سلامت نیوز:مصایب خوزستان تمام شدنی نیست، یك روز ریزگرد و روز دیگر كم‌آبی یا شوری آب؛ امروز نیز نوبت به دود ناشی از آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم رسیده است كه نفس مردم خوزستان را به شماره بیندازد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ،روزهاست كه هورالعظیم در آتش بی‌تدبیری مسئولان می‌سوزد و محیط‌زیست و حیات وحش آن قربانی این بی‌تدبیری می‌شوند. عكس‌های آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم و گاومیش‌های سوخته آن به سوژه داغ شبكه‌های اجتماعی تبدیل شده است. به تعبیر بسیاری از كاربران شبكه‌های اجتماعی، گاومیش‌های سوخته، آیینه‌ای از حال و روز محیط‌زیست ایران هستند.
ماجرای آتش‌سوزی در هورالعظیم به بیش از 15 روز گذشته باز می‌گردد. بخش‌هایی از تالاب در خاك عراق دچار حریق می‌شود، این حریق ادامه پیدا كرده و به خاك ایران می‌رسد. پس از گذشت چند روز، آتش در خاك عراق مهار می‌شود اما بخش‌هایی از هور در خاك ایران همچنان درحال سوختن است. در این میان نیز مسئولان كمبود تجهیزات و امكانات برای مهار آتش، باتلاقی بودن بخش‌های از تالاب و عدم امكان امدادرسانی به آن بخش‌ها را بهانه عدم اطفای حریق اعلام می‌كنند.
دود ناشی از آتش هور، زندگی مردم شهرهای سوسنگرد، هویزه، رفیع، بستان و اهواز را فلج كرده است. بسیاری از ادارات شهرستان‌های خوزستان تعطیل شده‌اند و مردم نیز به خانه‌های خود پناه برده‌اند؛ گویا این شهرها سال‌هاست كه متروكه شده‌اند.به‌گفته مدیرکل محیط‌زیست استان خوزستان،آتش هور به این زودی‌ها مهار نمی‌شود و شاید چند هفته زمان ببرد. اما آتش‌سوزی تنها بخش غم‌انگیز داستان هورالعظیم نیست؛ بزرگ‌ترین تالاب خوزستان از یك طرف با مخالفت وزارت نیرو برای ثبت كنوانسیون رامسر مواجه شده و از طرفی دیگر با پروژه‌های مخرب زیست محیطی وزارت نفت محاصره شده است.
هوری كه دیگر عظیم نیست
هورالعظیم تنها میراث باقیمانده از تالاب‌های بین‌النهرین و سمبل زندگی در خوزستان است. تالابی كه در هشت سال جنگ تحمیلی قربانی ایرانی‌ستیزی صدام شد. در آن روزگار صدام حقابه تالاب را قطع كرده و سعی بر خشك كردن آن داشت. این تالاب به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب استان در مرز ایران و عراق واقع شده و حدود یک سوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در کشور عراق است.اما پس از سقوط صدام، زندگی دوباره به هورالعظیم بازگشت و بخش‌های بزرگی از تالاب احیا شد. اما دوباره حال و روز هورالعظیم ناخوش است، این‌بار پای دشمن بعثی درمیان نیست بلكه بحران مدیریتی در داخل كشور، هورالعظیم را به ورطه نابودی كشانده است.
آبگیری سیاسی هور
سال گذشته پای هورالعظیم به انتخابات ریاست‌جمهوری نیز بازشد، روحانی در مانورهای انتخاباتی خود از آبگیری هورالعظیم به‌عنوان یك دستاورد بزرگ استفاده كرد كه این مساله با استقبال خوبی از سوی مردم به‌ویژه جامعه محیط‌زیست ایران مواجه شد. اما برخلاف ادعای مسئولان هورالعظیم تنها پساب كشاورزی و فاضلاب آبگیری شد و این آبگیری بر مشكلات بزرگ‌ترین تالاب خوزستان افزود. در آن زمان دولت مدعی آبگیری تالاب در حدود 40 سانتی‌متر بود كه البته این آمار درست است اما به‌دلیل آنكه آبگیری از طریق پساب نیشكر انجام شد،
با تبخیر آب، تاثیرات بسیار نامطلوبی بر محیط‌زیست منطقه گذاشت. متاسفانه بسیاری از آبزیان منطقه كه ماهی‌های نادر و بومی را تشكیل می‌دهند به‌دلیل شوری آب درحال انقراض هستند. شنیده‌ها حاكی از آن است كه پساب انتقالی به هورالعظیم حاوی فلزات سنگین و شیمیایی است. آبگیری با پساب و فاضلاب غیربهداشتی و غیرمنطقی است كه سلامت مردم را به‌خطر می‌اندازد.
امان از وزارت نفت
اما در میان تمامی پیدا و پنهان خشكی هورالعظیم، متهم اصلی وزارت نفت است. براساس آمار در سال 61 مساحت هورالعظیم بیش از 90 هزار هكتار بوده اما پس از روی كار آمدن دولت‌های نهم و دهم، شركت نفت تا آزادگان امتداد پیدا كرد كه عامل اساسی خشك‌شدن هورالعظیم است. شركت نفت از یادآوران در هویزه شروع شده و تا مرز ایران كه نفت مشترك بین ایران و عراق است، ادامه دارد.
شركت نفت پروژه‌های بسیاری را اجرا كرده است. به گفته مشاور مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، ۴۲ چاه و ۱۰ دکل برای استخراج نفت در میدان نفتی آزادگان وجود دارند. برای استخراج نفت ابتدا باید زمین آن بخش از خور را خشكاند و پس از آن اقدام به استخراج كرد. این درحالی است كه تكنولوژی‌های جدید امكان استخراج نفت بدون خشك كردن تالاب را می‌دهد.
خشكسالی دروغ در هور
ناصر عبیات، فعال محیط‌زیست در خوزستان درباره عوامل خشك شدن هورالعظیم می‌گوید: « براساس آمار سازمان حفاظت محیط‌زیست كشور، مساحت هورالعظیم 122 هكتار اعلام شده است كه حدود 70 هزار هكتار از پساب كشاورزی و فاضلاب تغذیه شده است. اگر آن‌ها ادعا می‌كنند آن را آبگیری كرده‌اند، من از همه خبرنگاران دعوت می‌كنم تا از هفت رودخانه‌ای كه هورالعظیم را تامین می‌كنند، بازدید كنند.
این رودخانه‌ها كه تامین‌كننده اصلی آب هورالعظیم هستند، درحال حاضر بی‌آب و خشكند. اگر هورالعظیم تغذیه شده، حال پرسش اینجاست كه با كدام حقابه این كار را انجام داده‌اند.اگر شادگان و هورالعظیم به‌صورت كامل خشك شوند، باید منتظر سونامی نمك در خوزستان باشیم. آن زمان دیگر ادامه زندگی در این استان غیرممكن خواهد شد».
موانع ثبت جهانی هورالعظیم
تفكر سازه‌ای در مدیریت منابع آبی بلای جان كشور شده است. بحران آبی و خشكسالی ایران نتیجه همین غلبه تفكر سازه‌ای است. چند سال اخیر كشمكش‌های بسیاری برای ثبت هورالعظیم در كنوانسیون رامسر وجود داشته است. عبیات در این‌باره بیان می‌كند:« متاسفانه مسئولان از این مساله غافلند و وزارت نیرو هم مانع ثبت هورالعظیم در كنوانسیون رامسر شده است.
آن‌ها نمی‌خواهند هورالعظیم ثبت بین‌المللی شود؛ چرا كه اگر این اتفاق رخ دهد، وزارت نیرو مجبور به اختصاص حقابه آن خواهد شد. وزارت نیرو باید حقابه هورالعظیم از سد كرخه را بدهد، اما میزان آبی كه به‌اسم حقابه هورالعظیم اختصاص می‌دهند، صرف كشاورزی می‌شود. آن‌ها حقابه‌ای جدا برای تالاب هورالعظیم اختصاص نمی‌دهند».
مهار آتش هور در عراق
عیبات درباره آتش‌سوزی‌های اخیر در هورالعظیم به «قانون» می‌گوید:« دو بخش هور به‌نام‌های دشت آزادگان و هویزه دچار حریق شده اند. به‌دلیل كاهش حقابه تالاب و گرمای شدید، نیزارهای هور شعله‌ور شده و تالاب را به آتش كشیده‌اند. روزگذشته در خبرگزاری‌های معتبر عراقی مطلبی را خواندم كه حاكی از اطفای كامل حریق در منطقه «ام النعاج» عراق بود
این اتفاق چهار روز قبل رخ داده است؛ به این ترتیب هورالعظیم هم‌اكنون تنها در خاك ایران دچار حریق شده و درحال نابودی است. البته دلیل اصلی مهار آتش در خاك عراق رهاسازی حقابه هور بوده، اتفاقی كه در ایران نیز رخ داده است».
خبری از حقابه كرخه نیست
عبیات با تاكید بر اینكه اختصاص حقابه هور از كرخه كافی نبوده است، بیان می‌كند:« حقابه‌ای كه از كرخه به هور اختصاص داده‌اند به اندازه‌ای ناچیز بوده است كه پاسخگوی این حجم از آتش‌سوزی نیست و دردی از مشكلات هور را دوا نمی‌كند؛ چرا كه این حقابه به كشاورزی و آب شرب اختصاص می‌یابد و آبی عاید تالاب نمی‌شود. دركنار اختصاص حقابه باید رودخانه‌های منتهی به هور را نیز لایروبی كنند. به‌گفته كارشناسان این كار بیشتر از چهار روز زمان نیاز ندارد. با لایروبی رودخانه‌ها و اختصاص حقابه واقعی به هور می‌توان به مهار آتش و حتی احیای هور امیدوار بود».
حال خوزستان خوش نیست
این فعال محیط زیست خوزستانی با اشاره به حال و روز ناخوش مردم خوزستان می‌گوید:« مردم شهرهای سوسنگرد و هویزه با بیماری‌های حاد تنفسی مواجه شده‌اند و به‌دلیل كمبود دارو و امكانات، بیمارستان‌های این شهرها مجبور به اعزام بیمار به اهواز هستند. در اهواز نیز وضعیت خوب نیست. مدیریت بحران به مردم هشدار داده كه از تردد غیرضروری خودداری كنند. آتش خسارت‌های بسیاری را به دام‌پروران زده است. اما خسارت اصلی متوجه حیات وحش هورالعظیم است. تالاب یكی از زیستگاه‌های اصلی گربه‌وحشی است.
متاسفانه در چند روز گذشته بنده لاشه دو گربه وحشی را كه به‌دلیل آتش‌سوزی مرده بودند مشاهده كردم. وضعیت گرازها، پرندگان و آبزیان نیز بسیار بحرانی است. تنها راه‌حل نجات هور از این بحران، اختصاص كامل حقابه تالاب است».این فعال محیط‌زیست با تاكید بر اینكه تالاب هورالعظیم و رودخانه‌های یراهی خشك شده‌اند، می‌افزاید:« وضعیت كرخه نیز نگران‌كننده است. سرشاخه‌های آن به‌سوی هورالعظیم خشك شده‌اند. حال و روز كارون نیز بسیار بد است ».
تالاب‌های همسایه احیا می‌شوند
در روزهایی كه بحران مدیریت در منابع آبی كشور تیشه به ریشه محیط زیست ایران می‌زند و آتش به جان منابع ارزشمند ایران افتاده، خبرهایی از بهبود وضعیت تالاب‌های كشورهای همسایه به‌گوش می‌رسد. كشورهایی كه چندین سال است كه حكومت مركزی نداشته و گرفتار جنگ هستند، نكته قابل توجه اینجاست كه آن‌ها باوجود تمامی این مشكلات توانسته‌اند كه گام‌هایی در بهبود وضعیت محیط زیست خود بردارند اما ایران هر روز شاهد خروج تالاب‌های خود از لیست كنوانسیون رامسر است.
بسیاری از مردم هورنشین و تالاب‌نشین خوزستان به كلانشهرهای كشور مهاجرت كرده‌اند؛ یكی از مهمترین دلایل این مهاجرت مساله ریزگردهاست. ریزگردهای داخلی به‌دلیل خشكی تالاب‌ها و بی‌آبی به‌وجود آمده اند.
براساس آمار سال گذشته، وضعیت تالاب‌های عراق كه در مجاورت خوزستان قرار دارند، بسیار بهتر و مطلوب‌تر از ایران است؛چرا كه حقابه ایران از رودخانه‌های عراق قطع شده و آن‌ها توانسته‌اند از این مساله استفاده كرده و تالاب‌های عراق را آبگیری و احیا كنند. درحال حاضر، برخی از تالاب‌های عراق به‌دلیل شرایط مساعد در كنوانسیون رامسر ثبت جهانی شده‌اند.
نظر شما