی‌گیرد یا در سطح نازل می‌ماند. حقیقت امر آنجاست که در جامعه ایرانی هر دو این حالت‌ها اتفاق افتاده و مجموع این موارد عامل نازل بودن مشارکت اجتماعی زنان در حوزه مسائل زنان و حداقل در ساحت‌های زنانه بوده است.

کار گروهی در زنان تقویت شود

از سوی دیگر در برخی موارد حساسیت اجتماعی برای زنان برانگیخته شده است، اما احساس نیاز به کار گروهی در آنها به وجود نیامده است. برای مثال در مورد پدیده چند همسری مردان، حساسیت اجتماعی برای زنان به وجود آمده است، اما هیچ‌گاه احساس نیاز به همکاری گروهی در این زمینه برای آنها به وجود نیامده است، به همین دلیل باید تاکید کرد که مشارکت اجتماعی در این مورد شکل نگرفته است.

به خشونت زنان علیه زنان توجه شود

در برخی موارد شاهد خشونت زنان علیه زنان هستیم و این موضوع اگرچه کم‌اهمیت‌تر از خشونت‌های مردانه نیست، اما کمتر به آن توجه شده و خشونت‌های زنان علیه زنان که اشکال مختلفی به خود می‌گیرد، در طول تاریخ کم نبوده است، درحالی که هنوز هم اگر با دقت بیشتری به اطرافمان نگاه کنیم، می‌توانیم نمونه‌هایی از آن را ببینیم. این مساله نشان می‌دهد به رغم آنکه «خشونت علیه زنان» و خشونت‌های خانگی همواره یکی از حساسیت‌های اجتماعی زنان بوده است، اما هیچ‌گونه احساس نیاز مبنی بر همکاری جمعی در این مورد وجود نداشته و از همین رو مشارکت اجتماعی زنان در مساله شکل نگرفته است. در برخی دیگر از موارد نیز ما شاهد شکل‌گیری احساس نیاز زنان مبنی برهمکاری گروهی بوده‌ایم. هرچند حساسیت‌های اجتماعی آنها همراستا نبوده و مشارکت اجتماعی در حوزه مسائل زنان شکل نگرفته است.

مشارکت اجتماعی زنان در ابعاد مختلف

نکته مهم آنجاست که مشارکت اجتماعی زنان صرفا و تنها به همکاری گروهی زنان با زنان برای حل مشکلات اجتماعی و احساس نیاز آنها در این زمینه خلاصه نمی‌شود، بلکه هرگونه همکاری گروهی زنان برای حل مشکلات اجتماعی را می‌توان مشارکت اجتماعی نامید. این پدیده در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. امروز می‌توان ادعا کرد که ‌درصد بیشتری از حساسیت‌های اجتماعی زنان صرفا زنانه و در مورد مسائل مربوط به آنها نیست، بلکه این حساسیت‌ها عمومی‌تر و فراجنسیتی‌تر شده و شاهد رشد چشمگیر مشارکت اجتماعی زنان هستیم.

باید گفت که بخش عمده‌ای از فعالان اجتماعی و کنشگران زیست‌محیطی امروز زن هستند. برای مثال برابر برآوردها میزان کمک‌های خیران سلامت‌ساز در سال‌های 1395 و 96 نزدیک به10هزار‌میلیارد ریال بوده که نزدیک به 10‌درصد آن از سوی بانوان خیر تامین شده است. امروز هم بیش از چهار‌هزار و 500 زن خیر مدرسه‌ساز در کشور وجود دارد. همین آمار را می‌توان درباره فعالیت‌های زیست‌محیطی هم به‌کار برد؛ در حال حاضر 891 تشکل زیست‌محیطی در کشور به فعالیت می‌پردازند که بخش بزرگی از اعضای این تشکل‌ها را زنان تشکیل می‌دهند و اینها همه بارقه‌های امید در مورد مشارکت اجتماعی زنان به‌حساب می‌آید، ضمن آنکه به نظر می‌رسد بهره‌وری در مشارکت اجتماعی زنان به نوعی بیشتر از مردان است. به بیان دیگر اثربخشی و کارآمدی مشارکت اجتماعی زنان بیشتر از مشارکت‌های اجتماعی مردان است. جالب است بدانید در انگلستان نیمی از تولیدکنندگان محصولات ارگانیک زنان هستند، در حالی که زنان تنها پنج‌درصد کارکنان بخش کشاورزی را تشکیل می‌دهند، یا زمین‌های کشاورزی زنان در غنا به مدت طولانی‌تری بارور می‌مانند تا زمین‌های کشت شده توسط مردان. این نشان می‌دهد که زنان نسبت به نیازهای محیط‌زیست حتی آگاه‌تر هستند. همین که موسس یکی از اثر بخش‌ترین و معروف‌ترین خیریه‌های ایران، یعنی موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک)یک زن است نشان‌دهنده راندمان زنان در مقوله مشارکت اجتماعی است.

زنان بیش از پیش فعال هستند

برخی تغییرات اجتماعی در حال وقوع نیز باعث شده که مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان در گذار این تغییرات افزایش چشمگیری داشته باشد، آن‌چنان که برابر آمار معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تاکنون80‌درصد شاغلان در کشور را مردان تشکیل می‌دادند، اما روند توزیع شاغلان در دو سال منتهی به تابستان 1396برعکس شده و سهم زنان از اشتغال جدید به ۸۱‌درصد کل مشاغل ایجاد شده رسیده است. این نشانه‌هایی است از آنچه در بالا گفته شد، یعنی در مشارکت اجتماعی فراجنسیتی زنان تحولات پرشتابی در حال وقوع است.

* نماینده مجلس