سلامت نیوز : مصرف داروهای مخدر از جمله ترامادول در كشور كه به نوعی اعتیاد پنهان محسوب می‌شود در حال گسترش است كه خلاء نظارتی روی داروخانه‌هایی كه بدون نسخه آن را می فروشند از علل مهم آن است.

به گزارش فارس داروهای مخدر از جمله ترامادول كه برخی آن را از نظر تركیبی برادر شبیه مورفین می‌دانند در بازار دارویی ایران به صورت قرص و كپسول 50 و 100 میلی گرم و آمپول 100 میلی گرم موجود است و برای درمان دردهای نسبتاً شدید حاد یا مزمن از قبیل دردهای بعد از عمل جراحی و دردهای سرطانی استفاده می‌شود.

این دارو كه ممكن است نشانه‌های شبیه مورفین مانند سرگیجه، خواب‌‌آلودگی، یبوست، تعریق و خارش ایجاد ‌كند می‌تواند در صورت سوء مصرف عوارض زیادی داشته باشد و حتی وابستگی شدیدی را موجب شود كه دیگر ترك آن غیر ممكن است. ترامادول كه بر طبق قوانین معاونت غذا و دارو باید در داروخانه‌ها در صورت ارائه نسخه عرضه شود متأسفانه در برخی داروخانه‌ها بدون نسخه به مراجعه‌كنندگان تحویل می‌شود كه این امر به همراه دلایل دیگر موجب افزایش سوء مصرف این دارو در كشور شده است. كه برخی از آن به اعتیاد پنهان تعبیر می‌كند.

برای بررسی هر چه بیشتر اثرات ترامادول و نحوه عرضه آن به سراغ متخصصان رفتیم.


* اعتیاد دارویی به كمك دستفروش‌ها و داروخانه‌ها در حال گسترش است

شهرام خرازی‌ها مدیر گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشكی تهران می‌گوید: اعتیاد دارویی به كمك دستفروش‌های كنار خیابان و داروخانه‌ها در حال شیوع است و به شكل خزنده و پنهان پیشروی می‌كند.

وی‌ می‌افزاید: شكل پنهانی از اعتیاد وجود دارد كه از نظر ایجاد آثار مخرب جسمی و روانی دست كمی از مواد مخدر از جمله هروئین، كراك و مواد محرك از جمله شیشه و اكستازی ندارد و كمتر مورد توجه سیاستگذاران و مسئولان قرار می‌گیرد همچنین برای مردم تا حدود زیادی ناشناخته و نامكشوف است.

خرازی‌ها اضافه می‌كند: اعضاء خانواده، دوستان، همكاران و نزدیكان افراد معتاد به دارو در بسیاری از مواقع متوجه اعتیاد دارویی وی نمی‌شوند چون نگهداری و مصرف قرص، كپسول، شربت و آمپول رفتاری عادی تلقی می‌شود و كاملاً طبیعی به نظر می رسد. به خصوص اینكه سالهاست این عادت غلط در هموطنان ما ریشه دوانده كه همیشه مقداری دارو در اتومبیل، محل كار، خانه، كمد، جیب لباس و...نگهداری كنند و از آن بدتر به هنگام ابتلا به بیماری به خوددرمانی بپردازند.

این مدرس و پژوهشگر پیشگیری از اعتیاد ادامه می‌دهد: مصرف استامینوفن كدئین، دیازپام، ترامادول و امثال آن به محض بروز كمترین درد جسمی، سردرد، احساس كسالت، كم‌خوابی، بدخوابی، بی‌خوابی، اضطراب و... یا مصرف تركیبات افدرین در هنگام بروز علائم آلرژی، حساسیت و...بدون مراجعه به پزشك به یك عادت جمعی و كاملاً پذیرفته شده بدل شده است كه نتیجه برخی از این خوددرمانی‌ها اعتیاد به دارو و حتی مواد مخدر و محرك است.

وی می‌گوید: ترامادول پس از مصرف خوراكی به سرعت جذب می‌شود و اثر ضد درد شكل خوراكی آن پس از 2 تا 3 ساعت به حداكثر می‌رسد و تا 6 ساعت ادامه پیدا می كند. همچنین مصرف همزمان ترامادول با نوشابه‌های الكلی، تریاك و مشتقات تریاك همچنین داروهای آرامبخش نظیر دیازپام، اگزازپام، لورازپام و...بسیار خطرناك است زیرا سبب افت شدید عملكرد مغز و كاهش تنفس طبیعی می‌شود.

خرازی‌ها تصریح می‌كند: مصرف خودسرانه، بدون نسخه و خارج از كنترل پزشك منجر به افزایش تمایل فرد به مصرف بیشتر، ایجاد حالت تحمل و نوعی اجبار غیر قابل كنترل به بالابردن دوز داروی مصرفی به منظور رسیدن به حالت نشئگی می‌شود به گونه‌ای كه اگر فرد به یكباره و ناگهان مصرف ترامادول را كنار بگذارد علائم جسمی و روانی محرومیت از دارو كه اضطراب، تعریق، درد و بی‌حسی دست و پا، حالت تهوع، بی‌خوابی، اسهال، لرزش ، توهم و كه نشاندهنده اعتیاد به ترامادول است، بروز می كند.

وی‌ اضافه می‌كند: قبح این نوع اعتیاد روز به روز بیشتر ریخته می‌شود. برخی از داروخانه‌ها داروهای اعتیادزا و مورد سوءمصرف را بدون نسخه پزشك در اختیار ارباب رجوع قرار می‌دهند و سوءمصرف‌كنندگان دارو به سرعت در می‌یابند كه داروهای كدام شركت حالت تخدیر بیشتری ایجاد می كنند. در نتیجه هنگام مراجعه به داروخانه برای ابتیاع دارو علاوه بر نام دارو نام شركت تولیدكننده را نیز به نسخه‌پیچ اعلام می‌كنند تا به داروی مورد نظرشان با مارك دلخواه دست یابند. البته جالب است كه داروخانه‌های متخلف هم كوچكترین مقاومتی به خرج نمی‌دهند و خواسته غیرقانونی ارباب رجوع را بلافاصله اجابت می‌كنند.

خرازی‌ها خاطرنشان می‌كند: البته این فقط داروخانه‌ها نیستند كه به اعتیاد دارویی دامن می‌زنند بلكه این داروها در بساط دستفروش‌های كنار خیابان نیز به وفور مشاهده می‌شود حتی در برخی شهرهای كوچك و روستاها داروهای مورد سوءمصرف از طریق بقالی‌ها نیز قابل ابتیاع است. جالب است كه تاریخ مندرج روی لفاف داروهای موجود در بساط دستفروش‌ها و بقالی‌ها حاكی از آن است كه بسیاری از این داروها به تازگی تولید شده‌اند.


*داروخانه‌ها از فروش بدون نسخه ترامادول به معتادان سود زیادی می‌برند

حامد اختیاری مسئول آزمایشگاه ارزیابی شناختی، مركز ملی مطالعات اعتیاد می‌گوید: فروش ترامادول در داروخانه‌های كشور بدون نسخه انجام می‌شود و باید در نظر داشت كه داروخانه‌های كشور از فروش داروی ترامادول درآمد زیادی كسب می‌كنند.

وی با بیان اینكه آمار مصرف ترامادول و دیگر داروهای مخدر مانند كدئین را باید معاونت دارو و غذا اعلام كند تصریح می كند: متأسفانه چون درآمد مجموعه‌های داروساز از این داروها زیاد است خیلی اوقات آماری در این زمینه وجود ندارد و این معاونت غذا و داروست كه باید بگوید سالانه چه میزان ترامادول در كشور فروخته می‌شود.

اختیاری می‌افزاید: اعتیاد افرادی كه ترامادول مصرف می‌كنند مانند اعتیاد به انواع دیگر مواد مخدر خانواده تریاك است اما اعتیاد آنها مقداری پیچیده‌تر است. یكی ازاشكالات موجود این است كه متأسفانه گاهی اوقات با تست‌های عادی اعتیاد از طریق ادرار اعتیاد فرد به ترامادول مشخص نمی‌شود.

*مصرف خودسرانه داروهای مخدر در كشور بالا رفته است

سیدسعید صدر مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی می‌گوید: آستانه تحمل مردم به دلیل فشارهای روانی در جامعه پایین آمده و مصرف خودسرانه داروهای مخدر در كشور بالا رفته است. متأسفانه مصرف داروهای مخدر از جمله ترامادول و كدئین در كشور بالاست و در حال حاضر مراجعان زیادی داریم كه برای درمان‌های روانپزشكی خود، با داروهای مخدر خوددرمانی می‌كنند.

وی می‌افزاید: مهمترین علت بالابودن مصرف این داروها در كشور را می‌توان در دسترس‌بودن آنها دانست چرا كه داروخانه‌ها داروهایی مانند داروی اعصاب را بدون نسخه به بیماران نمی‌دهند اما داروهایی مانند ترامادول بدون نسخه در اختیار مراجعان قرار می‌گیرد.

*فروش بدون نسخه ترامادول جزء تخلفات داروخانه محسوب می‌شود

سیدمهدی سجادی دبیر انجمن داروسازان ایران نیز می‌گوید: فروش بدون نسخه ترامادول جزء تخلفات داروخانه محسوب می‌شود و دانشگاه‌های علوم پزشكی باید روی آنها نظارت و بازرسی داشته باشند.

وی اضافه می‌كند: داروهای مسكنی كه تركیبات مخدر با مشتقات كدئین را دارند بیشتر برای دردهای شدید و موارد حاد توسط پزشك متخصص یا در برخی موارد پزشكان عمومی تجویز می‌شود و حتما باید در طی دوره مصرفی كه پزشك تجویز كرده است استفاده شود.

سجادی با بیان اینكه بیماران نیز نباید در این زمینه اصراری داشته باشند ادامه می‌دهد: برخی اوقات بیماران مصر می‌شوند تا دارو را از داروخانه تحویل بگیرند بویژه اینكه مصرف برخی از داروها مانند ترامادول و كدئین بدون نسخه ممنوع است.

وی اضافه می‌كند: عرضه داروی مخدر بویژه ترامادول قطعا از طرف داروخانه‌ها توصیه نمی‌شود البته ممكن در برخی موارد داروساز تشخیص دهد كه بیمار به این دارو نیاز دارد و به بیمار داروی استامینوفن كدئین را تجویز كند.

دبیر انجمن داروسازان ایران خاطرنشان می‌كند: اگر موردی پیش آید كه داروخانه به بیماران بدون نسخه داروی ترامادول یا كدئین را بدهد جزو تخلفات داروخانه محسوب می‌شود و دانشگاه‌های علوم پزشكی با آن داروخانه برخورد خواهند كرد.

سجادی می‌افزاید: بیشتر داروخانه‌ها این موضوع را رعایت می‌كنند اما برخی داروخانه‌ها هم هستند كه فروش بدون نسخه ترامادول را دارند.

*وزارت بهداشت برای جلوگیری از فروش بدون نسخه داروهای مخدر قاطعیت ندارد

فربد فدایی مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم بهزیستی می‌گوید: مصرف بدون نسخه داروی مخدر ترامادول بین نوجوانان و جوانان افزایش یافته و وزارت بهداشت و نظام پزشكی برای جلوگیری فروش بدون نسخه و مصرف بی‌رویه این داروها باید قاطعیت بیشتری نشان دهند.

وی می‌افزاید: متأسفانه گاهی دیده می‌شود، نوجوانان و جوانان بدون آنكه علتی برای مصرف دارو داشته باشند به صورت‌هایی به دارو دسترسی پیدا می‌كنند كه مطمئناً داروسازان متعهد جز با نسخه پزشك و كنترل مشخصات بیمار این دارو را در اختیار مراجعه كننده قرار نمی‌دهند.

فدایی با بیان اینكه به هر حال موارد سوء مصرف این داروها اخیراً زیاد شده است تصریح می‌كند: معلوم نیست این داروها چگونه بدون نسخه پزشك در اختیار نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد چرا كه این دارو جنبه اعتیادآوری قوی دارد و ترك آن نیز بسیار دشوار است.