سلامت نیوز: ماندن و مردن یا مهاجرت اجباری تنها گزینه‌های پیش‌روی مردمی است كه در سرزمین‌شان گنجی به‌نام طلای سیاه كشف می‌شود؛ چراكه هیچ‌گاه زور سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از تخریب محیط زیست توسط وزارت نفت به این وزارتخانه نرسیده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ،شاید جالب باشد بدانید مقابل دیدگان مسئولان، بیخ گوش پایتخت در شهر ری، نفت زندگی شهروندان را فلج كرده و حیات‌وحش و مزارع كشاورزی را به ورطه نابودی كشانده است. مشکلات اهالی روستای عظیم آباد‌ تاکنون واکنش‌های زیادی به همراه داشته ‌و نام روستای فراموش‌شده عظیم‌آباد را که در سه کیلومتری پایتخت قرار دارد سر زبان‌ها انداخته؛ روستایی که محلی‌ها آن را به نام عظیم‌آباد پالایشگاه می‌شناسند؛ پالایشگاهی که با ورودش به آن منطقه آب‌های زیرزمینی روستا را آلوده کرد و در نتیجه آن زمین‌های کشاورزی از بین رفت.

علاوه بر آب‌های زیرزمینی، آب روستا هم آلوده و غیرقابل شرب شد. اما دردسرهای روستای عظیم‌آباد فقط آب نیست، بوی نامطبوع کارگاه چربی‌سوزی و شرکت سولفور سدیم، نبود مرکز بهداشت و درمان، نبود اتوبوس و تاکسی و عدم آنتن‌دهی مناسب خطوط تلفن همراه از دیگر مشکلات ساکنان روستاست.

 هدایت‌ا… جمالی پور، فرماندار شهرری از وجود کارگاه چربی‌سوزی در آن منطقه ابراز بی‌اطلاعی کرد، اما از نشتی خط لوله بنزین اطراف پالایشگاه خبر داد که قدمتی 10 ساله دارد و به‌تازگی متوجه آن شده‌اند. نشتی که کارشناسان معتقدند به‌راحتی قابل کشف و ترمیم بوده و از روی سهل‌انگاری تا این زمان پنهان باقی‌مانده تا منابع آب و خاک روستا قربانی این سهل‌انگاری شود. به گزارش گزارشگران سبز، نفوذ 10 ساله مواد نفتی در آب‌های زیرزمینی روستاهای عظیم‌آباد، درسون‌آباد، قوچ‌حصار و اسماعیل‌آباد مساله‌ای بود که جمالی‌پور‌ به‌راحتی و با گفتن این‌که چون نشتی زیرزمین بوده ما دیرمتوجه آن شده‌ایم از کنارش گذشت. او درباره علت آلوده شدن زمین‌های کشاورزی اطراف روستای عظیم‌آباد گفت: « پالایشگاهی در نزدیکی عظیم‌آباد وجود دارد که به‌واسطه آن، نزدیک 10 سال بنزین در خاک نشت می‌کرد که مشکلاتی را برای اهالی به وجود آورده است. در واقع لوله انتقال بنزینی که از پالایشگاه شازند اراک به سمت تهران کشیده شده در این نقطه نشتی کرده و باعث آلوده شدن آب‌های زیرزمینی منظقه شده است».

جمالی‌پور در پاسخ به این پرسش که چطور با گذشت ده سال هیچ اقدامی برای مهار نشتی لوله انجام نشده افزود: «محیط‌زیست به عنوان دستگاه متولی وظیفه نظارت بر کنترل آلاینده‌های پالایشگاه را دارد. از آنجا که این نشتی در زیر زمین اتفاق افتاده است، متاسفانه دیر متوجه آن شدیم. زمانی متوجه نشت لوله شده‌اند که مواد نفتی در آب‌های شرب منطقه نفوذ کرد. در آخرین جلسه‌ای که با مسئولان شرکت نفت در فرمانداری داشتیم، قول ترمیم خط لوله را از آن‌ها گرفتیم. این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند‌ حتی با ترمیم خط لوله بحث آلودگی منابع آب و خاک‌ سال‌ها باقی خواهد ماند».

کم‌کاری در کشف نشتی

جلیل سالاری، مدیرعامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردهای نفتی درباره نشتی خط لوله پالایشگاه نزدیک روستای عظیم‌آباد و میزان آلودگی‌هایی که می‌تواند ایجاد کند، گفت: «بستگی دارد که میزان نشتی لوله چقدر باشد. البته خط لوله‌ای که از سمت شازند به تهران کشیده شده، خط لوله‌ای مستقل است که دارای مخزن‌های ورودی و خروجی است. همچنین در زمان‌های تغییر و تحول و براساس برآوردهای انجام‌شده می‌توان به‌راحتی متوجه نشتی‌های احتمالی شد».براساس توضیحات سالاری، این خط لوله‌های انتقال مواد نفتی دارای میزان وصولی مشخصی هستند که می‌توان از طریق مقایسه میزان خروجی که از پالایشگاه شازند به سمت تهران می‌آید با میزان ورودی به مخازن واقع در تهران متوجه کم شدن آن شد. این‌که بعد از 10 سال مسئولان پالایشگاه متوجه نشتی خط لوله شده‌اند، عجیب‌ترین قسمت ماجراست.

کارشناسان شرکت نفت معتقدند تنها در مواردی که به صورت عمدی نفت از خط لوله اصلی و از طریق لوله‌های فرعی به جای دیگر منتقل شود، امکان دارد نشتی دیرتر کشف شود. مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: «چند سال قبل در اصفهان مورد مشابهی داشتیم که فرد با استفاده از هاتپ که با اتصال لوله جدید به لوله اصلی از طریق جوشکاری و بدون نیاز به متوقف کردن انتقال مواد نفتی انجام می‌شود، نفت را به داخل یک ساختمان شخصی انتقال داده بود، این انتقال ظرف مدت چند ماه کشف و قطع شد. اما با توجه به این‌که نشتی منطقه روستای عظیم‌آباد بعد از آلوده شدن آب‌های زیرزمینی و از بین رفتن مزارع کشاورزی کشف شده است، قطعا نمی‌تواند شبیه مورد گفته شده باشد».

همسایه‌ها نفتی نشوید!

زندگی در همسایگی پالایشگاه‌های نفت همواره و در همه جا با ناخوشایندی‌هایی از جمله آلودگی آب و زمین و هوا برای ساکنان منطقه همراه بوده است.سالاری درباره این‌که مدت‌ها پیش در رابطه با ساماندهی زمین‌های کشاورزی و همچنین ساکنان اطراف پالایشگاه‌های نفت اقداماتی انجام شده توضیح داد: «در گذشته ساکنان حریم‌های پالایشگاه جابه‌جا شده و به مناطق دیگر کوچ داده شدند، در همین شهرری به کشاورزانی که زمین‌های‌شان در مجاورت پالایشگاه بود، هزینه‌هایی پرداخت و زمین‌شان به فضای سبز تبدیل شد. همچنین در بحث کنترل و مهار آلودگی‌های ناشی از پالایشگاه به آب‌های زیرزمینی اقدامات اساسی انجام می‌شد. اما این طرح‌ها دیگر اجرا نشد و امروز شاهد این مسائل هستیم و بیشتر از همسایه‌ها و اهالی آنجا انتظار داریم که تحمل کنند.در منطقه جنوب شهرری به علت ازدحام لوله‌های خط انتقال مواد نفتی همیشه بحث آلودگی آب و هوا وجود داشته، اما به صورت عملی کاری برای آن‌ها انجام نشده است. بلکه همیشه از اجباری که ساکنان آن روستاها برای ادامه زندگی در آنجا داشته‌اند، سوء‌استفاده شده است».

سریال آلودگی نفتی در شهر ری

آلودگی نفتی در شهر ری به سریال تکراری این منطقه تبدیل شده است. بارها شاهد اعتراض کنشگران و شهروندان به آلودگی نفتی در شهرری بوده ایم. در این میان نیز مسئولان عوارض آلایندگی را تدبیری برای رهایی از آلایندگی می‌دانند این در حالی است که تاکنون عوارض آلایندگی دردی از مشكلات این منطقه دوا نكرده است و زور سازمان حفاظت محیط‌زیست به پالایشگاه نفت شهید تندگویان نمی‌رسد و این پالایشگاه درحال نابودی بخشی از شهر ری است.

خشكی 80 درصدی مزارع كشاورزی و آلودگی سفره‌‌های زیر زمینی به نفت صدای مدیران شهری پایتخت را درآورده است؛ حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران با تاكید بر اینكه بیش از نیم قرن از تاسیس این پالایشگاه می‌گذرد و تمامی سیستم‌های آن فرسوده و كهنه هستند، به «قانون» گفت: «پالایشگاه یك سری آلودگی مانند فاضلاب، پسماند، تردد خودروهای حمل مواد نفتی، نشت نفت به زمین‌های كشاورزی و سفره‌های زیرزمینی دارد كه زندگی مردم منطقه را فلج كرده است. در ضلع شرقی پالایشگاه تهران یك سری تانكرهای بزرگ وجود دارد كه نفت و سایر تولیدات در آنجا ذخیره می‌شود.

در آن منطقه به‌دلیل فرسودگی، نشت نفت صورت می‌گیرد و موضوع جدیدی نیست؛ از گذشته این اتفاق رخ داده است. بحران نشت نفت به‌جایی رسید كه پالایشگاه مجبور شد برای كنترل آلودگی نفتی روستایی به‌نام «اسماعیل آباد» را خریداری كند، اما از آنجایی‌كه محیط‌زیست جغرافیا‌پذیر نیست، نمی‌توان آلودگی را در یك منطقه نگه داشت، به همین دلیل این بحران زیست محیطی به اراضی دیگر سرایت كرد».

پالایشگاهی به قدمت نیم قرن

خلیل‌آبادی با اشاره به اینكه پالایشگاه تهران جزو صنایع سبز و پاك نیست و به‌دلیل فرسودگی، برای به روزرسانی آن‌ها باید هزینه گزافی را پرداخت كنند، بیان کرد:«خطوط لوله این پالایشگاه مربوط به 50 سال گذشته است و به‌دلیل نشت نفت در جوی آب، به‌راحتی نفت قابل مشاهده است. نفت و آب مخلوط است و با همین آب مزارع كشاورزی مشروب می‌شود. یكی از دلایل خرید روستای اسماعیل‌آباد همین مساله نشت نفت در آب بوده است. براساس شواهد نفت به سفره‌های زیرزمینی نفوذ كرده و آب را آلوده كرده است».

بحران پسماند نفتی

این عضو شورای شهر تهران درباره وضعیت نگهداری پسماند نفتی گفت:« من اطلاع دقیقی از وضعیت چگونگی سیستم فاضلاب یا نحوه امحای پسماندهای نفتی پالایشگاه ندارم اما در گذشته بحث سیستم پسماند پالایشگاه فاجعه‌ای به‌بار آورده است. چند دهه قبل، استخری كه پسماند پالایشگاه در آن نگهداری می‌شد شكسته شد و روستای پایین‌دست خود را تخریب كرد. اما همان سال روستا با هزینه دولتی بازسازی شد. شنیده‌ها حاكی از آن است كه سیستم پسماند و فاضلاب پالایشگاه تغییر چندانی با گذشته نكرده است. تنها كافی است یك‌بار گذرتان به منطقه شهرری افتاده باشد، به‌راحتی نفت در جوی آب قابل مشاهده است و این مساله دیگر نیازی به اثبات ندارد».خلیل‌آبادی درباره خطر انفجار گاز در این منطقه می‌گوید: « 180 هزار تن مخزن گاز در پالایشگاه دپو شده كه بسیار خطرناك است؛ اگر حادثه‌ای رخ دهد شاهد فاجعه‌ای در شهر ری و باقرشهرخواهیم بود».

عوارض آلایندگی شهر ری در جایی دیگر

نشت نفت در شهرری حاشیه‌های فراوانی به‌دنبال داشته است. چندی پیش محسن علیجانی زمانی، نماینده مردم تهران و شهرری در مجلس از واریز 100 میلیارد تومان عوارض آلایندگی پالایشگاه شهید تندگویان به حساب شهرداری تهران خبر داد و از عدم هزینه این عوارض آلایندگی در جهت بهبود وضعیت محیط زیست و زندگی شهروندان ری توسط شهرداری ابراز گلایه‌ كرده بود. خلیل‌آبادی در این‌باره گفت: «عوارض آلایندگی به‌صورت كلی به حساب شهرداری تهران واریز می‌شود و شاید میزان آن 100 میلیارد تومان نیز نباشد. اما شهرداری تهران همیشه مدعی این مساله است كه عوارض شهرداری از شهر ری كم است درحالی‌كه هزینه‌های این منطقه بسیار بالاست. این چالش اصلی شهر ری است، چرا كه پسماندهای پایتخت، فاضلاب و هرچه كه دور انداختنی است، برای شهر ری است اما خبری از بودجه و عمران و آبادانی در خور نام شهرری در این شهر نیست».

باقرشهر غرق در نفت

شهر ری تنها شهری نیست كه قربانی پالایشگاه نفت شده است؛ باقرشهر همسایه شهرری نیز از آلایندگی این پالایشگاه بی‌نصیب نمانده است. از دیرباز كشاورزی در این منطقه رونق فراوانی داشته است اما در سال‌های اخیر به‌دلیل نشت نفت در منابع آبی بیش از 80 درصد اراضی كشاورزی این منطقه نابود شده‌اند و 20 درصد باقی‌مانده از اراضی نیز به نفت آلوده شده‌ است. شنیده‌ها حاكی از آن است، نشت نفت به‌اندازه‌ای است كه كشاورزان در این منطقه در حوضچه‌ها اقدام به‌جداسازی نفت و آب كرده‌اند و نكته قابل توجه اینجاست كه پالایشگاه نیز به‌صورت هفتگی اقدام به خرید نفت از كشاورزان می‌كند. باقرشهر در نفت غرق می‌شود و مسئولان همچنان در خواب غفلت هستند.

پیگیری قضایی!

بحران زیست‌محیطی پالایشگاه نفت شهید تندگویان، کیومرث کلانتری، رییس اداره كل محیط‌زیست استان تهران را وادار به بازدید سرزده از این پالایشگاه كرد. او پس از بازدید درباره وضعیت زیست محیطی این منطقه گفت: «بی‌توجهی پالایشگاه و سایر واحدهای نفتی منطقه باعث نفوذ نفت به آب‌های زیرزمینی شده و هم اکنون برخی از چاه‌های کشاورزی اطراف پالایشگاه آلوده به مواد‌نفتی هستند. پالایشگاه نفت تهران به ضوابط و مقررات محیط‌زیستی توجه نکرده و باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی منطقه شده است.

در این رابطه اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری بلافاصله در دستگاه قضایی طرح دعوی کرده و مسئولان نفتی باید پاسخگوی اعمال خود در خصوص این آلودگی محیط‌زیستی باشند. این پالایشگاه در فهرست صنایع آلاینده محیط زیست قرار می‌گیرد و مدیران آن نیز به‌خاطر تهدید علیه بهداشت عمومی تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. سازمان حفاظت محیط زیست موضوع را تا رفع آلودگی و پاکسازی منطقه از مواد نفتی از طریق دستگاه قضایی پیگیری خواهد کرد.سلامت شهروندان این منطقه و مردمی که در مجاورت آن زندگی می کنند یا از محصولات کشاورزی تولیدی در این منطقه استفاده می کنند، شوخی بردار نیست و در این خصوص هیچ‌گونه تعارفی با مسئولان مربوط نخواهیم داشت».

طلای سیاه همچنان در ایران قربانی می‌گیرد، دیگر تفاوتی ندارد كه شما ساكن كدام شهر و استان در این كشور باشید، اگر نفت در منطقه شما كشف شود یا پالایشگاه و پتروشیمی احداث شود؛ دیگر منتظر نمانید، چمدان‌های خود را بسته و آماده مهاجرتی اجباری شوید؛ چرا كه سال‌هاست محیط زیست این سرزمین قربانی توسعه‌ای ناپایدار شده است و گوش شنوایی برای فریادهای اعتراض شما وجود ندارد.